Microsoft Word yeni rustem Kamal sozu ishiga

Rüstəm Kamal 
 
217 
 
Буну  С.Ящмядлинин  «Щяр  ким  йцз  ил  унутмаса…» 
китабындан  да  эюрдцк.  Салатын  ханым  севимли  анасына 
байаты  гядяр,  наьыл  гядяр  йахынлаша  билмишди.  Анъаг 
сюзцн 
фящми 
вя 
мцдриклийи 
анасынын 
данышдыгларынын гиймятини, дяйярини веря билярди.  
Фолклор  топламаг  (йазыйа  алмаг!)  онун  етник 
яхлагынын  нишанясидир.  Йазы  (йазмаг,  йазыйа  алмаг) 
онун  иши-пешяси  дейил,  щям  дя  тяфяккцр  типидир 
(рящмятлик Эцлябятин анасынын байатыларындан тутмуш 
узаг  юлкяляря  сяфяр-сяйащят  тяяссцратларына,  ушаглыг 
хатиряляриндян  тутмуш  бядии  щекайяляря  гядяр  -  сюз 
бцтцн чешидляри иля йазыйа эялир).  
Салатын  xanım  яски  сюзlərə  qarşı  чох  щяссасдыр. 
Məsələn,  “сярпя”  сюзцнц  “далда  йер,  гайанын  диби”  кими 
мяналандырыр.  Йадыма  аталарымызын  юлмяз  лящъяси, 
оьузларын  улу  китабы  -  “Китаби-Дядя  Горгуд”  дцшдц: 
“Наэащ  эюзц  гапаьына  гылынъ  тогунду.  Гара  ганы 
шорлады, эюзцня енди. Юзцн сарб йерляря салды” [D-
148];  “Сарб  йерлярдя  йапылмыш  кафяр  шящри”  [D-
279]. 
Бу  китабын  (вя  бу  типли  топлуларын)  няшри реэионал 
материалын характери, етник янянясинин хцсусиййятляри, 
фолклор  мятнинин  вариативлийи,  фолклор  сюзцнцн 
ютцрцлмя вя гаврама механизми иля баьлы мцлащизяляря 
мцяййян  айдынлыг  эятиря  билир.  Дцшцнцрям  ки, 
Нахчыван  фолклорунун  апарыъы  жанрлары  -  рявайятляр, 
щядисляр,  топонимик  мятнляр  елми  арашдырмаларын 
обйекти олаъагдыр вя бу китабын мараглы və gərəkli мянбя 
олаъаьына инанырам.  
 
 
 
 

---

Rüstəm Kamal 
 
218 
 
 
 
 

---

Rüstəm Kamal 
 
219 
 
YAŞAR QARAYEV ƏXLAQI 
 
Aradan  illər  keçib,  onun  kədərli  gözlərini  indi  də  unuda 
bilmirəm. 
Bəlkə  də  Yaşar  müəllim  həyatda  gördüyüm  ən  kədərli 
alimlərdən  biriydi.  Üzündə-gözündə  gəzdirdiyi  bu  kədər 
müdriklik-ariflik işığında daha da gözəl və halal görünürdü.  
Ancaq onun mutluluq məqamları da yadımdadır.  
Ənənəvi  akademik  üslubu  mükəmməl  bilən  bu  böyük 
insanın  gözlənilməz  fikirdən,  obrazlı  ifadədən,  aforostik 
deyimdən Sokrat alnı işıqlanırdı, üzü-gözü nurlanırdı. 
Təbiəti  seyr  etməyi,  xüsusən  yayda    Şəkidə  olmağı  çox 
sevərdi.  Şəhər  tünlüyü,  məmurluğun  yeknəsəkliyi  və  yara-
dıcılıq intensivliyi ona bu imkanı az verirdi. O, təbiət qoynunda 
tənhalığın,  yalnızlığın  mutluluğunu  yaşayırdı,  içindəki  şairliyi 
boy  verirdi.  Bir  dəfə  Marxalda  ağacların    üstüylə  sürünən  du-
manı mənə göstərib nəyə bənzədiyini soruşdu. Bu gözlənilməz 
suala  tələsik  nəsə  uydurub  dedim.  Yaşar  müəllim:  “yaxşı  bax, 
uşağın  iməkləməsinə  bənzəmirmi?”-dedi.  Məhz  təbiətdə  için-
dəki sükutun və hüzurun səsini eşidə bilirdi, fikirlərin ehtiraslı 
nəfəsini duya bilirdi.  
Yaşar  Qarayev  filoloji  təhkiyəmizi  “bənzərsiz  bədii  ədası” 
ilə  zənginləşdirmişdi.  Mənə  hərdən  elə  gəlir  ki,  Bəxtiyar 
Vahabzadənin  poetik  priyomları  hardasa  Yaşar  Qarayevin 
filoloji  təfəkkürü  və  yazı  üslubu  üçün  də  işlək  idi.  Fəlsəfi 
antinomiyalar,  ritorik  suallar,  fəlsəfi  ümumiləşdirmələr  Yaşar 
Qarayevin  də  düşüncə  strukturu  üçün  səciyyəvidir.  O  inanırdı 
ki,  yazıda    fikir,  deyim  “nə  qədər  poetikdirsə,  bir  o  qədər  də 
inandırıcıdır”(Novalis). 
Onun  ifadə  üslubunu,  yazı  sintaksisisni  bu  gün  də 
yamsılamaq  mümkünsüzdür,    istənilən  istedadı  bu  yolda  acı 
məğlubiyyət gözləyir.  

