Microsoft Word shaiq 13 oktyabr a doc
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
Б и б ли о гр а ф и й а 49 siyyətləri haqqında müfəssəl məlumatlar verilir. Bu “Xatirələr”də ədibin uşaqlıq və ilk gənclik illərindən tutmuş XX əsrin 40-cı illə- rinə qədərki dövr əhatə olunmuşdur. Biz bu əsərdə A.Şaiqin bir ədəbi şəxsiyyət kimi yetişməsini təmin edib, ona bu və ya başqa şəkildə səbəb olan yaddaqalan detallarla tanış olur, onun ayrı-ayrı əsərlərinin yazılma səbəbləri və tarixi haqda məlumat alırıq. Məlumdur ki, A.Şaiq XX əsrin I yarısında Azərbaycan icti- mai-ədəbi və mədəni-maarif mühitində özgün mövqe və nüfuza malik olmuşdur. Bütün bunlar onun dövrünün bir çox şəxsiyyət- ləri ilə işgüzar yaradıcılıq və dostluq münasibətlərində olmasını təmin etmişdir. “Xatirələr”də yeri gəldikcə həmin şəxsiyyətlər, onların ayrı-ayrı ədəbi hadisə və proseslərdəki rolu barədə ətraflı məlumatlar verilir. Ədib ədəbi-mədəni mühitdə səmimi, qayğıkeş və obyektiv bir adam kimi tanınmışdır. “Xatirələr”in dili aydın, üslubu sadə, təsvirləri əhatəli, canlı olduğu kimi onda öz əksini tapan fakt və hadisələr də inandırıcıdır. *** Abdulla Şaiq görkəmli romantik şair və dramaturq, nasir ol- maqla yanaşı, həm də dövrünün tanınmış tənqidçi və ədəbiyyat- şünaslarından olmuşdur. Onun elmi irsində Xaqanidən tutmuş XX əsrin əvvəllərinin görkəmli Azərbaycan, Yaxın Şərq, Qərbi Avropa və Rusiya ədibləri, şairləri haqqında yüksək elmi-nəzəri səviyyəsi ilə seçilən məqalə və oçerkləri vardır. Buraya tənqidçi və ədəbiyyatşünas ədibin “1905-ci il inqilabından sonra yetişmiş ədəbiyyatımıza səthi bir nəzər”, “Mirzə Fətəli Axundov haqqında mülahizələrimiz”, “M.F.Axundovun “Aldanmış kəvakib”i haq- qında mülahizələrim”, “Cavidin “İblis” nam hailəsi haqqında duyğularım”, “Mirzə Ələkbər Sabirin tərcümeyi-halı”, “Dilimiz və ədəbiyyatımız”, “Səhhət təxəllüslü Mirzə Abbasqulu Mehdiza- dənin tərcümeyi-halı”, “Şairi-milli və möhtərəm Sabir əfəndi”, “Üdəba və şairlərimizin halı” kimi sanballı məqalələrindən əlavə “Gülzar”, “Ədəbiyyatdan iş kitabı”, “Türk çələngi”, “Qiraət”, “Ədəbiyyat dərsləri”, “Türk ədəbiyyatı” dərsliklərinə yazdığı por- А б д у л л а Шаи г 50 tret-oçerklər daxildir. Elmi ədəbiyyatda doğru göstərilir ki, A.Şaiq ədəbi yaradıcılığında olduğu kimi, tənqidçilik fəaliyyətin- də də romantikdir. Bununla yanaşı, onun həm ədəbi-nəzəri baxış- larında, həm də bədii yaradıcılığında realist meyillər də mövcuddur. A.