Qrem Huley, Con Sonders, Naycel Pirsi
138
reklamı hind dilində səsləndirilir,
W.H.Smith kompaniyasının
maqazinlərində isə etnik təbrik açıqcaları satışa çıxarılıb (Dwek, 1997).
Həyat tərzi və stilinin dəyişməsi
Tənha yaşayan insanların sayı artmaqdadır və bu meyl o dərəcədə
nəzərəçarpan olub ki, BBC kompaniyası Delii Smitin müəlliflik hüququ
ilə bir nəfərlik yeməklər hazırlanması haqqında televiziya verlişləri
silsilələri buraxdı. Barratt Developments kompaniyası yaşlılara sığınacaq
təqdim etməsindəki uğurlardan əlavə “Studio Solos” adlı layihəsində
nisbətən varlı olan gənc tənha insanlar üçün yaşayış yerlərinin təşkilini
irəli sürdü.
nkişafın digər əlaməti tam və ya qismən məşğul olan işləyən
qadınların sayının əhəmiyyətli artması oldu. Bu evdə qidalanma stilində
dəyişikliklərlə nəticələndi: asan bişirilən məhsullar ön plana çıxdı. Öz
növbəsində bu qida hazırlanmasını sürətləndirən və asanlaşdırmağa im-
kan verən məhsullar satışı bazarının genişlənməsinə səbəb odu: soyuducu
kameraları, mətbəx kombaynları, mikrodalğalı sobalar .
Eyni zamanda ətraf mühitin vəziyyəti barədə ciddi narahatçılıq
insanları öz səhhətləri barədə daha da düşünməyə vadar etdi. Misal üçün,
yeyinti məhsulları ticarəti sənayesində sağlamlıq üçün daha faydalı olan
məhsulların alınması meyli gücləndi: yarma unundan çörək və kəpək
ə
sasında krup. lk öncə istehsalçıların əksəriyyəti bunu ötəri dəb hesab
etdiklərinə görə bu meyli qəbul etmirdilər. Lakin, onun qüvvətlənməsi
tərkibində duz, müxtəlif qarışıqlar, rənglər, konservantlar olmayan, az
şə
kərli məhsulların bazara çıxarılması ilə nəticələndi. Ağır yerişli
qaçışlardan tutmuş idman zallarına və əyləncə mərkəzlərinə gələn abunə-
çilər üçün məşq avadanlıqlarına qədər bütövlükdə “hazırlıq” məhsulları
bazarı canlandı. 2002-cil ildə Böyük Britaniyada məişət xərclərindən
təxminən 20%-ə qədəri fəal asudə vaxta, idman və istirahət üçün mallara
sərf edilmişdir.
4.3.1 Təşkilatlara sosial və mədəni təzyiq
Təşkilatlara müxtəlif növ təzyiq formalarını ayırmaq olar. Birincisi və ən
ə
sası müştərilər əldə etdikləri məhsul və xidmətlərə qarşı daha tələbkar
olurlar. Alıcılar etibarlı və davamlı məhsulları sürətli, keyfiyyətli
xidmətlə birgə ağlabatan qiymətə tələb edir və almaq istəyirlər. Bundan
başqa, alıcıların tələbi çətin ki, uzunmüddət sabit qalır. Rəqabətqabiliy-
yətlilik müştərilər üçün yüksək dəyərlilik təklif edilməsi yolu ilə əldə
edilir, lakin, daimi təkmilləşdirmə olmadan “dəyərliliyin miqrasiyası” baş
verir – alıcılar alternativ təklifə üstünlük verirlər (Slywotzky, 1996).
Misal üçün, supermarket şəbəkəsinə malik J. Sainsbury plc kom-
paniyası ailə müəssisəsidir. Məhz bu mağazalar şəbəkəsi Britaniyaların
Marketinq strategiyası və
rə
qabə
tli mövqeləş
dirmə
139
aldığı qida məhsullarına və içkilərə köklü surətdə təsir göstərmişdir.
