Microsoft Word ++++Secki huququ\3005. doc
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (müəyyən yaşlardan sonra)
- Seçki, təbii ki, bir proses olaraq təsnif olur.
- Obyektiv əsaslar nəzəri mənbələrdir, subyektiv ə saslar isə subyektlərə məxsusluqdur
141 olunmalıdır. Çünki konstitusiya vasitəsilə dövlət hakimiyyəti təşkil olunur, dövlət sistemi formalaşır, dövlət hakimiyyəti ilə vətəndaşlar arasında münasibətlər tənzimlənir. Seçki hüququ vətəndaşların digər hüquqlarının təmini üçün əsas vasitə kimi ə həmiyyət kəsb edir. Seçki hüququnun reallaşması sərbəst hakimiyyətin formalaşması mənasını verir. Vətəndaşlar öz hüquqlarının formalaşmasında iştirak edirlər. Bu baxımdan seçkini biz ümumhüquqların formal strukturunda götürsək, onda belə qənaətə gələ bilərik ki, seçki hüququ vətəndaşları öz hakimiyyətlərini formalaşdırmağa doğru aparır. Seçki hüququ həm də dövlət hüququnu (dövlətin daxili siyasətini təşkil etmək və beynəlxalq əlaqələrə qoşulmaq və beynəlxalq əlaqələrdə xalqı təmsil etmək hüququnu) formalaşdırır. Seçkilər yolu ilə dövlət hakimiyyətinin qolları müəyyən olunur, onun mənbəyi formalaşdırılır. Seçki vasitəsilə, referendum vasitəsilə dövlət forması, dövlət strukturu onun fəaliyyətinin əsasları formalaşır. İ nsanlar səs verməklə dövlət strukturunun forma və məzmununu müəyyən edə bilirlər. Seçki bir növ vətəndaşları siyasi hüquqlara doğru, yuxarı mərhələyə doğru “sürükləyən”, “dartıb-aparan” bir hüquqdur. Seçki hüququ çox vacibdir, lakin ə sas (birinci olan) təbii hüquq və azadlıqlardan öndə ola bilməz. Seçki hüququ iyerarxiya baxımından yuxarıda dayansa da əslində öz əhəmiyyətinə görə iqtisadi və sosial-mədəni və digər hüquqlardan “aşağıda” yer almaqadadır. Bu baxımdan da seçki hüququ məhz “alt hüquqların” (baza hüquqların) təmin olunmasına xidmət edir. Seçki hüququ baza hüquqların təkmilləşməsi üçün tətbiq olunan üst hüquqdur və baza hüquqları təmin edən dövlətin formalaşması üçün tətbiq olunan hüquqdur. Seçki hüququ hamıya (müəyyən yaşlardan sonra) aid olsa da, ondan hər kəs istifadə etməyə bilər. Lakin sosial- iqtisadi hüquqlar hər bir şəxs üçün (yaşından asılı olmayaraq) vacibdir. Seçki hüquqları da məhz iqtisadi-sosial hüquqların təmin olunması üçün təşkil olunur və prosesin həyata keçirilməsini təmin edən əsas hüquqdur, proseslərin təşkilinə 142 səlahiyyət verir. Seçki hüququ əhəmiyət kəsb edir, belə ki, bu hüquq vətəndaşlara özünüdərk etmək üçün stimul verir və təhrikedici funksiyaya malik olur. Seçki hüququ həm də inzibati əhəmiyyət kəsb edir. Məsələn, yerli idarəetmə qurumlarına seçkiləri buna misal göstərmək olar. Bu proses də siyasi hüquqların tərkibidir və dövlətin daxilində idarəçilik və tənzimləmə məsələsində siyasətdən kənarda heç bir obyekt, istiqamət və proses ola bilməz. (İnsanların adət-ənənələrindən və müəyyən gündəlik vərdişlərindən başqa). Seçki, təbii ki, bir proses olaraq təsnif olur. Seçki hüququ insanların iştirak etdikləri bütün sahələrdəki hüquqları baxımından meydana gələn hüquqlara çevrilir. Seçki hüququ dövlətin mövcudluğu amili ilə birbaşa bağlıdır. İ nsanların dövlət adlanan qurumlarda yaşamaları onların seçki hüquqlarını meydana gətirir. Dövlət adlanan siyasi sistem məhz seçkilərin meydana gəlməsinin əsaslarını ortaya çıxarır. Seçki hüquqları təsnif olunur: -hamıya məxsus olan seçki hüquqları-burada universal obyektiv seçki hüququq nəzərdə tutulur; -ayrı-ayrı şəxslərə (burada iş yerlərində tutduğu vəzifələrlə bağlı) məxsus olan seçki hüquqları-burada konkret sahələr üzrə universal obyektiv seçki hüquqları nəzərdə tutulur; -müəyyən yaş dövlərində olan şəxslər üçün (prezident, baş nazir və deputat seçkiləri üçün qoyulan yaş hədləri) olan seçkidə namizəd kimi iştirak etmək hüquqları-burada da universal obyektivlikdən meydana gələn hüquqlar mövcuddur. Hər bir universal obyektiv seçki hüququ təbii ki, subyektiv seçki hüququnu şərtləndirir. Yəni, subyektin hüququ onun hüquq qazanmasından sonra başlayır ki, bunu da obyektiv normativlik təmin edir. 143 Obyektiv və subyektiv seçki hüququ Seçki hüququ obyektiv (mövcud olan hüquq normaları) və subyektiv (şəxsə məxsus olan hüquq normaları) olaraq iki şə rti hissəyə ayrılır. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, bütün hüquqların-hüquq sahələrinin-obyektiv və subyektiv əsasları vardır. Obyektiv əsaslar nəzəri mənbələrdir, subyektiv ə saslar isə subyektlərə məxsusluqdur. Obyektiv hüquq ə slində subyektin hüqüqunu təmin etmək məqsədini qarşıya qoyur, onu nizamlayır. Məsələn, seçki qanunvericiliyi əslində şə xslərin subyektiv hüquqlarının təmin edilməsi üçündür. Burada məqsəd tənzim etməkdən ibarətdir. Obyektiv hüquqlar subyektiv hüquqların təmin olunmasında tarazlığı meydana gətirir. Obyektiv seçki hüququ dedikdə, əslində subyektlərin mənsub olduqları hüquq normalarının (qanunvericilik sisteminin) məcmuəsi başa düşülür. Obyektiv hüquq tərəflər olaraq subyektlərin mənsub olduqları təbii seçim hüquqlarının tanınmasından meydana gəlir. Bu tanınma hüquq normalarının qəbulu və icrası ilə yekunlaşır, nəticələnir. Eləcə də Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|