Microsoft Word Yasar ?hm?dov-dissertasiya docx
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Faiz x ərcl ərin ə vergi güz əştl əri Ölk əl ər Borcların m əqs ədi Biznes üçün
49
Niderland - 0 0 taliya
- 27 0-15
Ancaq inkişaf etmiş ölkələrdə faiz gəlirlərinin, o cümlədən bank kapitalından əldə olunan faiz gəlirlərinin vergiyə cəlb edilməsinin «güzəştli» şərtləri təkcə D T sistemi ilə, həm də Skandinaviya ölkələrinin təcrübəsi ilə məhdudlaşmır. Cədvəl 2-nin məlumatlarından da bu cəhət aydın görünür. Həmin məlumatlar təkcə faiz gəlirlərinə tətbiq olunan güzəştləri təsdiq etmir. Aşkar görünür ki, başqa gəlirlərin 15-35% dərəcələrlə vergiyə cəlb olunduğu ABŞ-da faiz gəlirlərindən ümumiyyətlə vergi tutulmur və orta əsrlər sənayeləşmə erasının «pioneri» Niderland da eyni yolla gedib. Başqa gəlirlərdən 33% vergi tutan Fransa hökuməti bu gəlirləri cəmi 15%-li dərəcələrlə vergiyə cəlb edir. kinci görünən cəhət budur ki, faiz gəlirləri üzrə ikiqat vergitutma mövcud deyil. Vergi yalnız bir dəfə və ödəmə mənbəyində tutulur. Üçüncü və bəlkə də ə n mühüm cəhət, qlobal maliyyə bazarlarındakı kəskin rəqabətlə bağlıdır və cədvəldən də aydın olur ki, xarici kapital cəlbi üçün əksər ölkələr ideal şərait yaradıb. Öz investorlarından 20%-li dərəcələrlə vergi tutan Böyük Britaniya hökuməti «özgələrdən» - qeyri-rezidentlərdən faiz gəliri üzrə vergi almır. Almaniyanın, sveçin də kapital bazarının qapıları xaricilərin üzünə tam açılıb. Bank əməliyyatlarından vergitutmanın xarici təcrübələrinin başqa bir istiqaməti mənfəət vergisi ilə bağlıdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, bəzi inkişaf etmiş ölkələrdə, məsələn, Almaniyada sahibkarlığın təşkilati-hüquqi formasından asılı olaraq gəlir vergisini bu subyektlər də ödəyirlər. Almaniyada vergi islahatlarına qədər fərdi sahibkar həm müəssisənin sahibkarı kimi gəlir, həm də mənfəət vergisini ödəməli olurdu. slahatlar sahibkarlara seçim imkanı – gəlir və ya mənfəət vergisi ödəməyi seçmək imkanı verir. Eyni zamanda vətəndaşlar da vergitutmanın müxtəlif formalarında – korporativ vergi ilə yanaşı gəlir vergisi ödəmək imkanlarına malikdirlər. Vergitutmadakı bu məqamlar və faiz xərclərinə qanunvericiliklə verilən güzəştlər başqa bir növ bank əməliyyatlarını - kreditlər alınmasını stimullaşdıran əsaslı 50
amillərdəndir. nkişaf etmiş ölkələrdə fərqli məqsədlər üzrə alınan borclara görə faizlərin vergi bazasından tam və ya qismən çıxılması kreditlərin maliyyələşdirmə mənbəyi kimi cəlbediciliyini kifayət gədər yüksəldir. Aşağıdakı cədvəl faiz xərclərinə verilən güzəştlər haqqında yetərli təsəvvür yaradır.
ş
Ə
ABŞ
t.a. t.a.
q.a Böyük Britaniya t.a. …
Almaniya t.a.
t.a. f.ç
Fransa t.a.
f.ç. q.a
taliya q.a.
t.a. f.ç
Yaponiya t.a.
f.ç. f.ç
Qeyd: t.a. - faiz xərcləri vergitutma bazasından tam çıxılır; q.a. - xərclər qismən çıxılır; f.ç. - faizlər çıxılmır.
