Qrem Huley, Con Sonders, Naycel Pirsi
146
4.5.1. Marketinqin rolu
Son illər müasir korporasiyalarda marketinqin rolu ciddi olaraq yenidən
nəzərdən keçirilir (məsələn, Webster, 1992). Marketinq funksiyasının
kompaniyanın onu əhatə edən mühitdə və rəqabət mühitində son
dəyişikliklərə uyğunlaşmaq zamanı vacib rol oynamasını sübut etmək
olar. Lakin, bu rolun necə həyata keçiriliməsi yəqin ki, əsas dəyişiklik
amillərində əks olunacaq, yəni: alıcıların daha da tamahkarlaşması;
birdəfəlik alqı-satqı sövdələşməsindən müştərilərlə uzunmüddətli əlaqə-
lərə keçilməsi; informasiya texnologiyalarının ( T) bazardakı fəaliyyətə
və təşkilatadakı dəyişikliklərə təsir göstərməsi; öz səriştəliliklərinin əsas
növlərindən maksimal faydalı istifadə etmək naminə birgə işləyən və
müxtəlif strateji birlik, şaquli inteqrasiya və azad əməkdaşlıq əsasında
birləşən kompaniyalardan təşkil olunan şəbəkə təşkilatlarının inkişaf
etməsi(Webster, 1994). Bu amillərin marketinq fəaliyyətinə təsiri uzun-
müddətliir (15-ci fəsilə bax).
4.6
DƏY ŞƏN MÜH TDƏ YEN STRATEG YALAR
Yuxarıda təsvir etdiyimiz amillərə cavab olaraq marketinqin
idarəedilməsində və marketinq nəzəriyyəsində bir sıra kritik məsələlər
ortaya çıxır.
Birincisi, tez-tez və sürətlə dəyişən proqnozlaşdırıla bilinməyən
şə
raitdə dayanıqlı rəqabət üstünlüklərinin əldə edilməsi üçün ən vacib şərt
kompaniyanın tez öyrənə bilmək və tez adaptasiya oluna bilmək
bacarığıdır (Dickson, 1992). stənilən təşkilat üçün əsas problem təhsilə
maksimal yardım etmək məqsədilə ab-havanın və mədəniyyətinoptimal
uyğunluğunun yaradılması ilə bağlıdır (Slater and Narver, 1995).
ri Britaniya pərakəndə ticarət kompaniyası W.H.Smith çox yavaş
dəyişirdi. Demək olar ki, Böyük Britaniyanın bütün əsas küçələrində və
dəmiryol stansiyalarında bu kompaniyaya məxsus pərakəndə ticarət
nöqtələri var idi və orada jurnallar, qəzetlər, kitablar, dəftərxana malları,
audio-video kasetlər, kompakt-disklər satılırdı. Bu firmanın ilk kitab
kioskusu hələ 1792-ci ildə açılmışdı və 1997-ci ildə W.H.Smith
kompaniyasının bazar dəyəri 1,1 milyard funt sterlinqə çatdı və hər həftə
orta hesabınan 10 milyon nəfərdən artıq insan bu kompaniyaın ticarət
nöqtələrindən alver edirdilər. Buna baxmayaraq, 1980-1990-cı illər
ə
rzində ənənəli əsaslı W.H.Smith kompaniyası güclü rəqiblərin hücum-
larına məruz qalmağa başladı. Bir tərəfdən
Dillons kimi ixtisaslaşmış
pərakəndə ticarət mağazalarının sayı sürətlə artırdı, digər tərəfdən isə
kitabların, qəzetlərin, musiqi və video məhdsulların da satışı ilə məşğul
olan aparıcı supermarket qruplarının fəal genişlənməsi baş verirdi.
