Marketinq strategiyası və
rə
qabə
tli mövqeləş
dirmə
131
Avropa daxili fərqlər də son dərəcə heyrətamizdir. Siyahıya
iqtisadi cəhətdən Avropa birliyinin ancaq dörd iri dövləti daxil edilməsinə
baxmayaraq, onlar və Birliyə daxil olan Polşa, Macarıstan və Çexiya kimi
ölkələr arasındakı fərqlər olduqca böyükdür. Mərkəzi Avropada
adambaşına düşən ÜDM AB-nin lider ölkələrinin adambaşına düşən
ÜDM-sinin dörddən birindən tutmuş üçdə birinə qədərini təşkil edir.
Mərkəzi Avropada ümumilikdə inflyasiya səviyyəsi yüksəkdir (Çex
Respublikası istina təşkil edir) və proqnozlara görə iqtisadi artım tempi də
yüksək olmalıdır. Avropa Birliyinə qoşulan yeni iştirakçı ölkələrin
inteqrasiyası həll edilməsi lazım gələcək bir sıra iqtisadi, həmçinin siyasi
problemlər yaradacaq.
nkişaf etməkdə olan Asiya ölkələri, xüsusən də Çin və Hindistan
yüksək artım tempi nümayiş etdirir və proqnozlara görə yeni yüzilliyin ilk
illərində bu ölkələrdə iqtisadiyyatın inkişaf səviyyəsi daha da
yüksələcək. qtisadi cəhətdən inkişafın davam etməsiylə inkişaf etmiş
ölkələrdən bu ölkələrə investisiya qoyulması daha da cəlbedici olur, lakin,
ümumilikdə birbaşa investisiyaların həcmi 1990-cı ildə sürətlə artaraq
2000-ci ildə öz pik səviyyəsinə, 1,5 trln. dollara çatandan sonra 2002-ci
ildə 650 mlrd. dollara düşdü (Fishburn and Green, 2002).
Ümumilikdə hesab edilir ki, 1990-cı illərin sonu və 2000-ci illərin
ə
vvəllərində olan böhrandan sonra 2002-ci il dünya iqtisadiyyatı üçün
bərpa dövrüdür. O da aydındır ki, bu artımın hərəkətverici qüvvəsi ABŞ
iqtisadiyyatı olaraq qalır və onun uğuru dünya iqtisadiyyatı üçün
barometr rolunu oynayır.
Faiz dərəcələri, istehlakçıların və müəssisələrin inamı və
vergilərdən sonrakı gəlir
Milli və millətlərüstü iqtisadiyyatların vəziyyəti müxtəlif yollarla
müəssisəyə birbaşa təsir göstərirlər. Birincisi və vacibi odur ki,
iqtisadiyyatın vəziyyəti faiz dərəcələrinə və uyğun olaraq kreditləşmənin
dəyərinə təsir edir. Aşağı iqtisadi artım dövründə hökümət və ya onların
mərkəzi bankları krediti ucuzlaşdırmaq məqsədilə adətən faiz dərəcələrini
aşağı salır və beləliklə də xərclərin stimullaşdırılması baş verir. Yüksək
iqtisadi artım vaxtı artan infyasiyadan və ya iqtisadi “şiddətdən”
ehtiyatlanma tələbin azaldılması üçün faiz dərəcəsinin artırılmasına
gətirib çıxarır.
Faiz dərəcələri kreditləşmənin dəyərini artırıb-azaltmaqla yanaşı
digər təsirlər də göstərir. Xüsusən də, onlar, istehlakçıların və
müəssisələrin inamına psixoloji nüfuz edir və təkcə rasional və ya iqtisadi
ə
saslarla həyata keçirilən alış qərarlarına təsir göstərmir.
