Microsoft Word turkcess ozet kitap docx
Yüklə 2,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
- Müasır “Asatıra” Və Ya Satırasızlıq Xülasəsı
- Başkurt Türkçesinin Yazı Dili Olma Süreci
- Anahtar Kelimeler
58 IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan Müasır “Asatıra” Və Ya Satırasızlıq Xülasəsı Vahabova Səadət İlyar qızı Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu vahabova_s@mail.ru ÖZET Problem zəruriliyi, cəmiyyət üçün lazım olan düşündürücü məsələlərə canatma meyilləri, ictimai bəla və eybəcərliklər, onun kökünü göstərmə cəhdləri və bunun yüksək poetik tələblər səviyyəsində orijinal formada, bədii- estetik keyfiyyətlə ifadəsi müasir satiramızın uğurlu cəhdi kimi səciyyələndirilmir. Müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbiyyatında satira bədii forma və sənətkarlıq axtarışları baxımından zəngin bir material vermir. Cəmiyyətdəki cəmiyyət-insan, cəmiyyət və fərd məsələsi də eyni zamanda satirik ədəbiyyatın əsas təsvir obyektidir. İnsanın cəmiyyətdə tutduğu yer, mövqe, onun dövrü, ictimai-siyasi münasibətlər sistemi ilə sıx bağlıdır. Zamanın və dövrün, ictimai-siyasi quruluşun, idarə etmə sisteminin insan üzərindəki təsirləri, elm, təhsilə, mədəniyyətə və hətta siyasətə qədər nüfuz etməsi cəmiyyət daxilində mövcud olduğuna görə ictimai anlam qazanır. Biz, ilkin olaraq bu gün satira niyə yazılmır, satirik ədəbiyyat yoxdur kimi təqdimlərin və ya satira “qıtlığının” səbəblərini araşdırmağa çalışmış, səbələrini öyrənməyə çalışacağıq. Bu səbəblərsə müxtəlifdir. Buna birinci səbəb kimi mühitin ümumən satirik yazara biganə, ədalətsiz və ya aqressiv münasibəti əsas götürülür. Satiranın durğunluğunda ikinci əsas səbəbsə fikrimizcə virtual dünyanın kəşf olunması, qloballaşan sivil cəmiyyətdə müasir insanın texnologiya dünyasındakı bütün mövqeləri əldə etməsi, ən vacib şərt kimi isə, ictimai- siyasi şüurda KİV-nin formalaşmasından ibarətdir. Üçüncü əsas səbəblərdən biri kimi isə, Azərbaycan ədəbiyyatında Postmodernizm ideyasının təşəkkülü və onun bədii üslub kimi ədəbiyyata daxil olmasıdır. Dördüncü əsas səbəblərdən biri isə bədii ədəbiyyatın tarixən qədim bir janrı olan həcvin satirik boyaları kəskin bir formada kobud və vulqar sözlərlə əvəzləyərək konkret ünvanlı şəxsə yönləndirməsidir. Satira anlayışı ilə bağlı bu günə qədər mübahisəli fikirlərin olması ona baxış bucağını ortaq məxrəcdə yox, müxtəlif qütblərdə formalaşdırır. Mütəxəssislər tərəfindən bir mənalı qarşılanmayan bu termin-ədəbi növ, janr, gerçəkliyin əksetdirməsinin xüsusi prinsipi, üslub, tipikləşdirmə xüsusiyyəti, “bədiilik prinsipi” adlandırılmışdır. Nəzəriyyəçilərin satira ilə bağlı mülahizələrini araşdıraraq, ümumi nəticəmiz satira janrlarda təqdim olunan qüsurları ifşa edici kinayə ilə əksetdirmənin üsulu, “bədiilik prinsipi olaraq dəyərləndirilir. Bu fikrə uyğun olaraq günümüzdə janr işləkliyində satiranı belə ümümiləşdirə bilərik: 1. Əldə olunan satirik ədəbiyyatda nəzm daha aparıcıdır, satira poeziyada, seirdə müəyyən nümunələrin nisbətdə çoxluğunda müşahidə olunur. 2. İkinci sıralama nəsrindir. Bədii nəsrdə minatür və hekayə, qafiyəli nəsr əsəri (bəhri-təvil), lətifələrlə yanaşı satirik publisistik janr olan felyetonda az da olsa yer alır. Pamflet, satirik povest, roman və s. ümumiyyətlə müşahidə olunmur. 3. Dramarik növə gəlincə isə,buradada eyni boşluq nəzərə çarpmaqdadır. Tək-tək komediya, Xeyrəddin Qocanın “ Hərənin öz payı”, “Bu bizim zəmanədir”, “Düzü-düz, əyrini-əyri”, Hüseynbala Mirəhmədovun “Axirətdən gələn zəng”, “Miras” və s. kimi əsərlərdə dramatik növdə satirik ədəbiyyatın zənginliyi üçün yetərli sayılmır. Açar sözlər: masir ədəbiyyat, satira, cəmiyyət və fərd, həcv, postmodernizm 59 IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan Başkurt Türkçesinin Yazı Dili Olma Süreci Dr. Ömer KÜÇÜKMEHMETOĞLU Ahmet Yesevi Üniversitesi, Öğretim Görevlisi, mehmedzade@gmail.com Özet Başkurt Türkleri Ural dağlarının kuzey ve doğu kısımları ile Volga nehri etrafında yaşamaktadırlar. Başkurt Türkleri İdil Bulgar Devleti, Altın Orda Devleti, Kazan Hanlığı, Çarlık Rusyası, SSCB, Rusya Federasyonu içerisinde varlıklarını devam ettirdiler. Başkurt Türkleri günümüzde Rusya Federasyonu içerisinde özerk bir statüde yaşamaktadırlar. Başkurt Türkçesi çok zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Başkurt Türkleri kendi dillerini asırlarca korumuşlardır. Zengin bir halk edebiyatına sahip olan bu dil, Çağatay Türkçesinden, Eski Türkçeden birçok arkaik unsuru da muhafaza etmiştir. Diğer Türk lehçelerinde olduğu gibi Başkurt Türkçesinde de cins kategorisi yoktur. 1921 yılının Temmuz ayında Sovyetler Birliği’nin İkinci Bütün Başkurdistan Toplantısı gerçekleştirilmesi ve bu toplantıda Başkurt hükümetine Başkurt Türkçesini kullanma, Başkurt Türkçesini fonetik olarak esas alan kitapların hazırlanması emri verilmesi Başkurt Türkçesinin şekillenmesinde etkili olduğu görülmektedir. Başkurt hükümeti 5 Aralık 1922 tarihinde bu konuda birçok karara imza attı. Bu tarihten itibaren bu fikir artık uygulanmaya başlanmıştır. Bu kararın neticesi olarak 1924 yılının Ağustos ayında Başkortostan Gazetesi, Başkurt Türkçesi fonolojisini esas alarak yayın hayatına başladı. Gazetenin peşi sıra Başkurt Türkçesini fonetik olarak esas alan kitaplar neşredildi. Ekim Devrimi’nden sonra yürütülen çalışmalar neticesinde Başkurt Türkçesinin Kuvan ve Yumatı ağızları esas alınarak yazı dili olduğu görülmektedir. Bildiride Başkurt Türkçesinin Kuvan ve Yumatı ağızları esas alınarak yazı dili olması süreci incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Başkurt Türkçesi, Ağız, Yazı Dili, Ekim Devrimi, Başkurdistan. Yüklə 2,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|