W.H.Smith
kompaniyası ixtisaslaşmış müəssisələr olan Dillons və Our
Price-ı
ələ keçirtməsinə baxmayaraq, öz kommersiya mövqeyini
Marketinq strategiyası və
rə
qabə
tli mövqeləş
dirmə
147
itirməkdə davam edirdi. Bir çox periferiy müəssisələr kompaniyanın
prezidenti Bill Korkburn tərəfibdən satıldı, o, 1990-cı illərin ortalarından
1996-cı ildə öz istefasına qədər kompaniyanın “dünya səviyyəli pərakəndə
tacir” statusunu qaytarmağa çalışdı. Problemli şəbəkənin rəhbərliyi iddia
edir ki, W.H.Smith kompaniyası bazarda orta vəziyyətdə olan universal
mağazalra sahibdir və Dillons və ya Tesconun alıcıları olmayan
müştərilərə xidmət edir. Xırda biznes bazarda öz yerini tutmağa can atır,
lakin, dəyişikliklər edə bilmir. Sitidən olan bəzi mütəxəssislər W.H.Smith
kompaniyasını arxayınçılıqda ittiham edirlər. Analitiklər güman edirlər ki,
bu kompaniyanın baza pərakəndə ticarət konsepsiyası və ticarət forması
artıq öz əsrini yaşamış və müəssisənin əsas biznes istiqaməti üzrə davamlı
inkişaf strategiyasından mərhum etmişdir (Olins, 1977b; Weyer, 1997).
Daha da yüksəlmiş tələbatla, canlanmış və rəqabətli bazarlarda
kompaniyanın mövcud bazara istiqamətlənməsindən başqa çarəsi yoxdur.
Lakin, bu o demək deyil ki, o həddən artıq mürəkkəb marketinq fəaliyyəti
aparmalı və qəliz struktura malik marketinq departamenti yaratmalıdır.
Hər şeydən vacib olanı - müştəriyə yaxın olmaq, onun ehtiyac və
tələbatlarını başa düşmək, müştəri üçün yüksək dəyərliliyin yaradılmasına
resurslarını, aktivlərini və qabiliyyətlərini yönəltməkdir. Konkret halda
reurslara əsaslanan firmaya baxış (bax, Hamel and Prahald, 1994) firma
və bazar arasında lazımi uyğunluğu yaratmaq üçün yeni nöqteyi-nəzərin
yaranmassına kömək edir (Day, 1994a).
Bir çox bazarlarda, yəqin ki, sövdələşmələrə əsaslanan marke-
tinqdən münasibətlərə əsaslanan marketinqə keçid fəallaşır, çünki, firma
öz müştəriləri ilə daha sıx əlaqələr qurmağa çalışır. Buna baxmayaraq,
başa düşmək lazımdır ki: uzun müddət ərzində əlaqələrin saxlanması
ə
laqələrin hər iki tərəf üçün faydalı olması zamanı mümkündür.
“Münasibətlərin qurulmasının” ilkin cəhdlərindən bir çoxları qısamüddətli
loyallığa nail olmağın sadə mexanizmləri idi. Münasibətlərin qurulması
daha da mürəkkəbləşdirilmiş olmalıdır.
Firmalar həm də daha çox “çoxrejimli” marketinq həyata
keçirirlər: müştərilərin bəziləri ilə münasibətlərin qurulmasına intensiv
strategiya, digər müştərilərlə əlaqələrin qurulmasında daha zəif strategiya,
üçüncülərlə münasibətlərin qurulmasında isə strategiya “uzadılmış əl
məsafəsində” olmalıdır. Müxtəlif müştərilərə tətbiq edilən müxtəlif strate-
giyalar müştərilərin və onların tələbatlarının uzunmüddətli dəyərliliyindən
asılıdır.
4.6.1 Marketinq strategiyaları
Lakin, yalnız vaxt dəyişir deyə firma yeni strategiya hazırlamalıdır kimi
fikirləşmək kafi deyil. Bizə həm yeni strategiyanın yaradılması, həm də
strategiyaya kardinal surətdə yeni yanaşmaların hazırlanması lazım gələ