Microsoft Word Zamanin axari 2
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
11 yaşlı, tarix yaddaşlı əlçatmaz bir varlıq, Azərbaycan dilçilik elminin canlı klassiki, əfsanəvi ustadı kimi baxırdıq. O, qeyri- adi elmi nəzəri fikirləri, analitik məntiqi, çox halda ciddi elmi təfəkkür tərzi ilə bizi valeh edir, ovsunlayır, heyrətləndirir, daxilən ucaldırdı. Professor Əbdüləzəl Dəmirçizadə hələ tələbəlik illərimizdə, yəni öz sağlığında, diri ikən qəlbimizdə heykəlləşmişdi. Öz rəftarı, geyimi, danışıq tərzi, münasibəti, ciddiliyi, elmi fədakarlığı, prinsipial, dəyişməz elmi mövqeyi ilə «professor» obrazı yaratmışdı və o zaman, elə indinin özündə də Azərbaycan dilçilik mühitində «professor» deyəndə hamı bilir ki, söhbət Əbdüləzəl Dəmirçizadədən gedir. Söhbət elə bir alimdən, elmi fikir nəhəngindən gedir ki, o, bütün yaradıcı ömrünü, misilsiz alim taleyini Azərbaycan dilçiliyinin inkişafına, tərəqqisinə həsr etmişdi». Professor Nizami Xudiyev ictimai-pedaqoji fəaliyyətlə yanaşı, həm də daim türkdilli respublikalarda səfərlərdə olur, maraqlı elmi araşdırmaları də qəzet və jurnallarda mütəmadi çıxışlar edirdi. O vaxt üçün bir növ cəsarət timsalı sayılan bir sıra ümumtürk mətnlərinin, daş yazılı abidələrin, ortaq ədəbi mənbələrin haqqında geniş auditoriyalarda, mətbuatda çıxışlar edir, maraqla elmi mülahizələr söyləyirdi. Bu uğurlara isə hamıdan çox onu elm yoluna istiqamətləndirən atası Mənaf Xudiyev və bir də Azərbaycan dilçilik elminin ağsaqqalı professor Ə. Dəmirçizadə sevinirdi. Böyük alim öz yetirməsinin uğurlarını yüksək qiymətləndirərək, mötəbər toplantılarda onun haqqında ağızdolusu, həm də iftixarla danışırdı. Gənc alimin sonrakı uğurları sübut edir ki, bu işıqlı zəka sahibi Nizami Xudiyev haqqında danışarkən, ilk növbədə, dilimizin, xüsusilə özünə daha doğma olan ədəbi dil tarixi və müasir dil proseslərinin tədqiqi sahəsində layiqli, istedadlı, ən başlıcası, elmi perspektivinə inandığı varisi haqqında söhbət açırmış. Yüzlərlə gənc tədqiqatçıya xeyir-dua verən böyük
12 alimin bu inamı tezliklə doğruldu. Nizami Xudiyev öz sələfinə layiq alim kimi yetişdi. Az zamanda o, həm də türkoloq alim kimi məşhurlaşdı. Vətənimizdə və digər ölkələrdə, o cümlədən Moskva, Nalçik, Bişkek, Ufa, Aşqabad, Daşkənd, Gülüstan, Alma-Ata, Ankara, İstanbul, İzmir, Adana, Konya və başqa şəhərlərdə keçirilən elmi konfrans, türkoloji qurultay və beynəlxalq simpoziumların nümayəndəsi olan Nizami Xudiyev bu mötəbər toplantılarda sanballı elmi məruzələrlə çıxış edərək türkologiya sahəsində tədqiqatları ilə dünya alimlərinin diqqətini cəlb etdi. Və artıq elmi ictimaiyyət onu həm də bu sahədə öz sözünü demiş türkoloq alim kimi tanıyır. Beləliklə, Nizami Xudiyev 1978-ci ildə namizədlik, 1990- cı ildə doktorluq dissertasiyaları müdafiə edir. özünün dediyi kimi, vəzifələr də özü gəlib onu tapır. ADPU-da müxtəlif məsul vəzifələrdə çalışır. 