Microsoft Word tarix bay doc

 

30 

17 NOYABR 

 

MİLLİ DİRÇƏLİŞ GÜNÜ 

 

17 noyabr dövlətimiz və xalqımız tərəfindən "Milli Dirçəliş Günü" kimi bayram edilir. 1988-ci il 

noyabrın 17-də xalq Bakı  şəhərində Azadlıq meydanına axışmaqla 70 il Azərbaycanı müstəmləkə 

əsarətində saxlayan Sovet imperiyasına qarşı ilk kütləvi etiraz səsini qaldırdı. Azərbaycanın keçmiş 

Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində başlamış erməni separatizmini və terrorunu dəstəkləyən, ermənilərin 

Azərbaycana qarşı torpaq iddialarına rəvac verən, Azərbaycan xalqının hüquq və mənafelərini qorumayan 

bir rejimə qarşı kütləvi xalq hərəkatı  məhz 17 noyabrda başlandı. Həmin gün Azərbaycan xalqı bir 

yumruq kimi sıx birləşərək bütün dünyaya sübut etdi ki, o, azad olmağa layiq xalqdır. 

XX  əsrin 80-ci illərinin ortalarından etibarən keçmiş SSRİ-də baş verən ictimai-siyasi proseslər 

nəticəsində Azərbaycanın müstəqillik qazanması üçün geniş imkanlar yaranmışdı. Ermənistanda və 

Dağlıq Qarabağda azəri türklərinə qarşı yönəldilmiş soyqırımı Sovet ordusu tərəfindən dəstəklənirdi. 

Təpədən-dırnağadək silahlanmış erməni quldurları  əliyalın, dinc əhalini müdhiş bir amansızlıqla qətlə 

yetirirdilər. Qaniçən vəhşilər heç kimə: qocalara, körpələrə hətta hamilə qadınlara belə aman vermirdilər. 

Vəzifə kreslosunu qoruyub saxlamaq naminə Moskva qarşısında yaltaqlanan və acizlik göstərən o 

zamankı kommunist rəhbərliyi xalqın və vətənin həqiqi mənafeyi keşiyində dura bilmirdi. 

Bütün bu ədalətsizliklərlə  və  ərazi bütövlüyünə edilən qəsdlərlə razılaşmayan Azərbaycan xalqı 

17 noyabrda ayağa qalxdı. Həmin günlərdə "Meydan hərəkatı" adını almış bu hərəkatla Sovet 

müstəmləkə rejimi şəraitində repressiyalara məruz qalmış milli şüur yenidən oyandı, özünüdərkə doğru 

bir dönüş başlandı. 

Xalq hərəkatı  təkcə Bakıda deyil, Naxçıvan, Gəncə  və  Lənkəranda da kütləvi xarakter aldı. 

Respublikamızın bütün şəhər və rayonlarını bürümüş qüdrətli xalq hərəkatı kommunist rejimini 

Azərbaycandan süpürüb atmaq təhlükəsi yaratmışdı. Xalq hərəkatı bütün əzəməti ilə göz qabağında idi. 

Bundan qorxuya düşən imperiya başçıları noyabrın 24-dən 25-nə keçən gecə Bakıya qoşun yeritdilər. 

Komendant saatı  tətbiq olundu. Lakin xalq geri çəkilmədi. Sovet rejimindən Ermənistanda və Dağlıq 

Qarabağda erməni separatçılığına və terrorizminə son qoymaq, Azərbaycanın  ərazi bütövlüyünü təmin 

etmək, sərvətlərimizin talan edilməsini dayandırmaq kimi tələblərlə başlamış "Meydan hərəkatı" tezliklə 

Azərbaycanın müstəqilliyinə çağıran  şüarlara keçdi. Meydanda Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 

üçrəngli, ay-ulduzlu bayraqları dalğalandı. 

Lakin qüvvələr hələ qeyri-bərabər idi. İmperiya daxildən laxlasa da, hərbi iqtidardan düşməmişdi. 

Qüvvələri gələcək azadlıq mübarizəsi üçün qoruyub saxlamaq lazım gəlirdi. Dekabrın 4-dən 5-nə keçən 

gecə Sovet ordusu "Meydan hərəkatı"nı yatırmağa nail oldu. Minlərlə azadlıqsevər insanlar həbs edilərək 

zindanlara salındı. Lakin xalqın mübarizə  əzmini qırmaq mümkün deyildi. Azərbaycanın müstəqilliyinə 

doğru uzanan yol 17 noyabrdan - Azadlıq meydanından başlanırdı. Az sonra tarix öz sözünü dedi. 

Azərbaycan yenidən öz müstəqilliyinə qovuşdu. 17 noyabr isə xalqın milli-azadlıq hərəkatının başlanğıc 

günü - Milli Dirçəliş Günü kimi qeyd olunmağa başladı. 

---

 

31 

31 DEKABR 

 

DÜNYA AZƏRBAYCANLILARININ  

HƏMRƏYLİYİ GÜNÜ 

 

XX  əsrin 80-ci illərinin axırlarında dünyada baş verən qlobal dəyişikliklərlə  əlaqədar bir çox 

xalqların, o cümlədən Azərbaycan xalqının özünüdərki, həmrəylik hissi gücləndi.  İctimai həyatın 

demokratikləşməsi istiqamətində genişlənən xalq hərəkatı  zəminində ilk olaraq Naxçıvan Muxtar 

Respublikasında 1989-cu ilin noyabrında  Şimali və  Cənubi Azərbaycan arasında humanitar, mədəni, 

iqtisadi və qohumluq əlaqələrini bərpa etmək məqsədilə  əsassız çəkilmiş  sərhəd çəpərlərinə qarşı xalqın 

etirazı başlandı. Beləliklə, "Sərhəd hərəkatı" adı ilə başlanan bu siyasi aksiya 1989-cu il dekabrın 31-də 

azərbaycanlıların həmrəylik hərəkatına çevrildi. 

