Rüstəm Kamal
204
Xəzəl tonqalını budaq görəcək.
Bir bağban dedi ki, ağaclar daha
Yuxuda nəğməli yarpaq görəcək.
Bu düşüncə типи olmasaydı, poetik müşahidələrindəki
heyrət duyğusu da qalmazdı. Çağdaş şeirimizdə uşaq saflığı
olan şairlərin seyrəlməsi ürək ağrıdan hadisədir.
Hərdən qəzəblənib sənə daş atır
Kinli təpələrin gədası, dağlar
Yaxud
Çoban tütəyinin səsində otlar
Yağışı süd olan bulud sürülər.
Təbiət varlıqlarının və hadisələrinin mahiyyətini epitetlərlə
verməsi, xüsusən feli sifət tərkibli epitetlərlə mənalandırması
həmin dünyagörüşündən gəlir.
Öpdü çiçəkləri bozköynək duman,
Sel içən dərələr məhəbbət uman...
Körpə cüyürləri qorxutdu yaman
Od yeyən şimşəyin hədəsi, dağlar.
Bahadır Fərman şeirlərinin süjeti görüş situasiyaları üstündə
qurulur. O, xəyalında canlandırdığı, fikrində tutduğu, yad-
daşında əzizlədiyi görüşlərin gerçəkliyinə inanır. Ancaq bu cür
şair müharibə veteranı Asqol Muradın görüşünə gələnlərin
sayını (beş qoca kişi, 150 arvad) xatırlamaq olar, şəhid
balaların ruhlarını salamlamaq olar. (“Xoş gördük, Səbuhi!
Xoş gördük, Vaqif!”)
Rüstəm Kamal
205
Bir şeiri var - “Uşaqlıq sevincim” adlanır. Atası cəbhəyə
gedəndə onunla görüşə bilməyən illərboyu bunun çəkdiyi
əzabını çəkən insanın ifadəsidir. Əlbəttə, bir də ilk eşqin, ilk
görüşün xatirə həzinliyi də tez-tez ürəkdə ya da düşür.
Arabir gül gətir görüş yerinə
Burda dəfn olunan eşqi xatırla.
Ürəyinin döyünmə ritmi görüş məqamlarını xatırlama
tezliyindən asılı olur. O, həmişə doğma yerlərlə görüşün
həsrətini, görüşün mutluluğunu yaşayır. Bir-iki il bundan öncə
Gəncədə dostlarımla (M.Dəmirçioğlu, İ.İsaq, B.Fərman, Saleh
müəllim) Daşkəsən dağlarına getmək qərarına gəldik. Onda
Bahadır müəllimin bu görüşə necə həyacanla getdiyi indi də
gözümün qabağındadır. Bəlkə onda ürəyində pıçıldayırmış:
Ulu Qoşqar, ulu dağım, xoş gördük.
Dağ inamım, dağ ümidim, gərəyim.
Yalçın qaya, tənha palıd, sərt yoxuş,
Dağ keçisi, körpə əlik-göyçəyim.
Bahadır Fərmanda ürək sadəcə ontoloji kateqoriya, yaxud
vacib fizioloji orqan deyil, ömrün kədərlə, sevinclə yazılmış
salnaməsidir, ən etibarlı yaddaşın adıdır. Onda yaddaş ağrısı ilə
ürək ağrısı var.
Yurd yeri ilə, uşaqlığı ilə görüş həmişə ürəyi ilə görüşə
çevrilir. Bu görüşlərin bircə iştirakçısı var - ürək.
Məni görüb düz üstümə yüyürdü
Ötən ildən burda qalan ürəyim.
Onun xatirə yaşantıları ürəkdə yerləşir. Uşaqlıqdan
uzaqlaşdıqca keçən günün kədəri ilə ürəyi daha çox yüklənir.
Rüstəm Kamal
206
Bu qədər xatirə ağırlığına və obrazlara ancaq şair ürəyi tab
gətirə bilərdi.
Bulaq həzin-həzin ağlar içində
Mamırlı dağları yalayıb gedər.
Bu nisgil, bu ağrı biçimdə
Kövrək ürəkləri dalayıb gedər.
Bahadır Fərmanın poeziyası o qədər təmənnasız, səmimi və
təmizdir ki, ruhunun içini görə bilirsən. Şübhəsiz, bu təmən-
nasızlıq, canıyananlıq, xoşgörü obrazların zərifliyinə və deyi-
min istiqanlılığına da təsir edibdir.
