Microsoft Word semil sadiq-?d?biyyatla bütövl?smis s?xsiyy?tl?r
Yüklə 1,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bir az da özünü sözü ilə təbrik edən yazıçının əsərindən danışaq!
- Yaxşı ki, varsan deyəcək- dim, onda fərqinə vardım – çoxdan yox imişsən
167 da, ürəyi bir o qədər də yuxa, məhəbbəti bir o qədər şirin olan bu gənc yazıçı dostum mükəmməl bir fan- taziyaya sahibdir. Söhbətlərimizdə dəfələrlə onu qınayıram ki, qar- daş, sən kimyanı, biologiyanı bu qədər yaxşı bildiyin halda, niyə elmi-fantastik əsərlərə müraciət etmirsən? Cavabı isə bu olur ki, bildiklərimi yox, quraşdırdıqla- rımı, özüm yaratdıqlarımı yazmaq istəyirəm. Bir yazı- çıya da xas olan ən böyük xoşbəxtlik təxəyyülünün sərhədsiz olmasıdır. Əsərlərinin kompozisiyası, süjeti, məntiqi onun fərasətindən xəbər verir. Amma Müşfiq XAN heç vaxt özünü yazmır. Çünki o təkrarı sevmir. Təkrarsız olmağı bacarmaq isə böyük iradədən, cəsa- rətdən, fədakarlıqdan irəli gəlir. Bir az da özünü sözü ilə təbrik edən yazıçının əsərindən danışaq! XANın əsərini oxudum, həm də bir-neçə saata. Çünki başladığım andan əsər məni alıb apardı. “Qatil üçün nekroloq” romanı ədəbiyyatımız üçün yeni bir üslubda, yeni janrda yazılmasa da, məncə, Müşfiq XANın yaradıcılığında yeni bir başlanğıc nöqtəsidir. Çünki bu əsərdə müəllif ənənəvi detektiv oyunlarını kənara qoymasa da, maraqlı süjet, gərəkli ideya, dü- şündürücü personajlar seçib. Bu əsərdə Müşfiq XANın gənc bir yazar kimi artıq dilinin cilalanaraq rəvanlaşdığının şahidi oluruq. Sadə bir dillə yazılma- sına baxmayaraq, səmimi duyğuları tərənnüm edən ifadələr, aforizm formalı cümlələr susuz bir adamın sudan aldığı ləzzətə bərabərdir. 168 Əgər bir əsər kitabı bitirdiyin anda bitirsə, demək ki, ölümə məhkumdur. Əsərin maraqlı obrazı şair Əhmədin dili ilə desək: “Yaxşı ki, varsan deyəcək- dim, onda fərqinə vardım – çoxdan yox imişsən”. Bəli, bir bədii əsərin yaşama hüququ qazanması o za- man olur ki, o əsər oxucunun ruhunu oxşasın, ürəyin- dən keçənləri orda görsün və ya görmək istədiklərini orda tapsın. Bu baxımdan, Müşfiq XANın “Qatil üçün nekroloq” əsəri mənim üçün bu dediklərimə cavab verən bir əsər oldu. Əsər bir ideya daşımırsa, cəmiy- yətə bir mesaj vermirsə, mövzu aktual deyilsə, o sadə- cə zəif bir qığılcımı xatırladır, demək. Müşfiq XANın bundan əvvəl yazdığı “Sonuncu hədiyyə” və “Ün- vansız sevgi” kimi romanları klassik xəfiyyə üslu- bunda və daha çox şou xarakterli əsərlər olduğunu hiss etdirirdi. Bu əsər isə nəinki Müşfiq XAN yaradı- cılığında, o cümlədən də Azərbaycan detektiv janrın- da bir partlayışdır. Yanlış xatırlamıramsa, ədəbiyya- tımızda silsilə qətllər törədən qatilə həsr edilmiş elə bir əsər yoxdur, qatilin kimliyini öncədən oxucuya bəlli edib, onun hüquq-mühafizə orqanları ilə oyu- nunu təsvir edən tərsinə detektiv janrında əsər yazıl- sın. Ola bilsin ki, Azərbaycan detektiv janrının əsas sütunu Çingiz Abdullayevin bu tip əsəri olsun, lakin özündə böyük bir ideya daşıyan və cəmiyyətə “eybə- cərliklər eybəcərlikdən törəyir” mesajını verməyə ça- lışan bir əsərin məhz detektiv janrında yazılmasına inanmıram. Azərbaycan detektiv məktəbi daha çox Konan Doylun klassik detektiv metodunda yazılmış- dır. Həsən Seyidbəylinin, Çingiz Abdullayevin, Elxan Elatlının özünəməxsusluqları ədəbiyyatımıza