1990-cı il noyabrın 3-5-də Türkiyədə keçirilən Birinci Millətlərarası Azərbaycan Türk dərnəkləri 

qurultayı isə Naxçıvan Muxtar Respublikasında başlamış hərəkatın davamı kimi milli birlik və həmrəylik 

yolunda atılan mühüm addım oldu. Qurultayın qəbul etdiyi qərarda 31 dekabr gününün hər il həmrəylik 

günü kimi qeyd edilməsi zəruriyyəti irəli sürüldü. Bütün bunları  nəzərə alaraq ümummilli liderimiz 

Heydər  Əliyevin başçılıq etdiyi Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinin 1991-ci il 16 dekabr 

tarixli iclasında 31 dekabrın Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü elan edilməsi qərara alındı. 

Naxçıvan MR Ali Məclisinin bu qərarını  əsas tutaraq Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 

Milli  Şurası 1991-ci il dekabrın 25-də  qərara gəldi ki, hər il dekabrın 31-i dünyada yaşayan 

azərbaycanlıların həmrəylik günü kimi qeyd edilsin. 

Bu qərar dünya azərbaycanlıları arasında həmrəylik hissini daha da gücləndirdi. Hazırda 

YUNESKO-nun məlumatına görə, dünyada 40 milyondan çox azərbaycanlı yaşayır. Onlardan 29 milyonu 

Cənubi Azərbaycanın, 3 milyonu Türkiyənin, 2 milyondan artığı Rusiyanın, 1,5 milyonu ABŞ-ın, 500 

mini Ukraynanın, 300 mini Almaniyanın, 180 mini Fransanın, 175 mini Kanadanın, 350 mini Hindistan 

və Pakistanın, 700 mini İraqın, 430 mini Əfqanıstanın payına düşür. 

XX əsrin əvvəllərindən təşəkkül tapan və fəaliyyətini son dövrlərdə xeyli gücləndirən Azərbaycan 

diasporu yeni bir inkişaf mərhələsindədir. Azərbaycan diasporunun dünyanın müxtəlif ölkələrində 

formalaşan özəkləri, birlikləri Azərbaycan dövlətinin, Azərbaycan mədəniyyətinin, Azərbaycan 

həqiqətlərinin tanınması  və  təbliği işində radio və televiziyanın, dövri mətbuatın imkanlarından geniş 

istifadə edir. Hazırda dünyanın bir çox ölkələrində Azərbaycan dilində müxtəlif qəzet və jurnallar nəşr 

olunur, xüsusi radio və televiziya verilişləri hazırlanır. Dünyanın 30-dan çox ölkəsində azərbaycanlıların 

100-dən artıq ictimai, milli və mədəni cəmiyyət və təşkilatları fəaliyyət göstərir. 

Müstəqillik qazanıldıqdan sonra əldə olunan nailiyyətlər sayəsində bütün dünya 

azərbaycanlılarının milli hüquqlarının, beynəlxalq haqlarının həyata keçirilməsinə geniş imkanlar 

açılmışdır. Azərbaycan Prezidenti Heydər  Əliyevin sərəncamına müvafiq olaraq 2001-ci il noyabrın 10-da 

Bakı şəhərində Dünya azərbaycanlılarının birinci qurultayı keçirildi. Qurultayda 36 ölkədən gəlmiş 1105 

nümayəndə, 906 qonaq iştirak edirdi. Qurultayda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin söylədiyi 

proqram səciyyəli nitqinin aparıcı  xəttini belə bir tezis təşkil edirdi: "Biz azərbaycançılığın dövlət 

rəmzlərini yaşadan müstəqil dövlətimiz  ətrafında daha sıx birləşməli, onun tərəqqisi üçün əlimizdən 

gələni əsirgəməməliyik". 

Qurultay göstərdi ki, qüdrətli Azərbaycana gedən yol bütün azərbaycanlıların milli birliyindən 

keçir. Qurultay dünyanın müxtəlif qütblərinə səpələnmiş soydaşlarımızın bir araya gətirilməsi vəzifəsinin 

həyata keçirilməsi istiqamətində atılmış ilk ciddi və  qəti bir addım idi. Qurultay Azərbaycanın 

Avroatlantika məkanına inteqrasiyasına kömək edəcək diasporumuzun inkişafında həlledici  əhəmiyyətə 

malik qərarlar qəbul etdi. 

Türk dünyasının böyük lideri Heydər  Əliyev minillik tariximizdə dünya azərbaycanlılarını ilk 

dəfə bir araya gətirən böyük dövlət xadimi oldu. Azərbaycan dövləti Dünya azərbaycanlılarının I qurul-

tayının tarixi qərarlarının əməli surətdə həyata keçirilməsi üçün bir sıra işlər gördü. O cümlədən, 2002-ci 

il iyulun 5-də Xarici Ölkələrdə Yaşayan Azərbaycanlılarla iş üzrə Dövlət Komitəsi yaradıldı. 

---