Microsoft Word S. Nergiz dissertasiya doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
35 (6)QQŞ vasitəsi ilə məsələni həll edən zaman faydalı olan müxtəlif həll metodlarını və stillərini dəstəkləyir; (7) çevik şəkildədir və müəssisənin və onun ətrafındakı bütün dəyişikliklərə uyğunlaşır; (8) istifadədə və dəyişdirilmədə sadədir; (9) qərar qəbuletmə prosesinin səmərəliliyini yaxılaşdırır; (10) insana kompüterin köməyi ilə qərar qəbuletmə prosesini idarəetməyə imkan verir, əksinə yox; (11) dəyişən tələblərə asanlıqla uyğunlaşır və təkamül formasında istifadəni dəstəkləyir; (12) QQDS – nin məntiqi quruluşu mövcuddursa, o asan formada qurula bilir; (13) modelləşdirilə bilir; (14) biliklərdən istifadəyə imkan verir.
QQDS-lərin hamı tərəfindən qəbul edilən vahid tərifinin olmaması ilə yanaşı, onun həm də əsaslı təsnifatı da yoxdur. Müxtəlif müəllifər müxtəlif təsnifatlar təklif edirlər. Haettenschwiler (1999) istifadəçi mərhələsində QQDS-ni aktiv, passiv və kooperativ QQDS-ə bölür. Passiv QQDS elə sistemdir ki, qərar qəbuletmə prosessinə köməklik edir, ancaq hər hansı qərarı qəbuletmək təklifini verə bilmir. Aktiv QQDS hər hansi qərarı qəbul etmək təklifini də verə bilir. Kooperativ QQDS QQŞ-ə sistem tərəfindən təklif edilən qərarları dəyişməyə, tamamlamağa, yaxşı- laşdırmağa imkan verir və sonra həmin qərarları sistemə yoxlanış üçün geri gön- dərir. Sistem qərarları dəyişir, təkmilləşdirir, yaxşılaşdırır və istifadəçiyə yenidən göndərir. Bu proses razılaşdırılmış qərar qəbuletməyə qədər davam edir. Konseptual səviyyədə (Power, 2003-cü il) məlumatlarla idarə olunan QQDS-i (Communication-Driven DSS), verilənlərlə idarə olunan QQDS-i (Data- Driven DSS) sənədlərlə idarə olunan QQDS-i (Document-Driven DSS), biliklərlə idarə olunan QQDS-i (Knowledge-Driven DSS) və modellərlə idarə olunan QQDS-i (Model-Driven DSS) fərqləndirilir. Modellərlə idarə olunan QQDS – i
36 ə sasən riyazi modellərin (statistik, maliyyə, optimallaşdırma, imitasiya) manipulyasiyası ilə xarakterizə olunur. Qeyq edək ki, verilənlərin mürəkkəb analizinə imkan verən bəzi OLAP sistemlər verilənlərin modelləşməsini, axtarışını və işlənməsini təmin edən hibrid QQDS – i qrupuna aid edilə bilər. Məlumatların idarə olunması QQDS (Communication-Driven DSS) (əvvəllər qrup QQDS - GDSS) ümumi məsələnin həlli üzərində işləyən istifadəçılər qrupunu dəstəkləyir. Verilənləri idarə edən QQDS və ya verilənlərlə işə yönəlmiş QQDS (Data- Driven DSS) əsasən verilənlərlə manipulyasiyaya (Data-oriented DSS) əsaslanır. Sənədlərlə idarə olunan QQDS (Document-Driven DSS), müxtəlif formatda verilmiş strukturlaşmamış informasiyaları idarə edir, axtarışlar aparır və manipulyasiya edir. Nəhayət, biliklərlə idarə olunan QQDS məsələnin həllini faktlar, qaydalar, prosedurlar şəklinə salmaqla təmin edir. QQDS sistemlərinin işlətdiyi verilənlərdən asılı olaraq onları şərti olaraq operativ və strateji sistemlərə bölmək olar. Operativ QQDS kompaniyaların