_________________Milli Kitabxana
________________
340
taleyin Allahda deyil, Cəmiyyətdə deyil, Cismdə deyil, Maddidə deyil – öz
əlindədir. Allahın, Cəmiyyətin, Cismin, Maddiyyatın taleyi də sənin əlindədir...
Onları sən müəyyən eləyirsən, İnsan! Onlar səni yox! Sən gözəlsənsə – onlar da
gözəldir; sən çirkinsənsə – onların gözəlliyi anlamsız və gərəksizdir. Və əslində
onlar Sənsiz nə gözəl ola bilərlər, nə çirkin.
...Asif Atanın yaratdığı Mütləqə İnam – Yoldur, elm deyil. Elm – öyrənilir,
Yol – gedilir. Bu həm həyat yoludur, həm idrak yolu; həm dünyəvi idrak
Yoludur, həm ruhani idrak Yolu; dünyəvi idrakın ruhani idrak xidmətçisi
olması Yolu.
Fəlsəfə inam deyil, hər bir İnam (eləcə də Din) isə həm də fəlsəfədir. Asif
Atanın Özü bənzərsiz, dahi filosofdur. Asif Atanın Mütləqə İnam fəlsəfəsində
Dünya, Həyat, İnsan öz Mənalarından yaranırlar:
Dünya – Dünyalıq adlı Mənadan,
Həyat – Həyatlıq adlı Mənadan,
İnsan – İnsanlıq adlı Mənadan.
Dünyalıq, Həyatlıq, İnsanlıq (yəni Məna, Mahiyyət) əzəli, əbədi, sonsuz və
kamildir.
Dünya – özündə özündən artıq, böyük, yüksək olanı (Dünyalığı – Mütləqi)
yaşadır.
Həyat – özündə özündən artıq, böyük, yüksək olanı (Həyatlığı – Mütləqi)
yaşadır.
İnsan – özündə özündən artıq, böyük, yüksək olanı (İnsanlığı – Mütləqi)
yaşadır.
Dünya və Həyat – özlərindəki Mütləqə çata bilməzlər, çünki onların ruhu
yoxdur.
İnsan – özündəki Mütləqə çata bilər, çünki İnsanın ruhu var, İnsan ruhani
varlıqdır. Ruh isə İnam, İdrak, Mənəviyyat, İradə birliyidir.
Buna görə də Asif Atanın İnamı (Mütləqə İnam) insanın özü ilə məşğul
olmasına əsaslanır: Ya – ol-oldur, İnsan, insani! Ya da kimsədən umma,
incimə, gözləmə! Asif Atanın "İnsan" əsərinin "Mütləqlə görüş" adlanan 7-ci
bölümündə Mütləqlə İnsanın söhbəti verilir. Orada İnsan Mütləqə deyir: "Sən
əbədisən, möhtəşəmsən, sonsuzsan, əvəzsizsən, sənə səcdə qılıram". Mütləqin
İnsana cavabı: "Mən Sənəm, özünü yaxşı tanı. Mən Səndə Varam".
İslama qədər də insanların Təkallahlıq haqqında bilgiləri vardı – məsələn
qədim Misirdə (İslamdan 1500 il öncə). Ancaq bu qənaət üzərində Peyğəmbər
Harayı çəkilməmişdi. Bunu Məhəmməd elədi və onu Dinə çevirdi.
Asif Atanın Mütləqə İnamına qədər də insanla bağlı Mütləq haqqında
insanların bilgiləri vardı – məsələn, qədim Hinddə. Ancaq bu baxış üzərində
Peyğəmbər Harayı çəkilməmişdi (onu yalnız bilirdilər). Bunu Asif Ata elədi və
onu İnama çevirdi. Və Mütləqə aydın bir tərif verdi: "Mütləq – bugündə
nişanələriylə, əbədi Sabahda bütöv mövcudluğuyla aşkara çıxan, nisbi
_________________Milli Kitabxana
________________
341
hadisələrin daxilində yaşayan, ancaq onlara sığmayan, onları özlərindən kənara
çıxarıb özünə yaxınlaşdıran, Dünyaya, Həyata, İnsana Ali Daxili Qüvvə,
İstiqamət və Meyar olan bir Qüdrətdir".