Bütöv nəslin həyatı boyunca Sainsbury qida məhsulları bazarında lider idi
və onu qida məhsulları və içki ticarəti sferasında keyfiyyət, geniş seçim
və yenilikçiliyin sinonimi hesab edirdilər. 1990-cı illərdə bu kompaniya
Britaniya “institutuna” çevrildi. Tesco Stores kompaniyası onunla
müqayisədə ikinci oyunçu kimi çıxış edirdi. lk öncə bu kompaniya aşağı
keyfiyyətli ucuz məhsuların ticarəti ilə məşğul olurdu və bunu
təsisçilərinin devizi “tayanı daha yüksək yığ, məhsulları daha ucuz sat”
ilə əlaqələndirirdilər, daha sonra isə o supermarketlərin operatoruna
çevrildi. 1995-ci ildə Sainsbury bazarda öz liderliyini Tescoya verdi. Bu
Sainsbury
-nin səhmlərinin sürətlə ucuzlaşmasına səbəb oldu və o, bazar
payını Tesconun xeyrinə itirməkdə davam etdi. Bu ona görə baş verdi ki,
Sainsbury
kompaniyası 1990-cı illərdə hələ 1980-cı illərdə qəbul edilmiş
strategiyaya əməl edirdi, Tesco kompaniyası isə bu zaman ərzində məhsul
və mağazaların keyfiyyətinə və informasiya texnologiyalarına iri
investisiyalarla möhkəmlənən əməliyyat məhsuldarlığının əhəmiyyətli
təkmilləşdirilməsinə və müştərilər üçün dəyərliliyin artıılmasına
istiqamətlənmiş təkrar mövqeləşdirmə strategiyasını həyata keçirdi.
Sainsbury
-nin strategiyası köhnəlmişdi. Ən pisi isə o idi ki, kompaniya
yaranmış vəziyyətə məntiqi əsaslandırılmış reaksiyanı hazırlamaq üçün
heç bir səy göstərmədi.
Davam edəcəyi güman edilən ikinci vacib təmayül isə müştərilərin
daha yüksək dəyərliliyə malik olmayan məhsullar üçün pul ödəməyə
hazır olmamasıdır. Şübhəsiz ki, əksər bazarlarda yaxşı inkişaf etmiş və
lazımi qaydada idarə edilən brendlər brend olmayan məhsullara nisbətən
daha yüksək qiymətə satıla bilər. Lakin, müasir dövrdə belə fərq
ə
vvəlkinə nisbətən getdikcə daha da azalır və müştərilər çəkdikləri əlavə
xərclər müqabilində əlavə dəyərliliyin əldə edilməsinə iddia edirlər.
Aldanmış istehlakçılar çətin ki, ucuz keyfiyyətsiz məhsullarda maraqlı
olsunlar, lakin, eyni zamanda, onları ancaq imicə əsaslanan reklamların
köməyilə də cəlb çox çətindir. Nəticələr aydındır – diferensiasiya
müştərilərə daha yüksək dəyərliliyin təqim edilməsi üzərində qurul-
malıdır.
Sahə mənfəəti motivinin kommersiya müəssisələrinin əsas məq-
sədi olması tez-tez şübhə altına alınır. Daha çox maraqlı şəxslər təşkilatın
məqsədinin müəyyənləşdirilməsində öz qanuni paylarını qoyan şəxslər
qismində tanınırlar. Maraqlı iştirakçılara təşkilatın sahibləri (adaətən
səhmdarlar), biznesi idarə edən menecerlər (əksər hallarda idarəetmə
sahibolmadan ayrılır, çünki, peşəkar menecerlər öz karyeraları boyunca
tez-tez bir kompaniyadan digərinə keçirlər), təşkilatda işləyən insanlar,
onun müştəriləri, mövcudluğu təşkilatdan asılı olan təchizatçılar və
təşkilata təsir göstərən geniş ictimaiyyət aiddir. şlə bağlı menecerlərin və