Microsoft Word son dialektik corafiya docx

Dialektik coğrafiya
 
 
 
183
 
 
 
Dövlətin texnoloji infrastruktur və insan kapitalının gerçəkləndIrilməsi 
sahəsindəki strateji funksiyasının dinamikası əsas amillərini önəmə gətirir. 
 
Texnologiya və insan kapitalı sahəsində infrastrukturunun yeniləşməsi 
və dayanıqlı inkişaf etdirilməsinin mənbəyində  mühüm əhəmiyyət kəsb edir; 
daxili və xarici bazarların rəqabət mənbələrini, dövlətin maliyyə strukturlarını 
tənzimləyir. 
 
Xarici kapitalının gətirdiyi valyuta, idxal-ixrac malların istehsalının da-
xilində təşkil edilməsinə və ixrac potensiyalının artırılması üzrə fəaliyyətinin 
inkişafı üçün strateji əhəmiyyətli proqaramlar həyata keçirir. 
 
Xarici kapitalın iqtisadi inkişafının dinamik xarakterini təyin edir və öl-
kələrinin investisya siyasətinin fəaliyyətini artırır. 
 
Xarici kapital özü ilə birlikdə ümumi şaxələnmiş iqtiasdiyyata texnologi-
ya və intellektual idarəçılık təcrübəsini ölkələrə gətirir, elmi-tədqiqat proqram-
larını reallaşdırır və  hər bir ölkənin strateji məqsədini müəyyən edilməsində 
iştirak edir. 
“Dünya İqtisadi Forum”un funksional model strategiyasının təhlillərinin nə-
ticələri göstərir ki, müasir inkişaf strategiyasında ölkələrin təbii resurslarının 
zənginliyi ilə deyil, resurslardan elmi-praktiki (xüsusən kreativ resurs prakti-
kası) mənbələrindən asılıdır. Dünya ölkələri Forumun strateji mənbələrindən 
istifadə etməklə öz iqtisadi inkişafına dair proqramlarının hazırlanması və təd-
biqinə dair fəaliyyətlərini qururlar. 
Məsələn, qlobal mühitdə ərazi-istehsal struktur Azərbaycanın dayanıqlı in-
kişafının başlıca strateji istiqamətinə çevrilməsi, resurstutumlu, elmtutumlu iq-
tisadi sahələrinin optimallıq səviyyəsinin artirılması siyasəti həyata keçirilir. 
Bu səbəbdən də informasiya-kommunikasiya, kosmik sənaye, texnoparkların 
və s. yeni strukur sahələrinin dövlət səviyyəsində yaradılması davam etdirilir. 
Dünya İqtisadi Forumun “Qlobal Rəqabət Qabiliyyəti Hesabatı”nda Azər-
baycanın mövqeyi (GCR-2009-2010-cu il) haqqında məlumatlar verilmişdir. 
Məlumdur ki, Dünya İqtisadi Forumu ölkələrin rəqabət gücü indeksini ölçmək 
məqsədilə ölkələri inkişaf səviyyəsinə görə qruplaşdırır. Hər bir qrup üçün 
iqtisadi inkişafın amillərini müxtəlif nisbətlərdə  nəzərə alır.  İlk meyar olan 
Alıcılıq Qabiliyyəti Pariteti (PPP) əsasında hesablanan hər nəfərə düşən ÜDM 
Azərbaycanda ildən-ilə artım müşahidə olunur. Bu səbəbdən də Beynəlxalq 
Valyuta Fondu (BVF) tərəfindən dərc edilən Dünya İqtisadiyyatının Pers-
pektivləri (World Economic Outlook) hasabatının məlumatına  əsasən, Azər-
baycan 2007-ci ildən iqtisadiyyatı effektivliyə  əsaslanan ölkələr sırasına aid 
edilməlidir. Bu hal ABŞ-ın Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin statistik göstəricilə-

