Microsoft Word Zaqatala konfransi son variant docx

Azərbaycan folkloru  və milli-mədəni müxtəliflik 
 
36 
Xülasə 
 
 Multikulturalizm  çoxmədəniyyətlilik bir çox mədəniyyətlərin bir arada birləşməsi deməkdir. Mədə-
niyyət isə hər bir fərdin, hər bir xalqın özünəməxsusluğudur. Cənub bölgəsi folklorunda bir neçə xalqların 
mədəniyyətlərinin bir arada birləşməsi bu bölgənin multikultural məkan olmasından xəbər verir. Lakin bura-
da bir məqam xüsusi qeyd olunmalıdır ki, Azərbaycan az saylı xalqların yaşadığı digər bölgələrdən fərqli 
olaraq Cənub bölgəsində yaşayan az saylı xalqların adət-ənənələrində  fərqlilik özünü göstərmir. Bu da bu 
bölgədə yaşayan xalqların vahid bir müstəvidə birləşməsindən, mədəniyyətlərin bir-birinin içərisinə  dərin 
nüfuz etməsindən xəbər verir. Burada ayrı-ayrı azsaylı xalqlar yaşasa da lakin sayca çox türklər və talışlar 
yaşayır. Burada yaşayan talışlar və türklərin folklorunda, cüzi fərqlər istisna olmaqla, adət  ənənələrində, 
ümumiyyətlə mədəniyyətlərində yuxarıda qeyd olunduğu kimi, fərqli məqamlar yoxdur. Cənub bölgəsi folk-
loru çox zəngindir. Bölgənin mətbəxi isə özəlliklə seçilir. Mətbəxin rəngarəngliyi bölgənin qədim tarixə və 
mədəniyyətə sahib olduğunu bildirir. Çünki mətbəx köklü xalqların təkamülünün nəticəsidir. Cənub bölgəsi 
folklorunda multikultural dəyərlər vahid bir Azərbaycan mədəniyyətini təmsil edir. 
 
Резюме 
 
Мультикультурализм – это монокультура и обьединение в одном ряду многих культур. С этой 
точки зрения объединение культур нескольких народов в фольклоре Южного региона даёт нам знать 
о мультикультурализме данной местности. Но тут особенно должно быть отмечено то, что в отличии 
от других районов, в которых живут малочисленные народы, у живущих в Южном регионе малочис-
ленных народов различия в культуре не демонстрируются. Это же уведомляет нас о слиянии в одной 
плоскости народов, живущих в этом регионе, а также о глубоком влиянии культур друг на друга. Да-
же если тут живут разные малочисленные народы, в большем количестве население составляют тюр-
ки и талыши. Как уже было отмечено выше, в фольклоре, обычаях и вообще, в культурах тюрков и 
талышей  отличительные  признаки  отсутствуют.  Фольклор  Южного  региона  очень  богат.  Кухня  ре-
гиона  особенно  выделяется.  Красочность  кухни  свидетельствует  о  владении  региона  древней  исто-
рией и культурой. Потому, что кухня результат эволюции коренных народов. Мультикультуральные 
ценности в фольклоре Южного региона представляют единую культуру Азербайджана. 
 
Summary 
 
Multiculturalism is monoculture, it means the combination of some cultures. But the culture is the 
identity of each personality, each nation. That is why the combination of cultures of some nations in the 
folklore of the South region gives the information about the multicultural place of this region. But a special 
point must be noted particularly that unlike the other regions of Azerbaijan where the limited nations live the 
differentness doesn’t show itself in the culture of limited nations living in South region. And it gives the 
information of joining of nations living in one plane, the deep influence of the cultures. Though many 
limited nations live here, Turks and talishs are more here according to their numbers. As it mentioned there 
are no different points in the folklore, traditions, generally in the culture of talishs and Turks.  
The folklore of South region is very rich. But the cuisine of the region is differed especially. The 
many- coloredness of the cuisine shows the ancient history and culture of the region. Because the cuisine is 
the result of the evolution of the basic nations. 
The multicultural values in the folklore of South region represent the common Azerbaijan culture. 
 
 
 

---

Azərbaycan folkloru  və milli-mədəni müxtəliflik 
 
37 
Yusif Rzayev 
Oğuz Rayon İcra Hakimiyyəti, YYÇİ  
və HMÜ Komissiyasının məsləhətçi-psixoloqu 
Azərbaycan, Oğuz 
 
OĞUZDA YAŞAYAN AZSAYLI XALQLARIN FOLKLORUNDA ETNİK 
ÖZÜNƏMƏXUSLUQ VƏ ORTAQ MƏNƏVİ DƏYƏRLƏR 
 
Açar sözlər: Multikultural, etnik azlıq, folklor, ləzgi, ortaq dəyər 
Ключевые слова: Мультикультуральный, этнические меньшинства, фольклор, лезгины, общие 
ценности 
Key words: Multicultural, ethnic minority, folklore, lezghins, common values 
 
