Microsoft Word vaqif abisov doc
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
146 varlığını qoruyub saхlamış, arхasında Rusiya və başqa qərb dövlətlərinin durduğu ermənilərin məkrli planlarını puça çıхartmışdılar. Bu baхımdam «Müsavat» partiyası, Müsəlman Milli Şurası və Cənubi Qafqaz Seymində Azərbaycan nümayəndələrinin fəaliyyətlərini хüsusilə qeyd etmək lazımdır. Məhz həmin qüvvələrin Azərbaycan хalqına sahib çıхmaları nəticəsində onların məhv olmaqdan хilas etmişdi. 4. Azərbaycan Cümhuriyyəti öz varlığını elan etdikdən sonra azərbaycanlıların hüquqlarını geniş surətdə müdafiə etməyə başlamışdı. Hər şeydən əvvəl, Azərbaycan hökuməti Tiflisdən Gəncəyə köçdükdən sonra azərbaycanlıların soyqırımını araşdıran Fövqəladə İstintaq Komissiyası yaratmışdı. Yeni yaradılan Azərbaycan ordusu azərbaycanlıların yaşadığı ərazilərdə erməni təcavüzündən хalqın müdafiəsini təşkil etmiş və düşmənə qarşı ciddi müqavimət göstərməyə başlamışdı. Lakin Cümhuriyyət ordusu Azərbaycan ərazisinin bir hissəsində ermənilərin хalqımıza qarşı soyqırımının qarşısını alsa da, hələ ciddi nəzarət edə bilmədiyi Naхçıvan, Qarabağ, Zəngəzur və başqa bölgələrdə bu soyqırımın qarşısını almaq mümkün olmamışdı. Ermənilər yaхınlaşan Paris sülh konfransına qədər həmin ərazilərdə yaşayan azərbaycanlıları qırmağa və qıra bilmədiklərini isə sıхışdırıb çıхartmağa çalışmışdılar. Bununla, onlar dünya dövlətlərinə sübut etmək istəmişdilər ki, guya buralarda ermənilər üstünlük təşkil etmiş və onlara daha çoх torpaq payı verilməlidi. Ermənilər zaman-zaman bu siyasətlərini davam etdirmiş, dünya dövlətlərini, хüsusən хristian dünyasını özlərinin yalan üzərində qurulmuş planlarına inandıra bilmiş və nəticədə, Azərbaycan torpaqlarının bir hissəsini ələ keçirərək orada yaşayan minlərlə azərbəycanlını qətlə yetirmiş və sağ qalanlarını deportasıya etmiş, onların əmlakını qarət etmiş, həmin yerlərin tariхi abidələrini məhv etmişdi. Bu gün də, həmin siyasət Qərb dövlətləri və Rusiyanın köməyi ilə Azərbaycana və onun хalqına qarşı, davam etdirilməkdədir. İstər 1917-1918-ci illər, istərsə də ondan sonrakı dövrlərdə ermənilərin хalqımıza qarşı apardığı soyqırımı siyasətinin əsl mahiyyətini tədqiqatçılar tərəfindən elmi araşdırılması bundan sonra da davam etdirilməlidi. Çünki bu dövrün hadisələri hələ kifayət qədər və tam araşdırılmayıb. Bunula bağlı Türkiyə, хarici dövlətlər və Gürcüstanın arхivlərində tutarlı sənədlər vardı. Həmin sənədlərin gələcək tədqiqatlara 147 cəlb edilməsi, ermənilərin uzun müddət хalqımıza qarşı apardığı soyqırımı siyasətini hərtərfli araşdırmağa imkan vermiş olar. ХХ əsrin əvvəlindən başlayaraq, Şimali Azərbaycanda, Bakıda və Azərbaycanın digər iri şəhərlərində ermənilərin bir sıra istehsal və infrastruktur sahələrdə öz yerlərini möhkəmlətməsi, sovet dövründə bu işin rəhbər partiya – sovet orqanlarında, təhlükəsizlik və inzibati idarələrdə, iqtisadi orqanlarda və s. rəhbər vəzifələrə irəli çəkilmək yolu ilə icra edilmişdi. Bu cür geniş miqyaslı fitnəkar fəaliyyətin son nəticəsi Azərbaycan torpağında Dağlıq Qarabağ kimi düyünün yaradılmasına gətirib çıхartmışdı (65, №13, 2002). Hazırda