Şaiqin ədəbi-tənqidi məqalələri, ədəbiyyat tarixçiliyi kon- sepsiyası özünün nəzəri səviyyəsini və elmi dəyərini bu gün də qoruyub saxlamaqdadır. Onun yaradıcılığının bu sahəsi haqqında akademiklər Məmməd Cəfər, Kamal Talıbzadə, Bəkir Nəbiyev, professorlar Məmməd Məmmədov, Əflatun Saraclı, Kamran Əliyev və b. öz tədqiqatlarında ətraflı söhbət açmış, filologiya üzrə fəlsə- fə doktoru Arzu Hacıyeva ayrıca monoqrafiya yazmışdır. *** Abdulla Şaiqin bədii və elmi-nəzəri irsi Azərbaycan ədəbiy- yatı tarixinin qiymətli nümunələrindəndir. Onun poezyia və dramaturgiyasında olduğu kimi, nəsrində də xalqımızın müəyyən bir tarixi inkişaf və düşüncə mərhələsinin bədii-estetik mənzərəsi ilə tanış oluruq. Ədibin “İki familiyanın məhvi”, “Qoçpolad”, “Qafqaz çiçəyi”, “İldırım”, “Dursun” və s. əsərlərində (xanlıqlar) feodolizm dövrünün ictimai-tarixi mənzərəsi, məişəti, düşüncə tərzi, mənəvi-əxlaqi baxışları ilə qarşılaşır, “Məktub yetişmədi”, “Köç”, “İki müztərib, yaxud əzab və vicdan” əsərlərində real hə- yat həqiqətlərindən doğan yangılı, sentimental təsvir və təhkiyə üsulu arxasında yazıçının incə və həssas qəlbinin çırpıntılarını duyuruq. “Ovçu bağalar”, “Timsah ovu”, “Lovğa ovçu”, “Meşə gözətçisi” hekayələrində ətraf aləmin cazibədarlığı müqabilində, qəhrəmanların bu gözəlliyə, canlılara qayğıkeş münasibəti fonun- da oxucuda təbiətə məhəbbət və qədirşünaslıq təbliğ olunur. “Sö- zün qiyməti”, “Usta Bəxtiyar”, “Cümənin qəzəbi” əsərlərində müəllif folklor motivlərinə söykənib, xalq hikmətindən qidalanır- sa, “Hitlerin yuxusu”nda faşizmin iç üzü, vəhşi təbiəti ifşa edilir, “Xasay”, “Vəzifə” və digər nəsr əsərlərində müəllim və cəmiyyət, tərbiyə və gənclərin taleyi problemləri diqqət mərkəzində dayanır. Б и б ли о гр а ф и й а 51 Ümumiyyətlə, Abdulla Şaiqin bədii və elmi-ədəbi irsi özü- nün hərarətli vətəndaşlıq duyğusu, qanadlı və nikbin romantik vüsəti, işıqlı sabaha sarsılmaz inamı, soykökə möhkəm genetik tellərlə bağlılığı ilə milli ruh və mənəviyyatımıza bu gün də işıq salır. Abdulla Şaiq sənətinin əbədiyaşarlığının sirri, sehri də elə onun bu keyfiyyətlərindədir. Alxan Bayramoğlu, filologiya elmləri doktoru, professor А б д у л л а Шаи г 52 Abdulla Şaiqin həyat və yaradıcılığının əsas tarixləri 1881, 24 fevral - Talıbzadə Abdulla Şaiq Mustafa oğlu Tiflis şəhərində ruhani ailəsində anadan olmuşdur. 1889-1893 - Altı sinifli Tiflis məktəbinə daxil olur və IV sinfini bitirir. 1893 - Anası Mehri xanım və qardaşı ilə birlikdə Xorasana köçürlər. 1894-1899 - Əvvəlcə ruhani məktəbində, sonra isə Mirzə Yusif Ziya mütərəqqi məktəbində təhsilini davam etdirir, türk, fars və ərəb dillərini öyrənir. 1900 - Yenidən Tiflisə qayıdırlar və həmin ilin payızında Bakıya köçürlər. 1901, 22 aprel - İmperator III Aleksandır adına Bakı kişi gimnaziyasında N.Nərimanovun iştirak et- diyi komissiya qarşısında əla qiymətlə imtahan verib, 608 nömrəli şəhadətnaməyə əsasən orta məktəblərdə “Ana dili” müəlli- mi hüququnu alır. Rus-tatar məktəbində ana dilindən dərs deyir. II, III və IV siniflərdə ehtiyat müəllim olur. 1902 - Altısinifli şəhər məktəbinə ehtiyat müəlli- mi təyin olunur. Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|