Asif Ataya qədər də İnsanı Allahlaşdırma, ilahiləşdirmə cəhdləri olmuşdur –
məsələn, İncil'də (Bax: Yəhyanın Müjdəsi, 10:33). Ancaq bunun üzərində
Peyğəmbər Harayı çəkilməmişdi. Bunu Asif Ata elədi və İnsanın ruhani,
mənəvi cizgilərini aydınlaşdırdı: "İnsan – özündə Mütləqilik gəzdirən, bu
səbəbdən də Şəraitdən, Mühitdən, Cəmiyyətdən üstün olan, Mütləqiliyə can
atan və Mütləqləşməyə qadir olan Ruhani varlıqdır".
Asif Atanın yaratdığı Din deyil, İnamdır. Dində Göylərə insanların əlləri
açılır, İnamda qəlbləri. Dində müqəddəsliyin, Mütləqliyin, möcüzəliyin,
ülviliyin ünvanı naməlum fiziki Göylərdə axtarılır, İnamda Dünyanın özündə,
Həyatın özündə, İnsanın özündə (bax: A.Atanın "İnam" əsərinə). Beləliklə
Müqəddəslik, İlahilik, Möcüzəlik – xurafatlaşma imkanından arınır, alınır.
Din deyir: "Allahdan başqa yaradan yoxdur!"
İnam deyir: "Bəşərin nicatı İnsanlaşmaqdadır. İnsanlaşın – İnsanlaşdırın!"
Atamız var olsun!
3. Kitab
Ən aşağı kitab belə, öz mövzusundakı ara bilgilərindən yüksəkdir.
Asif Ata – onlarca Müqəddəs Kitab Yiyəsidir. Onun Kitabı – həmişəlikdir;
Onun Kitabı – ümumbəşərindir; Onun Kitabı – Daxili Yol Kitabıdır. Onun
"İnsan" Kitabı – İnsanın kimliyini, Onun "İnam" Kitabı – İnamın ünvanını,
Onun "Ruh" Kitabı – Ruhun nəliyini, Onun "Həyat" Kitabı – Həyatın necəliyini
(Olanla Olmalını), Onun "İntibah" Kitabı – Bəşərin Amalı üçün nə və necə
etmək gərəkdiyini göstərir. Onun "Sədaqət"i, "Ruhani Hökmlər"i, "Ruhani
Sənədlər"i – Ocağın, İnamın, Evlad şəxsiyyətinin – İnsanın günbəgün, pillə-
pillə qurulmasının dahiyanə memarlığı... O biri Kitabları da bu yöndə, bu
sanbalda, bu siqlətdə.
Asif Ata Özünün Həyat Eşqindən, İdrak Şövqündən, Ruhani Gözəllik
yanğısından ehtizaza gəldi, Onun Vəcdi Yerə-Göyə sığmadı, Onu Vəhyə
yüksəltdi. Ehtizazlı ürəkdə, Vəhyli idrakda gerçəkliyin həlməşik ehtirasları
qalmır, uca Amallar cilvələnir. Asif Ata Vəhyi – bəşərə yeni bir İnam bəxş etdi.
Asif Ata Öz Ömrünün keşməkeşlərindən İnsana İnam yaratdı – Onu bu
keşməkeşlərə uğradanlara inam. Çünki o onları onlardan yaxşı tanıyırdı, çünki
insanları öyrənməyi Özünə ixtisas eləmişdi. Asif Atanın insana inamı o
dərəcədəydi ki, Onun ən başlıca xüsusiyyəti bu idi: insana inanmaq. (Asif Ata
Ocağının Evladı Safruh, insana münasibətlərinə görə, peyğəmbərləri belə