yeni 169 rəng qatmışsa da, bu əsərdə müəllif detektiv çalardan mahircəsinə istifadə edib əsl ədəbiyyat nümunəsi ya- ratmışdır. Bunlar Müşfiq XANın axtarışlarının nəti- cəsidir. Bu, ondan xəbər verir ki, müəllif peşəsinin us- tadı olmaq üçün dünya ədəbiyyatını izləyir, araşdırır. Yaxşı mənada “Qatil üçün nekroloq” əsəri süjet baxı- mından Jon Verdonun “Ağlında bir rəqəm tut”roma- nını xatırladır. Baş qəhrəman Zahid Oxtəkin hər dəfə törətdiyi qətllərdən sonra psixi sarsıntılarının nəticəsi olan mesajlar buraxır. Hüquq-mühafizə orqanlarının şübhələrini yayındıraraq öz əməllərini rahatlıqla hə- yata keçirir, iyrənc bəşəriyyətin intiqamını bəşərdən iyrənccəsinə alır. Sovet dövrünün hərbi sahəsində iz buraxan özbaşınalıqlarını tənqid hədəfinə tutan mü- əllif obrazın “ədalət məhkəməsini” Zahidin sarsıntı- ları üzərində qurur. Hərbi hissədə əsgər olarkən hələ dünyagörüşü formalaşmamış bir gəncin başına gəti- rilənlər, onun alçaldılması Zahidi bir ömür boyu qisas hissi ilə yaşamağa sövq edir. Əsər boyu oxucuya da psixoloji təsir edən qatilin “Bəsidir Qafar, yazıqdı, ya- zıqdı, bəsidir, yazıqdı!” cümləsi sanki əlimizdən tu- tub obrazın faciəsini göstərməyə sürükləyir. Oxucu sürükləndikcə nifrətin belində çırpınır və sonda bir anlıq bir insan olaraq eyni cinsdən olduğun bəşər öv- ladının əməllərindən utanır və əl-qolun sınıb yanına düşür. Günay adlı qızlarla cinsi yaxınlıqdan sonra onları vəhşicəsinə öldürməsi bir komandirin əsgərə olan münasibətindən doğur. Və sonda Zahid komandirin sevgilisi olmuş Günaya olan sevgi və nifrətini bütün Günaylardan almağa başlayır. Əsər boyu oxucunun 170 gözündə nifrətəlayiq bir obraz kimi inkişaf etdirilsə də, müəllif sonda bu vəhşi obraza qarşı oxucuda mər- həmət hissi yaratmağı bacarır. Əsərin son bir neçə cümləsi bu hissi oxucuda yaratmağı bacarır: “İndicə ölüm xəbərini aldığı amansız qatil, Bəşirlinin nəzərin- də on səkkiz yaşı yenicə tamam olmuş sütül, kömək- siz və əzilmiş sıravi Azərbaycan əsgəri idi. Bir az əv- vəl oxuduğu məktubun təsirindən çıxa bilməmişdi. İndi polkovnik keçmiş əsgərin ölümünə kədərlənəcə- yini, yoxsa qatilin öldürülməsinə görə sevinəcəyini müəyyən edə bilmirdi...” Müşfiq XANın əvvəlki əsərlərindən fərqli olaraq bu əsərdə keçmiş polkovnik, detektiv Tomar Bəşirli- nin rolu az hiss olunur. Bu da müəllifin obrazı ilə ob- razlaşması prinsipindən vaz keçməsi deməkdir. Çün- ki Müşfiq XAN bir çox əsərlərinin qəhrəmanı olan mayor Qüdrətovu elə bir sevgi ilə yaradırdı ki, sanki obrazına valeh olmuşdu. Hətta real söhbətlərində də onun təəssübünü belə çəkirdi. Lakin bu əsərdə Tomar Bəşirlinin rolu demək olar ki, şişirdilmədən, pafosdan uzaq yaradılmışdır. Şair Əhməd obrazı hardasa mü- əllifin prototipidir deyə bilərik. Onun şairanəliyi, sər- bəst düşüncə sahibi olması, bəşəri problemlərə satirik üslubda göstərdiyi münasibət diqqət çəkir. Əhməd dostu olmuş qatil – Zahid haqqında sorğu- ya çəkilən zaman, müstəntiqin sakit-sakit onu dinlə- məsi zamanı: “ Yoldaş müstəntiq, deyirəm, sənin di- lində bilməyən bir fağır, həm də kar adam ola. Otu- rub onunla yavanlıqsız yıxılana qədər içəsən. Sonra da qoyasan qarşına bütün dərdlərini danışasan ona ”, – deyir. Bu bir cümləlik fikir bir insanın mənəvi boş- Yüklə 1,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|