43
Şəkil 3. Zorakılıq izlərinin ölçülməsi
Şəkil 4. Zorakılıq izlərinin ölçülməsi
Məlumatın məxfiliyi
Zorakılığa məruz qalmış şəxs onun sağlamlığı və psixi durumu
barədə məlumatlar məxfidir və yalnız müdafiəni təmin edən şəxslər
arasında yayıla bilər. Bu məlumat həmçinin zərərçəkmiş uşağın
valideyninə/valideynlərinə (əgər onlar valideyn hüquqlarından
məhrum olmayıblarsa) və ya qəyyumlarına da verilə bilər. Əgər tibb
müəssisəsi zorakılığın törədilməsində onları günahkar hesab edirsə,
(və ya onlardan şübhələnirsə) məlumatı onlarla bölüşməyə bilər.
Səhiyyə müəssisələrinin bütün əməkdaşları məxfilik barədə
qaydalara riayət etməlidirlər.
Tibbi müayinə zamanı heç bir kənar şəxs otaqda olmamalıdır, o
cümlədən hüquq mühafizə orqanlarının əməkdaşları. Lakin tibb
işçisinin özünün təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə onun öz
xahişi ilə zərərçəkmişə baxış təhlükəsizliyi qoruyan şəxsin iştirakı ilə
aparıla bilər. Tibb işçisi və zərərçəkmiş arasında aparılan danışığın
təhlükəsizliyi qoruyan şəxs tərəfindən eşidilməməsinin təmin
44
edilməsinə çalışmaq lazımdır və danışıq zamanı onun iştirakı qeyd
doldurulan tibbi sənəddə əks olunmalıdır.
Səhiyyə işçilərinin xəstəyə yönələn hər hansı bir müdaxilələr
barədə qeydlərin aparılmasında professional öhdəliyi vardır. Qeydlər
həyat anamnezini və hadisənin təsvirini (pasiyent tərəfindən izah
olunan, onun öz sözləri ilə) və həyata keçirilən tədbirləri (səhiyyə
işçisi tərəfindən) əks etdirməlidir.
X. Uşağın reabilitasiyasını və təhlükəsizliyini təmin etmək
məqsədilə sığınacaqlarda yerləşdirilmə xidmətlərinin
göstərilməsi
Tibb işçiləri zorakılıq hallarını həm aşkarlayır həm də
zərərçəkmişləri lazımi xidmətlər almaq üçün digər qurumlara
göndərirlər (Əlavə 5). Bura tibb müəssisəsinin daxilində və ya
xaricində olan mütəxəssisələrə göndərişləri (məsələn, psixi
sağlamlıq, İİV mərkəzləri), həmçinin sığınacaqlara, psixososial və ya
hüquqi məsləhətlər verən təşkilatlara göndərişləri ayırd etmək olar.
Öz növbəsində tibb işçiləri polis bölmələrindən, sığınacaqlardan
göndərilən zorakılığa məruz qalmış uşaqları qəbul edirlər.
Uşaq poliklinikalarının əməkdaşları tərəfindən keçirilən
tibbi-sosial müşahidəyə xüsusi əhəmiyyət verilir. Uşağın ailədə
alçaldılmasına, onunla kobud davranmaya şübhə yarandıqda həkim
ilk növbədə və dərhal aşağıdakıları etməlidir:
qəddarlıqla üzləşən və mühafizəyə ehtiyacı olan hər bir uşağın
ilkin müayinə müddətində hospitalizasiyasını təmin etmək
diaqnoz barədə valideynləri məlumatlandırmaq
hüquq mühafizə orqanlarına uşağın aldığı travmalar barədə
məlumat vermək
Bütün tibb işçilərinin nəzərinə!
Müraciət edənlər arasında məişət zorakılığına məruz qalmış
şəxslərin olması şübhəsi yarandıqda həkimlər mütləq rayon polis
bölməsinə və ya DİN-in qaynar xətti - “102” xidmətinə bu haqda
məlumat verməlidirlər. Həkimlər belə bir halı gizlətdikdə cinayət
məsuliyyətinə cəlb olunurlar
.