Nisbətən yüлsək faiz dərəcələri dövründə müəssisələrin öz
investisiya qərarlarını təxirə salması nadir hallar deyil və bu da təchizat
Qrem Huley, Con Sonders, Naycel Pirsi
132
zəncirinin aşağı pilləsində olan təchizatçılara birbaşa təsir edir.
stehlakçılar xüsusən də daima bahalaşan borcla əlaqədar alış qərarlarını
təxirə sala bilərlər. Misal üçün, daşınmaz əmlak bazarı faiz dərcələrinin
dəyişməsinə xüsusilə həssasdır.
Məşğ
ulluq və
iş
sizlik
Məşğulluq və işsizlik səviyyəsi də iqtisadiyyatın və biznesin inkişaf
tsiklindən asılıdır. qtisadi böhran zamanı bir çox firmaların sifariş
portfeli daha nazik olur, bu da firmaları məhsuldarlıq siyasətini davam
etdirmək üçün ixtisarlar aparmaq məcburiyyəti qarşısında qoyur. şsizlik
səviyyəsi alıcılıq qabiliyyətinə və o da öz növbəsində biznesin
mövcudluğunun ümumi mühitinə təsir göstərir. 1999-cu ildə Avropada
rəsmi işsizlik səviyyəsi Niderlandda 3%-dən spaniyada 16% arası
tərəddüd edirdi (Jobber, 2001). Ştatların ixtisarı qorxusu istehlakçı
davranışına təsir edir, çünki, müştərilər iqtisadi qeyri-sabitlik dövründə
alışları təxirə salmağa meyllidirlər.
Vergiqoyma siyasəti
qtisadi və siyasi mühitin tələbə ən güclü təsir vasitələrindən biri hakim
rejimin maliyyə-büdcə və ya vergi siyasəti hesab oluna bilər. Yüksək
vergi dərəcələri şəxsi gəlirlərin səviyyəsini azaldır və bu da tələbin
azalmasına səbəb ola bilər. Aşağı vergilər adətən artımı stimullaşdırır.
Lakin, iki əsas vergi növü var və onların təsirləri müxtəlif ola bilər.
Birbaşa vergilərə gəlir vergisi aiddir. Uyğun olaraq da o, bütünlükdə şəxsi
gəlirlərə, alışlara xərclənə biləcək vəsaitə təsir göstərir. Dolayı vergilər
alışdan vergilərdir. Belə verginin selektiv tətbiqinin mümkünlüyü tələbin
bir sferadan digərinə keçməsinə şərait yarada bilər. Misal üçün, Böyük
Britaniyada siqaretə yüksək vergilər iki məqsədə xidmət edir: siyasi və
iqtisadi. Birincisi, bu tədbir sağlamlığa ziyanlı olan siqareti digər
məhsullara nisbətən bahalaşdırmaqla istehlakını azaltmaq məqsədini
güdür. kincisi, hökumət yüksək gəlir götürərək sonradan səhiyyəyə və ya
digər sosial istiqamətlərə xərcləmək imkanı qazanır. Benzinə olan yüksək
vergilər yanacaq istehlakını azaltmağa və daha qənaətli mühərriklərdən
istifadə etməyi stimullaşdırmaqla yanaşı, yolların təmiri və digər
infrastrukturların təmir edilməsinə xərcləmək üçün dövlət xəzinəsini
gəlirlə təmin edir. Spirtli içkilərə yüksək vergilər ngiltərənin cənubunda
yaşayan istehlakçıları Fransada daha ucuz məhsul əldə etmək üçün
Avropa kontinentinə getməyə məcbur etdi.
Maliyyə-büdcə siyasətinin ayrı-ayrı təşkilatların strategiyalarına
təsir dərəcəsi müxtəlif ola bilər. Lakin, əsas bu təsiri etiraf etmək və
bundan da vacibi isə hökumət dəyişikliklərindən və ya yerli və ya
beynəlxalq qanunvericiliyə edilən düzəlişlərdən asılı olaraq onun nə cür
dəyişəcəyini qabaqcadan görməkdir.