Microsoft Word Qebele-Son variant
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
Qəbələ rayonunun tarixinə nəzər saldıqda görünür ki, mərkəzdən 20 km cənub-qərbdə yerləşən Qafqaz Albaniyasının paytaxtı olan Qədim Qəbələ şəhərinin adını daşıyır... Qəbələ qədim dünyanın məşhur şəhərləri ilə müqayisə ediləcək dərəcədə mühüm, siyasi-iqtisadi və ticarət mərkəz-lərindən biri olub. Antik dövrə aid olan böyük binaların qalıqları, qala divarları və maddi mədəniyyət abidələri Qəbələnin çox möhtəşəm bir şəhər olduğunu sübut edir. Qədim Qəbələ eramızdan əvvəl IV əsrin sonu - III əsrin əvvəllərində şəhər kimi meydana gələrək eramızın XVIII əsrinin ortalarına qədər yaşamışdır... XVIII əsrin ortalarında Qəbələ ərazisində kiçik feodal dövləti olan Qutqaşın sultanlığı yaradılır. Qutqaşın sonralar mahal kimi Şəki xanlığının tərkibinə daxil edilir, Şəki xanlarının təyin etdiyi naiblər tərəfindən idarə olunur... 1930-cu ildə Qutqaşen rayonu yaradılır. 1991-ci ilin martında rayonun adı dəyişdirilərək rayon ərazisində yerləşən qədim Qəbələ şəhərinin adı ilə adlandırılır... Rayonda yüzlərlə tarix və mədəniyyət abidələri var. Onlara misal olaraq Əmili kəndində IV-VIII əsrlərə aid olan alban məbədini, Bum kəndində XIX əsrə aid məscidi, Bayramkovxalı kəndində IX-XIV əsrlərə aid Ustacan qalasını, Şəfili kəndində XVII əsrə aid məqbərəni, Həmzəlli kəndində XVI əsrə aid Şıxbaba pirini, Kov Murad dağının zirvəsindəki Kov Murad pirini, Nic kəndində Hacı Qərib məscidini və XIX əsrdə yaşamış Bolu bəyin yaşayış evini göstərmək olar. Həzrə kəndində Şeyx Bədrəddin və Şeyx Mansur məqbərələri XV əsrə aid edilir. Nic kəndinin yaxınlığında Yalovlu dağda eramızdan əvvəl III-I əsrlərdə insan məskəni olub. Bu ərazidə dəmir bıçaqlar, xəncərlər, tuncdan hazırlanmış üzüklər, qızıl sırğalar, dəyirman daşları və başqa əşyalar aşkar edilib. Azərbaycanın şimal ərazisində dağlıq və aran rayonlarda həmin dövrə aid olan arxeoloji mədəniyyət elmdə Yalovlu mədəniyyəti adlanır. Qəbələ şəhərində müdafiə təyinatlı qədim qüllə (IX-XI əsrlər), XVIII əsrə aid edilən məscid, İmam Baba məqbərəsi (XVIII-XIX əsrlər), Cümə məscidi, eləcə də böyük tarix diyarşünaslıq muzeyi var. Rayona gələn turistlər də tarixin canlı şahidləri olan bu mədəniyyət abidələri ilə yaxından tanış olur, onlar barəsində daha dolğun informasiyaları həmin muzeydən öyrənirlər. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 02 avqust 2001-ci ildə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcəsinə görə bölgüsü”ndə Qəbələdə olan 93 tarix, memarlıq, mədəniyyət, incəsənət abidəsinin adı, yeri və tarixi barədə məlumatlar var. Bunlardan 1-i, Qədim Qəbələ şəhəri, antik dövrə məxsus olan, dünya əhəmiyyətli, 61-i respublika əhəmiyyətli, 31-i yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələridir. Qədim Qəbələ haqqında yunan, roma, ərəb, fars, türk, gürcü mənbələrində məlumat var. Roma müəllifi Böyük Plini (I əsr) Qəbələni Kabalaka, yunan coğrafiyaşünası Ptolemey (II əsr) Xabala, ərəb tarixçilərindən Balazuri (IX əsr) Xəzər adlandırmışlar. 1959-cu ildən müntəzəm qazıntı aparan Qəbələ arxeoloji ekspedisiyası şəhərin daha qədim və böyük hissəsini aşkara çıxardı, buranın e.