---

Rüstəm Kamal 
 
220 
 
O,  keçmişi də mütləq bu günə, “indi” müstəvisinə keçirirdi, 
yaxud  keçmişi  bu  günlə  əlaqələndirirdi.  Bütün    şəkililər  də 
olduğu  kimi  epik  zamanın,  epik  keçmişin  indiki  zaman  kimi 
qavranılması onun əsərlərində bədii zamanın təşkilinə də təsir-
siz  ötüşmürdü.  Xatırladığım  bir-iki  örnəyi  gətirim.  Məsələn, 
Füzulinin 500 illiyi bağlı çıxışında deyirdi: 
“Lakin tarixi faktlar sübut edir ki, İraqdan İstanbula və 
Ankaraya Füzuli ilk dəfədir ki, bu gün -500 yaşında gəlir”;   
İlyas  Əfəndiyevin  pyesi  ilə  bağlı  bir  məqaləsində  yazırdı  ki, 
“dramaturq  tarixi  obrazları  da  öz  müasir  əxlaq  və 
mənəviyyat  aləminin  güzgüsündə  əks  etdirir.  Təkcə 
tarixdəki  Natəvanı  yox,  ölümündən  sonrakı  tarixdə  (milli-
mənəvi  yaddaşda!)  yaşamaqda  davam  edən  Natəvanı  bizə 
göstərir”. 
O,  tarixi  sadəcə  olmuş  hadisələrin  və  faktların  toplumu, 
keçmişin  xronoloji  ardıcıllığı  kimi  deyil,  milli-mənəvi,  əxlaqi 
yaddaş  kimi  qəbul  edirdi.  “Tarix”  və  “mənəvi  yaddaş”  an-
layışlarını  eyniləşdirdi.  Onun  üçün  tarix  milli-mənəvi  sər-
vətlərdən biri idi. “Təkrarsız milli-mənəvi sərvətimiz təbiətlə 
yanaşı, həm də tarixdir. O keçmişə yox, bizə məxsusdur. O 
özü  dünənə    çevriləndə  yox,  biz  onu  unudanda  tarix  olur. 
Tarixin  əbədi-mənəvi  diriliyi-onun  fasiləsiz  əxlaqi  tərbiyə 
və  təsir  qaynağı  olmasındadır.  Tarixdən  istifadə  etməyən 
yeraltı 
sərvətindən, 
təbii 
enerji 
ehtiyatlarından, 
meşələrindən  və  çaylarından  istifadə  etməyən  xalq  kimi 
köməksiz və yoxsuldur”. 
 Ana dilinə “ən müqəddəs sərvət” kimi baxırdı. Əlifbamızın, 
dilimizin problemləri ilə bağlı bir neçə məqaləsi də var. “Tarix: 
yaxından  və  uzaqdan”  kitabında  bir  fəsli  belə  adlandırmışdı. 
“Dildə  daşlaşan  və  yaddaşlaşan  tarix:  xalqın  soy  adı,  ana 
dili, baba  yazısı”,“təmiz ana  dili  olmasa, milli  mədəniyyət, 
milli suverenitet gərəksiz və artıq bir şey olar”. 

---