Rüstəm Kamal
200
“Biz şeiri iman içində bilmişiz”. Rəfailin şeirləri Tanrıya yalnız
dərin inamın nəticəsi deyil, həm də daha çox Uca Yaradanla
(Göyün yiyəsi, rəhim yiyəsi…) ünsiyyətin nəticəsi kimi
doğulur. Çox yaxşı haldır ki, xalq sufiliyi onun söz sünyasına
əxlaq dəyərləri ilə daxil olur. Bu mübarək məna-dəyər çevrəsi
bəlkə, özünün də “tale mətni”ni müəyyənləşdirir?!
Nədi savab, nədi günah,
Sənə bəlli, Ona agah.
Nə istəsən verir Allah,
İstəməyə üzün ola.
Yaxud:
Hamı halallığa güldü beləcə,
Hamı tumarladı balta sapını.
Bir çürük zəmanə gəldi beləcə,
Buyurun: qiyamət döyür qapını…
Azərbaycan şeirində “dərd” sadəcə psixoloji durumun adı
deyil, həm də obraz-anlayışıdır. Işi-peşəsi dərddən dilə gəlmək,
dərddən danışmaqdır. Dərd şairi Göyə bağlayan fövqəl gücdür.
Rəfailin dostlara üz tutub söylədiyi şeirlər də sadəcə ithaflar
deyil, yükü, mətləbi könül dərdli pıçıltıları, sığınmalardır.
Rəfail İncəyurdun dərdində, ağrısında sakit bir şükranlıq
havası hakimdir. R.İncəyurd ömrünün və şeirin emosional-
ovqat süjetini itki motiv təşkil edir. Itki (dost itkisi, torpaq
itkisi, keçən günün itkisi…) ağrısı (mövzusu) onun sözünün
gücünü dəyərləndirməyə imkan verir. Şeirlərin emosional
süjeti təsirli, təbii və hətta, görümlüdür.
Dağlardan nə yazaq, ozan dədələr,
Badələr dağları bada verdilər.
Birinə qaçılmaz düyünlü nisgil,
Birinə çəkilməz əda verdilər.
Rüstəm Kamal
201
Baxt-yığval bu şairin ömür təcrübəsinin və yaddaşının əsas
obrazıdır. (Məsələn: qarışqa baxtına yanan şairin “qarayığval”
epiteti ilə şərəfləndirməsi: “Qarayığval qarışqalar qara
filnən tutaşdısa, neyləyəcək?”).
Qəribədir: onun söz dünyasında sanki qadın obrazına yer
yoxdur. Sevgi şeirlərində də etnik əxlaq var. Qoşma-gəraylı
qrammatikası (sintaksisi) məhz ləhc sintaksisinə və əxlaqına
tabedir…
Rüstəm Kamal
202
БАЩАДЫР ФЯРМАНЫН БАЩАР
ЦМИДЛЯРИ
Бащадыр Фярман Gəncənin urvatlı, dəyərli şairlərindən
biridir, чцнки онун sözündə əxlaqı, tərbiyəsi görünür. Bahadır
müəllimin şəxsiyyətinə və sözünə yaxından bələd olдуьум
цчцн deyirəm. Bahadır Fərmanда ürək söhbət edir, щяр шейи
цряк xatırlayır. Hətta epitetləri, təşbehləri də qafanın quraması
deyil, ürəkdən gəlir. Ancaq ürəyi olan şairlər dağla, daşla,
ağacla insan arasında fərq qoymur.
And içəndə “Qoşqar haqqı” deyən bir elin oğlu başqa cür
ola bilməzdi. Üzünün qırışlarını, dağ cığırlarını bənzədən bir
şair başqa cür yaza bilməzdi.
Bahadır Fərmanın şeirlərini oxumaq da xeyirlidir, çünki
şeirlərində bolluca işıq yuva salıbdır.
Və hərdən mənə elə gəlir ki, onun шеирляриндя
“gecələrin” içindən də işıq topası boylanır. Işıqla zülmətin
kəskin qarşıdurması yoxdur. Bütün təbiət obyektləri, təbiət
hadisələri işıq - od mahiyyətlidir. Ona görə də çıraq, çılçıraq,
ulduz, şimşək, ocaq onun sevdiyi poetik obrazlardır.
Yandır işıqları, gülsün qəlbimiz,
Ay bahar ətirlim, tutum əlindən.
Sənin işığını gözləyirik biz,
Bir gecə, bir ürək, bir də, bir də mən.
Bəzən bütöv bir psixoloji durumu od obrazı ilə təqdim edir.
Diqqət yetirin:
Hirsindən içindən şimşəkmi çaxdı,
Nifrəti canını yandırdı, yaxdı.
Ata ocağına yad kimi baxdı,
Odu ayaqladı, közdən yıxıldı.
Rüstəm Kamal
203
Bahadır Fərman üçün Daşkəsənin işıq təcəssümü, nur
məkanı olması da bu üzdəndir.
Güney işıq,
quzey işıq.
dağlar nurla yaraqlanıb.
Bu şəhərin qotaz-qotaz işıqları
ulduzlara çataqlanıb.
Şair kənd axşamının təsvirində də “işığ”ın işarətlərini
axtarır, ишыг-од деталларыны эюрмяк истяйир.
Pozulmuş misra tək görünür cığır,
Yanır çəmənlərin böcək şamları.
Günəşi ötürüb kəndə qayıdır
Soğança qoxulu kənd axşamları.
Məhz içindəki işıqdan həmişə ümid cücərir. Ümid duyğusu
onun ömür-gün məkanını işıqla doldurur. Bир insan ümidini
bundan zərif necə ifadə etmək olar?!
Ümidim göyərdi, qəlbim göyərdi
Bahardan yapışan budaqlar kimi
Bahadır Fərmanda ümid-təsəlli kimi durumlar bahar
mövsümü ilə əlaqədardır.
Insana xas olan psixoloji durumunu, jest-mimikalarını təbiət
üzərinə keçirməsi mifopoetik düşüncəsindən gəlir. Folklora,
mifologiyaya az-çox bələd olan bir adam kimi deyə bilərəm ki,
onun şeirləri ilə əcdadlarımızın metaforik dünyagörüşünü bərpa
etmək olar:
Dəlisov küləklər batdı günaha,
Dostları ilə paylaş: |