Bənövşə qoynunda gördüyünü damla
Sənsiz ağlamışam, gözümdən düşüb
Yaxud
Dəli şəlaləyə düşüb islanır
Mamırlı qayanın şirin yuxusu.
Uşaqlığın xəritəsini doğma, unudulmaz landşaft obrazlarının
və təbiət obyektlərinin adları ilə bərpa edilir. O, bu adları itirə
biləcək varlıqlar kimi elə əzizləyir, elə oxşayır ki...
Səmimiyyətlə boynuma alıram: xalqımızın inanc düşüncə-
sində, mifoloji dünyagörüşündə bulağın qutsal olması, ziyarət –
pir yeri olmasını ilk dəfə Bahadır Fərmanın şeirindən bildim.
Kəndindəki Pir bulağı müqəddəs yer kimi xatırlayır.
Pir bulağım, pirim mənim,
A dupdurum, birim mənim...
... “A billurum, bulanmağım
Varlığımı əzir”, - dedim
Rüstəm Kamal
207
Durult məni, ağrı dolu
Ürəyimi nəzir dedim.
Bahadır Fərman kimi шаирлярин hesabına millətimizin
coğrafi yaddaşı qorunub saxlanılıbdır.
Bahadır Fərmanın bu dünyada qoruya biləcəyi daha bir
dəyər var - ürəyinin işığı. Ondan muğayat olsun. Çünki
qabaqda həmişə bahar var.
Rüstəm Kamal
208
UZAQDA BİR EL VAR - SÖZÜ BƏLLİ,
BƏLLİ...
Ağ Təhlə - Qara Təhlə adları nədənsə yaddaşımda Türkün
ulu abidəsi “Kitabi-Dədə Qorqud”da İç Oğuz-Dış Oğuz
adlarını canlandırır. Sayğıdəyər oxuculara təqdim olunan bu
kitabda Təhlə elinin tarixi, etnoqrafiyası, folkloru ilə bağlı
yığcam, müfəssəl oçerk verildiyindən tələm-tələsik etimoloji
yozumlarla, kulturoloji gümanlarla kimsəni yormaq istəmirik.
Oçerkin müəllifi ilə razıyıq ki, toponimlərin tərkibindəki ağ-
qara yalnız rəngi bildirmir, yaxud dəyər mənasını (böyük,
kiçik, qüdrətli, xeyir) ifadə etmir. Qədim türklərin tədqiqatçısı
Annamarı Qaben belə nəticəyə gəlir ki, türk toponimikasında
istifadə olunan bəzi rənglər lokal əhəmiyyətlidir. “Rənglərin
simvolik mənası” adlı araşdırmasında ağ rəngin qərbi, qara
qəngin şimalı bildirdiyini qeyd edir. Ağ Təhlə-Qara Təhlə
qədim türkün landşaft təsəvvürləri (qara-dağlıq, yüksəklik. Ağ-
düzənlik, sulu mənalarında) ilə də bağlı ola bilər. Bu “ləmsi
şəkər, ləhcəsi xoş” (Sabir Əlim Xəlilli), “ bol şülənli, ağban
evli” yurd yerimizin özünəməxsus söz landşaftı var.
Bu elin qeyrətli oğullarının zəhmətilə, sevgisi ilə araya-
ərsəyə gətirilmiş bu antologiyanın məqsədi Gürcüstandakı
Azərbaycan türklərinin bərəkətli poetik sözü haqqında geniş
təsəvvür yaratmaqdır.
Nədənsə həmişə düşünmüşəm ki, Təhlə çökəyi, Borçalı
çökəyi ilə iç-içə olsa da, Qarayazı, Qaraçöp, Borçalı, Qazax bir
dəryanın damlaları olsa da, şerlərin şivəsi, işvəsi fərqli
olmalıdır.
Təhlə şairlərinin etno-poetik portiretini təxminən belə
cızmaq olar. Təhləlilər qoşmanı son dərəcə qənaətnən deyirlər.
Qoşma, gəraylı nəfəsi ən yaxşı halda üç bəndə çatır. Qətiyyən
qafiyə israfına yol vermir. Təhlə şairi qafiyə, sinonim dalınca
qaçmır. İçindəki mətləbin izharına önəm verir. Xəstə Qasımın,
Dostları ilə paylaş: |