---

  Ağazeynal A. Qurbanzadə 
 
184 
 
 
Azərbaycan Cənubi 
Qafqazın iqtisadiyya-
tının 85%-ni, demoq-
rafiyasının 65%-ni 
təşkil edir. Azərbay-
can geoiqtisadi məkan 
olaraq çox çevik  və 
intensiv  şəkildə for-
malaşan ölkələrinin 
sırasındadır.
 
rində də özünü göstərir. Növbəti illər üçün verilən proqnoz qiymətlərində də 
Azərbaycan qabaqcıl ölkələr qrupu daxilində təhlil edilməlidir. 
Son beş ilin statistikasına əsasən, Azərbaycanda neft və neft məhsullarının 
ixracda payının 76-97% aralığında dəyişməsi iqtisadi inkişafının fonunda re-
surs amilinin təsir çəkisinin çox olduğunu göstərir. 
Beləliklə də, rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsində ortamüddətli ilk yerdə 
duran ixracda qeyri-neft məhsullarının payının artirlmasının stimullaşdırılması 
olmalıdır. Azərbaycan Cənubi Qafqaz Region ölkələri ilə müqayisədə rəqabət 
qabiliyyəti indeksinin ümumi qiymətinin göstəricilərinə əsasən  irəlidədir. 
“Qlobal Rəqabət Qabilliyyəti Hesabatı”nda Azərbay-
can Cənubi Qafqaz Ümumi Rəqabət Gücü İndeksinə 
(GCİ)  əsasən müəyyən edilən reytinkinqdə müvafiq 
olaraq 51; 90 və 97-ci yerlərdə qərarlaşıb. Bu mövqelə-
rin daha detallı öyrənilməsi üçün indeksini formalaşdı-
ran amilləri üzrə mövqe göstəricilərinin təhlinin aparıl-
ması tələb olunur. Bunun üçün mərkəzdən  uzaqlaşma-
ya  əsaslanan qrafik təhlildən istifadə etmək olar. Ötən 
hesabatlarla müqayisədə Azərbaycan xeyli dərəcədə 
irəlidə olmuşdur. Artıq Azərbaycan beynəlxalq rəqabət 
üstünlüklərini  və gələcək imkanlarını üzə çıxarmaq qabiliyyətinə malikdir. 
Azərbaycanın müvafiq sahələri üzrə  təhlil aparmaqla beynəlxalq rəqabət 
üstünlüklərinin gələcək potensial imkanlarını müəyyən etmək mümkündür. 
Beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinin formalaşmasında institutlar  birinci pilləni 
əhatə edir. Beynəlxalq rəqabət qabiliyyəti nəzəriyyəsinin tərəfdarları hesab 
edirlər ki, ölkə şirkətlərinin dünya bazarında uğuru, ilk növbədə, institusional 
amillərdən asılıdır. Bu pillə öz tərkibində ictimai və özəl institutların müxtəlif 
strukturlarını birləşdirir. Mülkiyyət hüquqlarının qorunması, xüsusən də intel-
lektual mülkiyyətin qorunmasina görə ölkə öndədir. 
İnfrastruktur - ölkənin beynəlxalq rəqabət qabiliyyətini formalaşdıran ikinci 
mühüm pilləsidir. Həm ümumilikdə fiziki infrastrukturun, həm də ayrı-ayrı is-
tiqamətlərinin inkişafı iqtisadi sahələrininin fəaliyyəti üçün müstəsna əhəmiy-
yətə malikdir. Azərbaycan ümumi infrastrukturun vəziyyəti ilə bağlı sorğunun 
nəticələrinə görə müqayisə edilən ölkələrdən irəlidir. 
Azərbaycanda davamlı makroiqtisadi sabitlik-iqtisadi sahələrin və onun tər-
kib hissəsi olan müəssisələrinin beynəlxalq rəqabət qabiliyyətində  əhəmiyyətli 
mövqe tutur. Son dövr tənəzzülləri bir daha göstərdi ki, makroiqtisadi sabitlik 
iqtisadi sahələrin və onun tərkib hissəsi olan müəssisələrin beynəlxalq rəqabət 
qabiliyyətinin təhlili ön plana çəkilmişdir. Təhlillərin nəticələri göstərir ki, mak-

---