Microsoft Word Yasar ?hm?dov-dissertasiya docx
FƏS L 2. BANKLARDA VERG TUTMA PROSES N N XÜSUS YY
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Maksimal d ər əc ə Minimal d ər əc ə 2001-ci il 2005-ci
46
2.1. Bank əməliyyatlarından vergitutma sahəsində xarici təcrübə Bu gün bank əməliyyatları çeşidinə depozitlər qəbulu, kreditlər verilməsi, bank hesablarının açılması və bu hesablar üzrə müştərilərə xidmət, klirinq xidmətləri, kassa xidmətləri, qiymətli kağızlarla əməliyyat, lizinq, faktorinq, trast əməliyyatları, maliyyə- konsaltinq xidmətlərinin göstərilməsi və s. aiddir. Bank əməliyyatlarının belə bir rəngarəngliyinə baxmayaraq, bu əməliyyatların əsasən passiv və aktiv əməliyyatlar üzrə təsnifləşdirilir. Aydındır ki, depozit qəbul ediləndə də, öz səhmini və ya istiqrazını buraxanda da, bank passiv əməliyyatlar aparır. Belə ki, depozitlərə də, istiqrazlara da faiz ödəmək, səhmlərə isə dividend vermək lazım gəlir. Kommersiya kreditinin, lizinq və ya faktorinq əməliyyatlarının da mahiyyətcə fərqlənmədiyini iddia etmək olar. Çünki kommersiya krediti veriləndə, bank müəyyən gəlir - kredit faizləri əldə edir. Lizinq üzrə hər hansı əmlakı alıb, icarəçiyə verəndə də bank gəlirə – lizinq ödənişlərindən yaranacaq gəlirə ümidli olur. Məsələyə belə bir yanaşma Azərbaycan Respublikası qanun- vericiliyində də mövcuddur və Vergi Məcəlləsinin 140.1-ci maddəsinə görə maliyyə lizinqi üzrə ödəmələr «icarəyə verilmiş ssuda üzrə ödəmələr sayılır». Banklar yenə də əsasən öz əzəli və əbədi funksiyalarını – maliyyə resurslarının səmərəli yerdəyişməsini və ya izafi resurslara malik subyektlərdən bu resursa ehtiyacı olan subyektlərə istiqamətlənən vasitəçiliyi həyata keçirirlər. Bank əməliyyatları zamanı bankın mənfəəti də yaranır və aydındır ki, bu əməliyyatları reallaşdıran kredit təşkilatları başqa müəssisələr kimi qanunvericiliklə müəyyənləşən vergiləri ödəyirlər. Bank əməliyyatları üzrə gəlir və mənfəət vergisinin xarici təcrübələrində diqqəti çəkən birinci cəhət - ötən əsrin 80-ci illərindən başlanan və inkişaf etmiş ölkələri əhatə edən köklü vergi islahatlarının bu gün də davam etdirilməsidir. Fiskal sistemlərin neytrallaşması ilə xarakterizə olunan bu islahatların əsas xəttini vergi dərəcələrinin aşağı 47
salınması təşkil edir. Bəzi inkişaf etmiş ölkələr üzrə son illərdə gəlir vergisi dərəcələrinin aşağı salınması ilə bağlı göstəricilər də fiskal neytrallıq meylinin gücləndiyini təsdiq edir. Cədvəl 1. Gəlir vergisi dərəcələrinin dəyişməsi Gəlir Gəlir vergisi Mənfəət vergisi Maksimal dərəcə Minimal dərəcə Maksimal dərəcə Minimal dərəcə 2001-ci il 2005-ci il və sonrakı 2001 2005- 2008 2001 2005- 2008 2001 2005- 2008 ABŞ
39,1% 35,0%
28% 25%
38% 38%
15% 15%
Almaniya 48,5%
38,4% 22,9%
15% 39%
25% - - Fransa 56,8%
53,8- 36,8%
… … 35,3% 33,3% - - Böyük Britaniya 41% 40%
27% 20%
30% 30%
20% 20%
Yuxarıdakı cədvəldən inkişaf etmiş ölkələrin vergi sistemlərində dərəcələrin azalma meyli aşkar sezilir.Vergi islahatlarının başqa bir xəttini də vergi bazasının genişlənməsi təşkil edir. Doğrudur, son illərin islahatları hər bir ölkədə vergi bazasının genişlənməsi istiqamətində tədbirlərlə müşayiət olunmayıb və məsələn, Böyük Britaniyada 3 il ərzində müəssisələrə kapital qoyan investorlar üçün vergi bazasını 20%, 5 il bu işi həyata keçirənlər üçün isə 10% yaxud inkişaf edən müəssisələrə vəsait yatıran investorlara isə 20%azaltmaq kimi yeniliklər nəzərdə tutulur. Ancaq islahatların ümumi istiqaməti təkcə bu nümunələrlə müəyyən olunmur. Məsələn, Almaniyada həyata keçirilən vergi islahatları amortizasiya ayırmalarının maksimal normalarını 30%-dən 20%-dək, daşınmaz əmlak üçün normaları isə 4%-dən 3%-dək azaltmağı nəzərdə tutur. Həmin ölkələrdə gəlir və mənfəət vergisi üzrə həyata keçirilən bu dəyişikliklər 48
bank əməliyyatları üzrə vergitutmadan da yan keçməyib. Çünki əsas bank əməliyyatları - passiv və aktiv əməliyyatlar müxtəlif fiziki və hüquqi şəxslər üçün gəlir, kredit təşkilatları üçünsə son nəticədə mənfəət yaranması ilə nəticələnir. Yəni müştərilər gəlir və ya mənfəət, kredit təşkilatı isə mənfəət vergisi ödəyicisinə çevrilir. Ancaq bu ümumi ə saslarla birgə bank əməliyyatlarından vergi tutulması yenə də spesifik xüsusiyyətlərə malik olur və bu spesifik cəhətlər faiz gəlirlərinin vergiyə cəlb olunmasında xüsusilə aşkar görünür. Faiz gəlirlərinin vergiyə cəlb edilməsində əsasən, yuxarıda qeyd etdiyimiz 2 üsuldan - klassik və D T yanaşmadan istifadə olunur. Məsələn, Skandinaviya ölkələrində D T sisteminin tətbiqi qlobal ölkələrarası rəqabətə davamlılığı artırmaq istəyindən irəli gəlib. Məlum olduğu kimi Skandinaviya ölkələri həmişə gəlir vergisi dərəcələrinin yüksək olması ilə fərqlənib. Bu gün Norveçdə dövlət gəlirlərinin 31%-nin, Danimarkada 24%-nin, Finlandiyada 21%-nin gəlir vergisinə aid olması, belə yüksək dərəcələrlə izah olunur. Bu ölkələrdə vergitutmada ədalətlilik və effektivlik balansının pozulmasının qarşısını almaq, həm də yığım və investisiyalara stimulun azalmaması üçün kapitaldan gəlirləri (Capital income tax), yəni həm də faiz gəlirlərini ayrıca dərəcələrlə vergiyə cəlb etmək nəzərdə tutulub. Cədvəl 2 nkişaf etmiş ölkələrdə faiz gəlirlərindən vergitutma Ölkələr Gəlir vergisinin maksimal dərəcəsi Alınmış faizlərə vergi Ödəmə mənbəyində vergi dərəcələri Rezident qeyri-rezident ABŞ
35% - 0 0 Böyük Britaniya 40% -
0 Almaniya 38,4% -
0 Fransa
33,0% - 15 0-15 Yaponiya 37% -
20 sveç
- 30 0 Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|