ə.IV-b.e.I əsrlərinə aid olduğunu müəyyənləşdirdi. Arxeoloji tədqiqatlar zamanı Qəbələ ərazisində böyük tikililərin qalıqları, qala bürcləri, ocaq və təndir qalıqları, müxtəlif dövrlərə aid gil qabları, tunc, gümüş və qızıl sədəf və sümükdən bəzək əşyaları, şüşə məmulatı, tikinti meterialları, kərpic döşəmələr, şəhəri bulaq suyu ilə təchiz etmək üçün istifadə olunmuş tünqlər və s. aşkar edilmişdir... Tarixin bizə yadigarı olan Qəbələ dünənki günümüzdə kasıb, əhalisinin çətin dolanışığı ilə yadda qalan rayon bu gün isə iqtisadi cəhətdən yüksəlişi ilə öyündüyümüz və dünyanı heyrətdə saxlayan, sözün əsl mənasında hər cəhətdən zəngin məkandır. Bu yerlərin gözəlliyi məni heyran etdi. HEYDƏR ƏLİYEV HEYDƏR ƏLİYEV QƏBƏLƏDƏ eni Azərbaycan Partiyasının yaranması xəbəri hər tərəfə o cümlədən Qəbələyə əks-səda verdi. Bunun da əsas səbəblərindən biri onun özülünün xalqımızın sevimli oğlu Heydər Əliyev tərəfindən qoyulması idi. Çünki o zaman Azərbaycan xalqı uçurumda ikən öz taleyini ancaq bu mahir siyasətçiyə etibar edə bilərdi. Bütün dünyanın tanıdığı, siyasət arenasında özünü təsdiqləyən bir insana güman var idi. Azərbaycanın rəhbəri olduğu dövrdə öz ölkəsinin sabahı naminə onun nə qədər böyük işlər gördüyünün real şahidi olanlar inanırdılar ki, millətin dar günündə xilaskarı ancaq Heydər Əliyevdir. Onunla müqayisə ediləcək heç kim yox idi. Özü qədər xalqına bağlı olan ikinci bir dövlət xadimi tanımırdıq. “Xalqın gözü tərəzidir”-deyən atalarımızın yenə haqlı olduğu təsdiqləndi. Heydər Əliyevin bilərəkdən siyasətdən uzaqlaşdırılmasına çalışanların bəd niyyətinə görə onun hakimiyyətdən getməyi ilə Azərbaycanın məhvi labüd idi. Bunu anlayanlar birinci növbədə belə məkrli bir addım atıb, onu gah xalqın gözündən salmağa səy göstərdilər, gah da siyasi iradəsini qırmaq fikrinə düşdülər. Ancaq yanıldılar, çünki onun böyüklüyü də elə onda idi ki, Heydər Əliyev məğlubedilməz idi. Onu hələ yaxşı tanımamışdılar. Doğma xalqına arxalanan Heydər Əliyev bu inamdan güc alaraq cəsarətləndi, qətiyyəti ilə dözümlü olduğunu sübuta yetirdi. 20 Yanvar faciəsi törədilən zaman Azərbaycanın Moskvadakı səlahiyyətli nümayəndəliyinə gələrək öz övladları ilə bərabər etiraz səsini yüksəltdi. Dünya mətbuatının nümayəndələrinə Azərbaycandakı real durumu bildirdi. Əliyalın insanların tanklar altında əzilməsində günahı olanları bir-bir tanıtdı. Nə yırtıcı Sovet hakimiyyətinin xofundan qorxdu, nə də Rusiyanın paytaxtında həqiqəti deməkdən çəkindi. Xaricdən qaynaqlanan yad əllərin ssenarisi ilə ölkənin başında duran bəzi qüvvələrin Heydər Əliyevə mənfi münasibət bəsləməsi də onun iradəsini qıra bilmədi. Moskvada mənəvi təzyiqlərə məruz qalan Heydər Əliyev öz milləti naminə bütün mərhumiyyətlərə dözdü. Öz torpağına qayıtdı. Naxçıvanlılar onun gəlişindən məmnunluq duyub hava limanında onu gözlərində yaş, əlləri göylərə açılı qarşıladılar. Heydər Əliyevin Naxçıvandakı fəaliyyəti Azərbaycan tarixinin ən qiymətli səhifələrindən biridir. Onun cəmiyyətdəki nüfuzu imkan verdi ki, hələ 1992-ci ildə Naxçıvanda təsis konfransı keçirən Yeni Azərbaycan Partiyası qısa bir vaxtda təşkilatlansın, ölkənin bütün bölgələrində ilk özəklərini yaratsın və 1993-cü ildə iqtidara gəlsin. Bütovlükdə Azərbaycanın Heydər Əliyevə ehtiyacı var idi. Onun hakimiyyətə gətirilməsi, millətə sahib çıxması xalqın tələbi idi. Y Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|