Qrem Huley, Con Sonders, Naycel Pirsi
140
təşkilatın digər əməkdaşlarının gözləntiləri həyat səviyyəsindəki
dəyişikliklərlə əlaqədar dəyişir.
Digər sosial-mədəni dəyişikliklər ətraf mühitin vəziyyəti ilə bağlı
narahatçılıqla əlaqədar baş verir. Ətraf mühitin mühafizəçilərinin nüfuz
qrupları müəssisələrə o dərəcədə təzyiq göstərirlər ki, aparıcı transmilli
neft kompaniyaları və digər kompaniyalar hər il onların ətraf mühitə
qayğısı ilə bağlı korporativ reklamlara külli miqdar pul xərcləyirlər.
Greenpeace
təşkilatının fəaliyyətinin ictimai rəyə güclü təsir göstərməyə
bşladı və bu da, indi, özünü milli və beynəxalq səviyyədə siyasi qərarların
qəbulunda göstərdi. Ətraf mühitin vəziyyəti haqqında narazılığın
artacağını gözlənilir və uyğun olaraq bu da birinci növbəli marketinq
aktivlərinin – kompaniyanın reputasiyasının idarə edilməsində həlledici
amilə çevriləcək. BP-nin Greenpeace əleyhinə sonuncunun fəaliyyətinin
məhdudlaşdırılması ilə əlaqədar məhkəmə işi də təzyiqin hansı səviyyədə
olmasına dəlalət edir.
Ford Ka
, Renault Twingo və Mercedes Smart kimi avtomobillər
az tullantılı yığcam qənaətli nəqliyyat vasitələrinə misal kimi göstərilə
bilər. Bu modellər ətraf mühit mühafizəçilərinin təzyiqini və iri
şə
hərlərdə havanın çirklənməsinə dair daha qanunverici aktlarını nəzərə
almaqla şəhər şəraitində istismar üçün hazırlanıb və buraxılır.
Çoxlu mənfi rəy almış Reliant Robinin (ilk öncə aşağı səviyyəli
gəlirə malik istehlakçılar üçün ən ucuz nəqliyyat vasitəsi kimi təqdim
edilən kuzovu şüşədən olan üçtəkərli avtomobil) məhz “yaşıllar”
hərəkatının köməyi ilə müflisləşmədən qurtulması daha da maraqlıdır.
1997-ci ildə Reliant Robin Avstriya, Monako və Kaliforniyada gənc
mütəxəssislərin ictimaiyyətdə vəziyyətinin simvolu kimi satılırdı, çünki,
bu nəqliyyat vasitəsi çox az yanacaq işdədirdi, paslanmırdı və demək olar
ki, ətraf mühiti çirkləndirmirdi (bundan əlavə qəribə də görsənirdi) (Self,
1997
)
4.4
TEXNOLOJ MÜH T
XX əsrin sonu sənayenin bütün sahələri praktiki olaraq texnoloji
dəyişikliklərin təsirinə məruz qaldı.
Məsələn, mikroprosessor postindustrial dövrün müjdəçisi oldu və
ehtimal ki, heç bir digər iotira deyil, məhz o, müasir həyata çox güclü
təsir göstərdi. Mikroprossesorlar məlumatların yığılması, onların
işlənməsi və yayılmasına inqilabi surətdə təsir etdi. Onlar istehsal
texnologiyasında əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb oldu və texnoloji
dəyişikliklərin artım tempini sürətləndirdi. Kotlerin göstərdiyi kimi
(Kotler, 1997), bütün bəşəriyyət tarixində yaşayan və işləyən alimlərin
90%-i indiki dövrdə yaşayır. Elmi-tədqiqat fəaliyyətinin müasir
presedentsiz səviyyəsi texnoloji proseslər və dəyişikliklərin artım tempinə
ə
həmiyyətli tövhə vermişlər.
Marketinq strategiyası və
rə
qabə
tli mövqeləş
dirmə
141
Bütün bunlar yeni ixtiraların kommersiyalaşdırma dövrünün
qısalması ilə bağlıdır. Misal üçün, fotoqrafiyanın ixtirasından onun
kommersiyası dövrünə qədər təxminən 100 ildən çox vaxt keçmişdir.
Telefon üçün anoloji dövr 56 il, radio üçün 35 il, televizor üçün 12 il,
tranzistor üçün isə ancaq 3 il təşkil etmişdir. Digər tərəfdən, telefonun
ilkin satışından bütün dünya üzrə 10 mln. abonentin telefon şəbəkəsinə
qoşulmasınadək 40 il lazım olmuşdursa, televizor üçün buna 18 il, fərdi
kompüter üçün 15 il, ümumdünya hörümçək toru üçün isə ancaq 5 il
lazım gəlmişdir. 2002-ci ildə kompüter sahəsində milyardıncı kompüter
satılmış və qarşıdakı 6 ildə daha bir milyard kompüterin satılacağı
gözlənilir.
Kommersiyalaşdırma dövrünün belə qısalması öz növbəsində
məhsulun həyat tsiklinin də qısalmasına səbəb oldu: indi əvvəlkinə
nisbətən daha tez qocalma gedir. Misal üçün, yapon elektron sənayesində
yeni məhsula tələbatın və ya tələbin yaradılmasından bu məhsulun iri
partiyalarının yüklənməsinə qədər zaman müddəti 5 aydan az ola bilər
(misal üçün, Matsushita rəngli televizorları). stehsalın və dizaynın
kompüter inteqrasiyası yeni məhsulların hazırlanması dövrünün
qısalmasına səbəb olur. Mövcud qiymətləndirmələrə görə avtomobil
sahəsində bu qısalma 25% təşkil etmişdi.
Bütöv sahənin və ya sferanın texnoloji dəyişməsi sayəsində
məhsulların tətbiqi radikal surətdə dəyişir. 1977-78-ci illərdə, ABŞ-da
diaqonal kordlu şin istehsalçıları şin bazarının 50%-ni cəmisi 18 ay
ə
rzində radikal tipli şin istehsalçılarına verdi (Foster, 1986b).
Yeni texnologiyalar marketinqin müəyyən sahələrinə güclü təsir
göstərir. Mikrokompüterlərin meydana gəlməsi və onların idarəetmə
prosesinə geniş tətbiqi bazarın mürəkkəb modelləşdirmə sisteminə marağı
artırdı və qərarların qəbuluna müsbət mənada təsir göstərdi. ndi
ə
vvəlkinə nisbətən daha sürətlə daha çox informasiyaları saxlamaq, təhlil
etmək və hasil etmək mümkündür. 1965-ci ildə
ntel kompaniyasından
Qordon Mur inteqral sxemlərdə tranzistorların sayının mümkün artım
ə
msallarını proqnozlaşdırmışdı. ndi Mur qanunu kimi tanıdığımız bu
proqnoza görə “silikon çiplərin hesablama gücü hər 18 ayda 2 dəfə
artacaqdı”. Proqnoz heyrətamiz dərəcədə dəqiq çıxdı (şəkil 4.4). 1970-99-
cı illərdə baş verən presedentsiz dəyişikliklər idi. The Economist
jurnalında (2000-ci ilin oktyabrı) qeyd edilirdi ki, 1 Mhs hesablama
gücünün qiyməti 1970-ci ildə 7601 dollardan 1999-cı ildə 0.17 dolara
qədər düşmüşdü. Eyni zamanda, həmin dövr ərzində 1 meqabayt
informasiyanın saxlanma dəyəri 5257 dollardan 0.17 dollara, 1 trln bit
informasiyanın ötürülmə dəyəri isə 150 000 dolardan 0.12 dollara qədər
yenmişdi.