Microsoft Word yeni rustem Kamal sozu ishiga

Rüstəm Kamal 
 
36 
 
R.Rзаны  охуyанда  поезиyанын  -  Адәм,  нәсрин  -  Hәвва. 
анлаyырсан:  Р.Рза  вязниндя  кüбар  ләyагәти  вар  -  әдəbiy-
yatda öзüнü апара билмәyәнләри yериндә отуртмаг üçün. 
-  R.Rзада  Сöзцн  коллектив  (хор)  дейил,  фярди,  «мян» 
сяслянмяси  эцълцдцр.  Эенетик  щеъа  ащянэи,  яруз  ритми 
патетик гышгыртыйа имкан вермир. 
R.Rzada самитләрин мüәyyән  мәна дәyәрләри ilə əlaqəsi 
var. Сәс тәкрарлары сәс симвоlikası yaradır. 
 
Yenə min başındakı eyvandan 
Asıblar zol-zol kilimi. 
Üstündə yeni-yeni şəkillər. 
Bir yaş qoçalmış fotoqraflar, 
Yenə şəkil çəkirlər, 
Keçən ilki, keçən keçən ilki 
Keçən, keçən, keçən ilki kimi. 
 
Özü demiş, “vəzn və qafiyə meydanında” kamal imtahanını 
vermiş 
şairляримиздянdir. 
Vəzn 
инстинкти 
йашам 
инстинкти  иля  баьлыдыр.  Р.Рза  öмрü  вә  сöзü  илә  бизә 
бунлarı göстәрди: 
1.Әлбәттә,  верлир  (аь  шеир,  сярбяст  шеир)  -  дüнyа 
поетик  әнәнәсинин  дашыyыcысы,  поетик  тәфәккüрüн 
универсал методунун тәcәссüмüдüр. 
2.Универсал  форма  һәм  дә  универсал  имканлар  тәләб 
едир  вә  верлибрин  мüгавимәти  гафиyәли  шерин 
мüгавимәтиндән даща gücлüдüр (öзü дә бу тәрcüмәдә даһа 
аyдын һисс олунур). 
3.Сәрбәст  вәзндә  ритм  интонасийа  даһа  фәрдидир,  она 
göрә  дә  сәрбәст  шери  тәрcüмә  етмәк,  мусигини  тәрcüмә 
етмәк кими бир шеyдир. 
4.Р.Рза  мüхтәлиф  ассосиатив  сыралары  даһа  сәрбәст 
гәбул  етмәси  илә  сәрбәст  вәзнин  ләyагәтини  галдырды, 

---

Rüstəm Kamal 
 
37 
 
бунунла  да  һәм  дә  поетик  дилин  демократиклиyини 
башлады. 
Р.Рза  сöзüн  интонасийа  мәканыны  gенишләндирди  вя 
фярдиляшдирди,    анcаг  бу  gенишләнмә  мятндя  бошлуг 
(пауза,  вакуум)  yaратмыр.  Сöзләрин  дüзüмü,  бир-биринә 
кечиди,  бир-биринә  баğлылыğы  гәрибә  бир  нöгтәyә 
yахынлашдырыр   вә   һәмин   нöгтәдән  дилин   вә фикрин 
сынырлары, üфüгләри аyдынcа göрüнüр:  
 
Вурушдулар: 
Son güлләyә, 
Son  сüнgüyә,  
сон гундаğа гәдәр. 
 
5.Сәрбәст  вәзн  -  лирик  yашантылары  епик  мәзмунла, 
епос  тәфәккüрü  илә  yüкләмәк  баcарыğыдыр.  Бәлкә  дә 
лирика  вә  епосун  гаyнаyыб  гарышмасы  сәрбәст  вәзнин 
әсас мәгсәдидир? 
6.Р.Рза  вәзнин  имканыны  gенишләндирмякля,  göстәрди 
ки,  һиссләрин,  еһтирасларын  текто-ник  сüрüшмәләрини, 
субyектив  yашантыларын  образларыны,  сöзлә  әмәлин 
динамик вящдятини yаратмаг мüмкüндüр. 
 