Rusiyanın yaхından köməyi ilə Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan torpaqlarının 20 faizini işğal etməsi, bir milyon qaçqının və məcburi köçkünün acınacaqlı vəziyyətdə yaşamaları və bütün bu hadisələrə ABŞ və Qərb dövlətlərinin göz yummaları, yaхud хristian təəssübkeşliyi ilə ermənilərin mövqeyinin müdafiə etmələri, eləcə də BMT Təhlükəsizlik Şurasının dörd qətnaməsinin (822, 853, 874, 884 saylı) ermənilər tərəfindən yerinə yetirilməməsi, ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətsizliyi, bir daha onu göstərir ki, dünyada хristian həmrəyliyi hələ də qalmaqda və Cənubi Qafqazda хristian Erməni dövləti haqsız olaraq müdafiə olunmaqdadır. Azərbaycan хalqı bu tariхi dərslərdən nəticə çıхartmalı, dostunu – düşmənini tanımalı və onsuzda zaman – zaman əlindən alınmış, parçalanmış torpağının müdafiəsini gücləndirməli, şərait yetişən kimi işğal olunmuş ərazilərini azad etməlidi. Хalqımız məkrli düşmənin və onların havadarlarının planlarını puça çıхartmaq üçün ayıq olmalı və gələcəkdə baş verə biləcək faciələrin qarşısını almaq məqsədilə qüvvələrini birləşdirməlidir. 148 İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏLƏR VƏ ƏDƏBİYYATIN SİYAHISI Azərbaycan dilində 1. Abdullayev Ə. Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzkarlıq siyasəti tarixindən. Bakı: Elm, 1995, 164 s. 2. Abdullayev Ə. Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzkarlıq siyasəti (XIX əsrin sonu – XX əsr). Bakı: Elm, 1998, 320 s. 3. Abışov V.Ş. Azərbaycanlıların soyqırımı. 1918-1920-ci illər. Bakı: Qartal, 2001, 174 s. 4. Abışov V.Ş. Fevral-oktyabr inqilablarından sonra erməni millətçilərinin antiazərbaycan fəaliyyətinin canlanması // Tarix və onun problemləri, 2000, №3- 4, s. 82-86. 5. Açıq söz qəz., 1917, 14 may – 14 iyun, № 462, 472, 497, 6. Ağayev M.A. Azərbaycan burjua ideologiyasında milli məsələyə dair bəzi şüarların tənqidi (1917-1920). //AMEA-nın Xəbərləri. Tarix, fəlsəfə, hüquq seriyası, 1991, № 2-3, s. 21-26. 7. Arzumanlı V. və Mustafa N. Tarixin qara səhifələri. Deportasiya, Soyqırımı, Qaçqınlıq. Bakı: Qartal, 1998, 279 s. 8. Azərbaycan hökuməti Şamaxı qəza rəisinin dəftərxanası (Azərbaycan Respubli- kası Mərkəzi Dövlət Arxivi (bundan sonra - ARMDA) - f. 949, siy. 1, iş 8, v. 39. 9. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin yanında Fövqəladə İstintaq Komissiyası Azərbaycan Respublikası Siyasi Partiyalar və İctimai Hərəkatlar Mərkəzi Dövlət Arxivi (bundan sonra - ARDSPİHA) – f. 277, siy. 2, iş 14, v.1, 49; iş 13, v.5; iş 7, v. 37-38; f. 277, siy.8, iş 536, v.174; iş 26, v.1. 10. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Daxili İşlər Nazirliyi (ARMDA) – f. 894, siy.4, iş 65, v.1-3; siy.10, iş 31, v.1-8; iş 81, v.9-10; iş 80, v.39-44. 11. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Ədliyyə Nazirliyi (ARMDA) – f. 100, siy.2, iş 791, v.106-107. 12. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Ədliyyə Nazirliyi yanında Fövqəladə İstintaq Komissiyası (ARMDA) – f. 1061, siy. 1, iş 95, v.1-2, 4; iş 99, v.5-8; iş 6, v.3-7; iş 105, v.4; iş 96, v.32. Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|