Cədvəldən bəlli olur ki, əksər inkişaf etmiş ölkələrdə faiz xərcləri – borc faizi üzrə xərclər vergi bazasından tam çıxılır. şgüzar investisiyalara xərclər də bir çox ölkələrdə vergi bazasından çıxılır. Deməli, amerikalı fərdi investor 100 min dollar səhm almaq niyyətində olsa, bank kreditindən istifadə imkanlarını da araşdıracaq. Çünki kredit üzrə faizi gəlirdən çıxmağa qanuni əsaslar var. Britaniyalı vətəndaş isə hətta ev almaq üçün kreditdən istifadəyə maraq göstərə bilər. Belə ki, qanunvericilik 30 min funt srerlinqə gədər dəyəri olan və kreditlə alınan daşınmaz əmlak yiyəsinə öz gəlirindən bu əmlakın 10% dəyərində hissəsini çıxmağa imkan verir. Bütün bu dediklrimiz, vergi mexanizminin bank əməliyyatlarının genişlənməsinə təsiri, vergitutmanın kredit təşkilatlarının fəaliyyətinin səmərəlililiyində rolu aşkar görünür. Vergitutmanın bank əməliyyatlarına münasibətdə güzəştləri, bu müsbət 51
tərəflərlə yanaşı bəzi neqativ meylləri də şərtləndirir. Belə münasibət maliyyələşdirmə və təkrar maliyyələşdirmə mənbələri üçün də fərqli şərait yaradır. Belə ki, kreditdən istifadə edən korporasiya kredit faizlərini vergi bazasından tam çıxa bilir. Ancaq səhmlər üzrə dividend ödənişləri bu bazadan çıxılmır və üstəlik korporasiya sahibləri-səhmdarlar dividend gəlirlərinə görə də vergi ödəməli olurlar. Beləliklə, səhm hesabına maliyyələşmə bütövlükdə korporasiya üçün də, ayrılıqda fərdi investor üçün də cəlbediciliyini qismən itirir. Doğrudur, səhm maliyyələşməsi və səhmlərə investisiyalar bir çox başqa aspektlərinə görə borc kapitalından və depozit qoyuluşlarından olduqca effektiv sayıla bilər. Təkcə səhm maliyyələşməsinin risksizliyi və səhmlərin risksiz depozit qoyuluşlarından kifayət qədər yüksək gəlirliliyi bu iddiaları təsdiqləyir. Ancaq istənilən halda, səhm və borc kapitalı arasındakı vergitutma bərabərsizliyi faktdır. Korporativ sektorun ikiqat vergitutmaya məruz qalması kredit təşkilatları üçün də narahatedici bir məsələdir. Çünki banklar və əksər kredit təşkilatları fərdi sahibkarlıq təsisatı kimi təşkil olunmur. Bu təşkilatlar səhmdar cəmiyyəti formasında yaradılır və ə lbəttə ki, ikiqat vergitutmaya məruz qalırlar. nkişaf etmiş ölkələrdə bu məsələ islahatlar kursu daxilində həll olunur. 2001-ci ildə ABŞ vergitutmada yeni islahatlara yol açan « qtisadi artım və vergilərin koordinasiya olunmuş azalması» (Economic Growth and Tax Relief Reconciliation Act) haqqında qanun qəbul edib və qanunda 2003-cü ildən dividend ödənişlərinə verginin tam ləğvi də nəzərdə tutulurdu. Qanun qəbul edilən ərəfədə aparılan araşdırmalarla müəyyən olunmuşdu ki, dividendə verginin ləğvi 10 il ərzində dövlət xəzinəsini 366 mlrd. dollar daxilolmalardan məhrum edəcəkdir. Almaniyada da ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması yolları müəyyənləşib və fərdi səhmdar gəlir vergisi ödəyərkən, korporasiyanın ödədiyi mənfəət vergisinə müqabil məbləği vergi bazasından çıxa bilir. Gəlir vergisi bazasını az və ya çox kiçildən bu dəyişikliklər, şübhəsiz ki, investisiyalara stimulu kifayət qədər yüksəldir və korporasiyaların, o cümlədən kredit təşkilatlarının effektiv fəaliyyətinə yetərincə yardım Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|