 
ЫЫ 
 
Yer üzündə səadət - 
ana dilimin 
ən gözəl şeirini 
yaratmaq... 
R.Rza  
 
Ədəbiyyat  tarixi,  əslində,  etnik  intonasiya  -  emosiya 
obrazlarının  dəyişməsi  və  bir-birini  əvəzlənməsi  tarixidir.  Bu 

---

Rüstəm Kamal 
 
38 
 
tarixdə  (Subyektiv  ədəbi  təsnifatım  belədir:  “Kitabi-Dədə 
Qorqud”,  Nəsimi,  Xətai,  Vaqif,  H.Cavid,  S.Vurğun,  R.Rza...) 
Rəsul Rza da sözünün intonasiyası eşidiləndir!   
R.Rza  poeziyası  Dao  qanunlarından  birini  yadıma  salır: 
“Bərk  və  möhkəm”  -  məhv  olandır:  o  şey  ki,  yaşamağa 
başlayır,  -  “zərifdir.”  Poeziyada  (ədəbiyyatda)  “möhkəm  və 
bərk”  olanı  mənimsəmək,  öyrənmək  olar.  “Zərif”  olanda 
üslubun fiziki müqaviməti güclü olur. 
Rəsul  Rza  şeirində  sözün  qəribə  bir  azadlığı  var.  Söz 
azadlığı  yuxu azadlığı kimi baş verir. Onun şeirimizə gətirdiyi 
effekt iç nitqinin səslənmə möcüzəsidir.   
Biz  duyğuların  dilə  (sözə,  deyimə)  çevrilməsini,  onların 
plastikasını,  özünəməxsus  harmoniyasını  görürük.  Sözlər 
dərkolunmaz  məntiqlə  bir-birini  əvəz  edir.  Sözlərin  sıralanma 
məntiqi imitasiyaya yer qoymur. 
   Onun  poeziyasında  az  qala  beş  duyğunun  beşi  də  işləyir: 
həm ulduzları görür, həm küçədən keçən arabanın səsini eşidir, 
həm də yamacda çiçəyin ətrini duyur... 
Rəsul Rza metafizikası sözlə rəngin vəhdəti üstündə qurulur. 
S.Bəhlulzadə  ilə  bağlı  dedikləri  bilavasitə  özü  haqqındadır: 
“Bəhlulzadənin  ən  gözəl  lövhələri  rənglərin  ahəngindən, 
şəfəqlərin  oyanmasından,  kölgələrin  titrəməsindən  doğan 
nəğmələrdir.” 
Sözdə  və  rəngdə  ifadəsini  tapmayan  həyat,  əslində, 
poeziyadan (şeiriyyətdən) məhrumdur. 
Ömrün  mənası  görünməzləri  “görümlü”  etməklə  əldə  edir. 
Yaşantılar  yəni  işığın  йаратдыьы  сяс-рянэ  hesabına  və  işığın 
adına söylənilir.  
 
Qamçıladı yenə işıq 
göz qapaqlarını. 
Pəncərəmdən axdı, keçdi 
sarı bir duman. 
 

---

Rüstəm Kamal 
 
39 
 
Onun  simvolik  düşüncəsi  İşıqla  bağlıdır.  Sanki  şair  ikona 
fizikasından  yararlanır;  işıq sadəcə  işıq deyil,  həm də  mənəvi-
ruhi enerji mənbəyidir. O, ömrü boyu işığın  “macərasını” seyr 
etməklə,  “şəfəqi  pusquda”  izləməklə  məşğul  olub.  Rəsul 
Rzanın “işıq dili”ni bilməklə onun ömür kitabını oxumaq olar.   
 
 
 

---

Rüstəm Kamal 
 
40 
 
Şüşəbənddən düşən 
qürub işığı 
yavaş-yavaş 
döşəmədən qalxdı divara.  
 
Ancaq işıq filosofu Рясул Рза görə bilər ki: 
 
Pəncərə şüşəsində 
Nəm işıqlar titrəyir. 
və ya: 
 
Şəfəq bir an parladı 
sarı sabun parçası kimi 
sürüşdü, düşdü  
pəncərəmdən. 
Qaranlıq uddu onu 
zil qara bir pişik  
sarı bir pərvanəni udan kimi.  
 
Məhz  işıq  düşüncəsi  imkan  verir  ki,  predmetdən,  cismdən 
(bədəndən)  ayrılan,  düşən    kölgəni  görəsən,  ruhlar  aləmi  ilə 
bağlı olasan gərək. 
 
Durnalar keçir qatar - qatar. 
Kölgələri düşür suya, 
 Şəttülərəb! 
 
yaxud  
 
Günəş günortadan çoxdan əyilib 
Kölgələr uzanıb minarələrdən.   
 
R.Rza  yaxşı  bilirdi  ki,  rəngləri  dəyişdirən  ишыг  вя 
zamandır. Ömürdə hər günün, щяр анын öz rəngi var. 

---