maliyyə təsərrüfat proseslərinin idarə olunmasındakı cari vəziyyətin dəyişikliyinə dərhal reaksiya vermək üçündür. Strateji QQDS müxtəlif mənbələrdən yığılan böyük həcmdə bircins informasiyaların analizinə yönəlmişdir. Bu QQDS-in vacib məqsədi kompaniyaların məqsədli maliyyə və kapital bazarlarının dəyişməsi, qanunvericiliyin dəyişməsi, kompaniyanın bazarının məqsədli konyukturası və s. kimi kompaniyanın biznesinin müxtəlif faktorların təsirini nəzərə almaqla ən ə lverişli inkişaf variantının axtarışından ibarətdir. Birinci tip QQDS-ni rəhbərin informasiya sistemi (R S) (Executive Information Systems) kimi də adlandırmaq olar. Mahiyyətcə, bu sistemlər müəssisənin tranzaksion informasiya sistemlərinin verilənləri əsasında qurulan hesabatlar yığımından ibarət olur, ideal formada bu sistemlər müəssisənin istehsalat və maliyyə fəaliyyətinin əsas aspektlərini real zaman rejimində adekvat şəkildə əks etdirir. R S-nin aşağıdakı kimi xarakterik cəhətləri vardır: • Hesabatlar bir qayda olaraq müəssisə üçün standart, sayı da çox olmayan sorğular əsasında yaradılır; 37 • R S üçün hesabatlar tərkibinə cədvəllər, işçi qrafiklər, multimediya imkanları və s. maksimal əlverişli şəkildə daxil olunur; • Bir qayda olaraq, R S konkret vertikal bazarlara, məsələn, maliyyə, marketinq, ehtiyyatların idarə olunması və s. istiqamətlərə yönəlmişdir. kinci tip-strateji QQDS verilənlərin qərar qəbuletmə prosessində əlverişli istifadə etmək üçün xüsusi formada dəyişdirilmiş verilənlərin daha dərindən emalını tələb edir. Müəssisənin menecerlərinə öz qərarlarını əsaslandırmaq imkanı verən, biznesin mütləq inkişaf faktorundan istifadə edən və riskləri azaldan qərar qəbuletmə qaydaları bu səviyyəli QQDS-nin ayrılmaz komponentidir. Bu tip QQDS-nin istifadəsi son zamanlar daha da genişlənir. Belə texnologiyalar çox ölçülü təqdim etmə və verilənlərin analizi (OLAP) əsasında qurulur. Son illərdə QQDS yaradılmasında Web- texnologiyalarından istifadə edilməyə başlanmışdır. ndiki zamanda Web-texnologiya əsasında QQDS ilə həmin kompaniya üçün kompaniyanın QQDS-i demək olar ki, sinonim təşkil edir. Müəssisələrdə çox zaman qəbul olunan qərarlarda bir qrup işçi iştirak edir, bu da tək bir şəxsin rasional qərar qəbuletməsi prosesindən çox fərqlənir. Birincisi, hər bir şəxsin hesab etdiyi “rasional qərar” anlayışına, həmin şə xslərin qrup vəziyyətində baxıldıqda qeyri-myəyyən olur. Hətta qrupun hər bir üzvü üçün əlverişli olan qərar həmin qrup üçün əlverişli olmaya da bilər. kincisi, ola bilsin ki, qrup daxilində ən səriştəli bir üzvün tutduğu vəzifəsindəki səlahiyyətlərinə görə hər hansı strategiyanın seçilməsində “sözü kecməsin”. Bəzən də qrup o qədər mürəkkəb olur ki, onun tərkib hissələrinin özündə də çoxlu ziddiyyətlər mövcud olur. Bütün bunlara görə, qrup qərarlarından çox, bir fərdin qərar qəbuletmə prosesi daha geniş şəkildə öyrənilir və modellər qurulur.
Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|