1979-1991-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Həmkarlar İttifaqı Komitə- sinin sədri, 1991-1994-cü illərdə birinci prorektor, 1994- 1996-cı illərdə rektor olur. Özünü dərin elmi təfəkkürlü alim, yüksək təşkilatçılıq bacarığına malik rəhbər işçi kimi göstərir. Alimin davamlı axtarışları, gərgin çalışmaları elmi fəaliyyətində xüsusilə qabarıq nəzərə çarpır. Azərbaycan dilçilik elminin inkişafında professor Nizami Xudiyevin xidmətləri danılmazdır. İndi görkəmli alim 50-yə yaxın monoqrafiya, dərslik və dərs vəsaitinin, 40-dan artıq sənədli televiziya filminin ssenarisinin müəllifidir. O, həmçinin 2-ci sinif üçün «Azərbaycan dili» və «Oxu», 4-cü sinif üçün «Azərbaycan dili», 5-ci sinif üçün «Azərbaycan dili», 10-11-ci siniflər üçün «Azərbaycan dili», rus məktəblərinin 10-cu sinfi üçün «Azərbaycan dili», kar uşaqlar üçün «Ana dili» (4-cü sinif) və «Azərbaycan dili» (5-ci sinif) dərsliklərinin müəlliflərindən biridir.
13 Gərgin elmi araşdırmaların məhsulu olan «Azərbaycan ədəbi dilinin təşəkkülü», «Tərcümə ədəbiyyatı və ədəbi dilimiz», «Azərbaycan ədəbi dilinin tarixi», «Azərbaycan ədəbi dilinin sovet dövrü», «Heydər Əliyev və Azərbaycan dili», «Yazıçı dili və üslubu», «Radio, televiziya və ədəbi dil», «Xalqın tarixi haqqı: dilimiz, varlığımız», «Xalq və dövlət naminə», «Zamanın axarı ilə» və digər fundamental əsərləri Nizami Xudiyevin Azərbaycan dilçilik elminə sanballı töhfəsidir və müəllifinə, sözün həqiqi mənasında, böyük şöhrət gətirib. Alimin 1995-ci ildə çap olunan «Azərbaycan ədəbi dili tarixi» kitabını Azərbaycan xalqının qədim tarixini heç bir süni konsepsiyaya əsaslanmadan tarixi-elmi, linqvistik, materialların işığında obyektiv şərh edən kitab saymaq olar. Bu əsərdə alim yeni mənbələrə əsaslanaraq Azərbaycan ədəbi dilinin çoxəsrlik tarixi və inkişaf dövrlərini təhlil edir. Kitabda Maday və Alban dövrünü səciyyələndirən saysız elmi, linqvistik faktlar ölkəmizin ərazisində çox qədim dövrlərdən türk tayfalarının mövcud olduğunu təsdiq edir. Kitabdakı tədqiqat ona görə uğurludur ki, burada mühafizəkarlığa qarşı cəsarətli etiraz var. Müəllif yazır: «… sovet tarixşünaslığında belə bir ənənə formalaşmışdı ki, guya türklər Azərbaycan ərazisinə sonralar, yəni III-IV əsrlərdən IX-XI əsrlərə qədərki dövrdə müxtəlif mərhələlərlə gəlmişlər. Belə mülahizələr Azərbaycan xalqının və dilinin tarixini tamamilə təhrif edir. Sovet dövründə, xüsusilə 30-cu illərdən etibarən Qafqaz bütünlükdə türklərdən «alınıb» qeyri-türklərə (Qafqaz dillilərə, hind-Avropa və ümumiyyətlə, kimliyi bilinməyən, «qeyri-türk dillilərə») verildi». Alim doğru olaraq qeyd edir ki, elə bu minvalla da Azərbaycan xalqının və Azərbaycan dilinin tarixi faktlar əsasında yox, hakim ideologiya əsasında şərh edilirdi. Müəllif bu cür zəruri qeydləri ilə yanaşı, kitabda
Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|