45
Fövqəladə hal müşahidə olunarsa və səhiyyə müəssisəsi uşağa
qarşı zorakılıq aktına hər hansı bir əsaslandırılmış şübhə aşkar
edərsə, dərhal hüquq mühafizə orqanlarını xəbərdar etməli və ehtiyac
yarandıqda təcili yardıma zəng etməli, uşağı müvafiq xəstəxanaya
(Əlavə 2) yerləşdirməlidir. Əgər uşaq xəstəxanaya yerləşdirilməzsə,
müvafiq təşkilatlara zəng edib (Əlavə 3) uşaq sığınacağına
yerləşdirilməlidir.
Səhiyyə işçilərinə zərərçəkmişə verilən sığınacaqların və ya
təhlükəsiz evlərin adlarını, ünvanlarını və ya telefon nömrələrini
qeyd etməmək tövsiyə olunur. Xəstənin təhlükəsizliyini qorumaq
məqsədilə “Xəstəyə təcili sığınacaq və hüquqi məsləhət üçün tövsiyə
verildi“ kimi qeyd aparmaq kifayətdir.
XI. Uşaqlara qarşı zorakılığın profilaktikası
Hazırda uşaqlara qarşı zorakılığın profilaktikasının üç səviyyəsi
müəyyən edilir:
1. İlkin profilaktika: bütün əhali üçün əlçatan olan müxtəlif
xidmətlərin cəlb edilməsi; zorakılığa səbəb olan amillərin
qarşısını alınması
2. İkinci dərəcəli profilaktika: zorakılıq baş verməzdən əvvəl
yüksək risk qruplarını və aparılacaq tədbirləri müəyyən edən
xüsusi tibbi və sosial xidmətlərin cəlb edilməsi.
3. Üçüncü dərəcəli profilaktika: uşaqlara lazımi qayğı
göstərilməyən və ya uşaqlara qarşı zorakılıq faktları məlum olan
sosial baxımdan uğurlu olmayan ailələrlə məşğul olacaq xüsusi
tibbi və sosial xidmətlərin yaradılması.
Profilaktik strategiyalara aşağıdakı tədbirlər aiddir:
İlkin səviyyədə:
Hamilələr, analar, yeni doğulmuş uşaqlar, azyaşlı uşaqlar və
yeniyetmələrə göstərilən yardımın yaxşılaşdırılması
Arzuolunmayan hamiləliklərin sayının azaldılması
Hamiləlik zamanı alkoqol və narkotik maddələrin
istifadəsinin tam dayandırılması
Pozitiv analıq və atalığın təbliği
Ailəyə dəstək, tibbi nəzarət
46
Uşaqlarla kobud rəftar və qayğısızlıq problemi barədə
cəmiyyətin məlumatlandırılması (kütləvi informasiya
vasitələri ilə)
Aztəminatlı ailələrə dəstək verməyin, ictimai təşkilatlar
tərəfindən yardım etməyin mümkünlüyü
İctimai səhiyyə proqramları
Məktəb tədbirləri vasitəsi ilə zorakılığa qarşı təbliğat
İkinci səviyyədə:
Uşaqlarla kobud rəftar və qayğısızlığa dair yüksək risk
qrupuna aid ailələrin və uşaqların doğuşdan əvvəl
müəyyənləşdirilməsi
Regional sosial xidmətin və səhiyyə müəssisələrinin
məlumatlandırılması
Zorakılıq probleminin tibbi pediatriya proqramlarına daxil
edilməsi
Üçüncü səviyyədə:
Sosial baxımdan uğursuz ailələrin erkən aşkarlanması və
eyniləşdirilməsi
Təşkilatlararası əməkdaşlıq, o cümlədən zorakılıq baş vermiş
ailələrdə zərərçəkənlərə tibbi yardım, məsləhətləşmə, sosial
yardım və dəstəyin verilməsi
Peşəkar tibb bacıları və sosial işçilər tərəfindən kobud
rəftarın yüksək ehtimalı olan ailələrdə uşaqlara baş çəkilməsi
xidmətlərinin göstərilməsi
Cəmiyyətdə uşaqlara qarşı kobud rəftarın qarşısını aşağıdakı
yollarla almaq olar:
Kiçik yaşlı uşaqları təhsilə hazırlayan müxtəlif məktəbəqədər
inkişaf proqramları
Uşaqlara həyat bacarıqlarını öyrədən təlimlər
Kobud rəftarı yüksək ehtimal edilən qruplardan olan uşaqlara
məktəb təhsilini bitirməyə köməyin göstərilməsi
Alkoqola, narkotik maddələrə əlçatanlığın azaldılması
Odlu silahlara əlçatanlığın azaldılması.
Dostları ilə paylaş: |