Microsoft Word son dialektik corafiya docx

 
1)
 
mon
müasir insa
ideyalarının
2)
 
poli
Müxtəlif
çox vaxt mu
Elmi təd
dəstəsinə  d
matlar dəst
oloji cəhətl
  
           
  
    
Azərbay
diyarında a
zamanlarda
şərait olmu
muşdur ki, 
şəraitində y
Azıx və  Ta
alətlərinin h
 
1968-ci 
loji ekspedi
heyvan süm
mişdir. Qəd
məşğul olm
nosentrist (l
an bir yerd
n varlıqları 
isentrist (lat
f səviyyəli 
ultiregional
dqiqatlarının
daxildir və 
təsinin digə
ərlə tamam
                  
                  
                  
ycan coğraf
aparılan elm
an bəri bu ə
uşdur.  Ərazi
hələ 1,5 mi
yaşayan çox
ağlar düşər
hazırlamaq 
 
   
 
 
 
 
 
ilin iyun ay
isiyası Azıx
mükləri ilə b
dim insana 
muşdur.  
Mə
Az
sidir
kin 
ropa
lənd
lat. mono-b
dən (bir mə
hökümranlı
t. poli, çox d
tədqiqatları
l evolyusiya
n  mənbələr
bütün morf
ər ailələrind
mlanır:          
                  
                  
                  
Beynin ink
fi  məkanı  q
mi tədqiqatla
ərazidə canl
idə aparılan
ilyon il bun
xlu heyvanl
rgələrinin  y
üçün yerli x
yında M.M.H
x düşərgəsin
bərabər qədi
məxsus ol
əmmədəli  H
zərbaycan qə
r. İlk dəfə  o
məskunlaşm
a və dünyanın
dirilmişdir.
115
 
bir, mərkəz 
ərkəzdən)  y
ıq edir;  
deməkdir) b
ının mənbəl
a da adlandı
rinin təhlill
foloji, psix
dən fərqləni
                  
                  
                  
                  
kişafı – nisb
qədim insan
ar zamanı m
lı həyatın in
n kompleks
ndan əvvəl Q
lar olmuşdu
yerləşdiyi  ər
xammal ma
Hüseynovu
nin V təbəq
im insana m
an alt çənə
Hüseynov:  
ədim  paleoli
olaraq  Azıx 
masına dair tə
n bir sıra ölk
D
deməkdir) 
yaranması  v
baxışlardır.
lərində bu v
ırırlar. 
əri göstərir
oloji və s. 
ir. Bu fərql
                  
Dik (ayaq
                  
                  
                  
bətən çox ink
n  məskənlər
məlum olmuş
nkişafı üçün
s elmi tədqi
Quruçay va
ur. Eyni zam
razilərindən
ateriallarınd
n rəhbərliyi
qəsinin III la
məxsus alt ç
ənin elmi tə
it arxeoloji e
düşərgəsind
ədqiqatlar ap
kələrində  elm
Dialektik co
baxışlardır
və yayılma
və digər elm
ri ki, insan 
əlamətlərin
lər  üç funk
                ▼
q üstə ) yeri
                ▼
    Əllərin h
                ▼
kişaf etmiş 
rindən sayıl
şdur ki, hələ
n əlverişli t
iqatlarından
adisində mü
manda Quru
n  qədim ins
an istifadə e
i altında Pal
ayında daş m
ənə sümüyü
ədqiqi ilə  D
elmi məktəbi
də qədim ins
parmışdır.  B
mi yenilik ki
oğrafiya
 
r ki, burada
sı haqqında
mi baxışlara
- primatlar
nə görə pri
ksional  fizi
▼ 
imə hərəkət
▼ 
hərəkəti 
▼ 
böyük beyin
lır. Qarabağ
ə çox qədim
təbii coğraf
n  məlum ol
ülayim iqlim
uçay vadisi
sanlar  əmək
etmişlər. 
leolit arxeo
məmulatı və
ü aşkar edil
D.V.Hacıyev
inin  bani-
sanların il-
Bunlar Av-
imi dəyər-
 
 
a 
a 
a 
r 
-
-
ti 
n 
ğ 
m 
fı 
-
m 
i, 
k 
-
ə 
-
v 

---

  Ağazeynal A. Qurbanzadə 
 
116 
 
 
D.V.Hacıyevin apardığı elmi-tədqiqatlar zamanı  çənənin ibtidai insana 
məxsus olması müəyyən edilmiş və tapıntıya şərti olaraq azıxantrop tipli ibti-
dai insan adı verilmişdir. 
 
 
 “Coğrafi mühit – insan” elmi baxışın məzmunu 
 
“Coğrafi mühit-insan” fəlsəfəsinə söykənən insan coğrafiyası elminin for-
malaşmasının genetik təbiətində: “maddi varlıq-məskunlaşma-yaşamaq tərzi” 
sistemi durur. Bu sisteminin öyrənilməsində  və  tədqiqat obyektinə çevrilmə-
sində insan sivilizasiyasının kompleks inkişaf meyillərinə dair araşdırmalar üs-
tünlük təşkil edir.
114
 Coğrafi mühitlə insanın fəaliyyətinin dinamikliyinin ara-
sında funksional əlaqə qanunlarının dialektikasının genetik tipli struktur bağlı-
lıqları mövcuddur. Bu mənada insan coğrafiyası elminin metodologiyasının 
ilkin əsasını fəlsəfi düşüncə tərzinin rasional biliklərinin sistemini təşkil edir. 
Konseptual olaraq “coğrafi mühit-insan” genetik təbiətinin elmi məzmunun 
arasında aşağıdakı dialektik qırılmalarının kompleksliyi mövcuddur. 
                                                      ▼ 
“Coğrafi mühit-insan” dialektik coğrafiya elmi çərçivəsinin legitimli-
yinin funksiyalarını yaradır və formalaşdırır. Bu legitimlik dövlət-millət 
sistemininin “reaksiyası”nın dinamikasının ideyasını gerçəkləşdirir, iqti-
sadi-sosial inkişafının modellərinin strateji  və dayanıqlı mühitinin yaran-
masında iştirak edir. 
“Coğrafi mühit-insan” modeli əsasında ətraf mühitlə insan fərdinin hə-
yat tərzinin dinamikası sosial-iqtisadi və strateji məzmuna çevrilir. İnsa-
nın  ətraf mühitlə dayanıqlı inkişafının dialektik formaları gercəkləşir. 
Məntiqi olaraq, insanın varlığının coğrafiyası “məkan və zaman” dialek-
tikası arasında yaranan boşluqdur. Bu boşluq coğrafi mühitin fəlsəfəsinin 
əsasında  insanın idrak praktikası ilə tamamlanır. 
“Coğrafi mühit-insan” qloballlaşan cəmiyyətin dialektik genetik təbiə-
tinin kompleksində insan varlığının dayanıqlığınının təminatında fəallıq 
nümayiş etdirir. Bu mənada insanın həyat fəaliyyəti qloballaşan cəmiy-
yətinnin fonunda müxtəlif  elmi cəryanlar tərəfindən idarə olunur.       
Yuxarıda göstərilən genetik təbiətlə yanaşı coğrafi mühitlə insanın yaşayış 
həyat tərzi arasında müəyyən səviyyədə tarazlıq münasibətləri də  hökm sürür:  
*rasional qidalanma;  
*xammal resurs təminatı və ondan istifadə edilməsi;  
                                                            
114
 
Qurbanzadə A.A. İnsanşünaslıq. Bakı, 2009. 

---