Əgər Azərbaycan dünyada multikultural dəyərlərin ən birinci nümunəsi, mərkəzi, obrazlı desək, 
ürəyi hesab edilirsə, Oğuz bu ürəyin  ən  əhəmiyyətli arteriya damarlarından biridir. Oğuz  Şəki-Za-
qatala regionunun ən kiçik rayonu olsa da tarixən etnik zənginliyi ilə seçilmişdir. Yunan alimi Stra-
bon, alban tarixçisi Musa Kalankatlı  və digər müəlliflər öz əsərlərində yazırdılar ki, Qafqaz Alba-
niyasında (bugünkü Oğuzun ərazisi də həmin dövlətin ərazisinə daxil idi) eramızın I əsrində 26 tayfa 
yaşayırdı. Bu 26 tayfanın sırasında olan udilər və leqlər (ləzgilər) bu gün də öz etnik varlığını Oğuzda 
saxlayırlar. Aparıcı tayfa olan albanlar və digər türksoylu tayfalar müasir Azərbaycan xalqının (həm 
də  oğuzluların) etnogenezində  əsas rol oynayaraq onu formalaşdırmışlar. Hazırda Oğuz rayonunda 
azərbaycanlılarla yanaşı, ləzgilər, udilər, yəhudilər, ruslar, avarlar, məhsəti türkləri, kürdlər, tatarlar, 
ukraynalılar, gürcülər, talışlar və s. xalq və etnik qrupların nümayəndələri yaşayırlar. 
Əgər Heydər Əliyev dühasının işığında irəliləyən Azərbaycan dünyaya örnək olan multikultu-
ral dəyərlər sistemini və modelini formalaşdırıbsa, əgər Azərbaycan üç müxtəlif dünyəvi dinin yaşa-
dığı nadir ölkədirsə, bu sistemin, bu modelin, bu nadirliyin ən yaxşı nümunəsini Oğuzda görmək 
olar. Bu barədə bir qədər sonra. Öncə belə bir suala cavab vermək istəyirəm: Niyə Azərbaycan keç-
mişdə və bu gün də müxtəlif etnosların, müxtəlif dinlərin dinc, yanaşı yaşadığı bir ölkə olmuşdur? 
Bu sualın cavabını dünyanın həqiqətsevər, vicdanlı, qərəzsiz alimləri çoxdan vermişlər. Mən isə 
xatırladıram: Qaynayan sivilizasiyanın mərkəzi Azərbaycan olmuşdur. Dünyada ilk danışıq dili, ilk 
dünyəvi din, ilk məktəb, ilk əlifba, ilk elm, ilk musiqi, ilk ədəbiyyat, ilk dövlət məhz Azərbaycan 
məkanında yaranmışdır, qədim Azərbacan xalqına məxsusdur. “Avesta”, Zərdüşt, atəşpərəstlik, 
Kür-Araz mədəniyyəti, Maq sivilizasiyası bütün dinlərin və  mədəniyyətlərin başlanğıcında durur. 
Qədim yunan, Roma, Misir, Çin, hind, yəhudi, ərəb, fars, rus, Avropa mədəniyyətləri “Avesta”dan 
qaynaqlanmışdır. Xatırlatmamı qüvvətləndirmək üçün məhşur fransız alimi, filosof və  şərqşünas 
Ejen Levekdən bir misal. Ejen Levek 1880-ci ildə yazırdı ki, qədim Azərbaycan  ədəbi nümunəsi 
“Avesta” hələ eramızdan xeyli əvvəl yunan, Roma, İtaliya və Fransa ədəbiyyatına təsir etmiş, ora-
dan da bütün dünya mədəniyyətinə yol tapmışdır. Avropanın ən məhşur alim, yazıçı, şair və filosof-
ları Aristofon, Aristotel, Platon, Ovidi, Vergili, Bokkaço, Dante, Rable, Lafonten, Perro, Titus, 
Aristo və başqaları “Avesta”dan bəhrələnmişlər (Ejen Levek, “Hind, İran mif və əfsanələri Aristo-
fon, Platon, Aristotel, Vergili, Ovidi, Bokkaço, Titus, Dante, Aristo, Rable, Perro, La Fonten yara-
dıcılığında”, Paris, 1880). Daha bir misal: dahi Norveç alimi və səyyahı Tur Heyerdaldan: “Azər-
baycan Teli” adlı elmi məqaləsində o yazır ki, bu günki norveçlilər öz ulu babalarını Aserlər-
Azərlər adlandırır və onların indiki Şimali Avropaya, o cümlədən Norveçə məhz indiki Azərbay-
candan köçüb gəldiklərini bildirirlər. Tur Heyerdal qeyd etdiyim bu məqaləsində tarixin daha dərin 
qatlarına enir və bizə çox qiymətli soraqlar gətirir. Bu böyük alim və səyyah elmi əsaslarla sübut 
edir ki, miqrasiyanın Avrosentrik nəzəriyyəsi yalandır, dünyaya inteqrasiya indiki Azərbaycan 
Respublikasından başlamışdır, Avropa deyil, məhz Azərbaycan sivilizasiyanın mərkəzi olmuş, 
gəmiçilər vasitəsilə erkən ticarəti və mədəniyyəti ucqarlara yaymışlar (“Azərbaycan interneşl” jur-
nalı, ingilis dilində, ABŞ, Los-Anceles, 1995). 
Hörmətli folklorşünas alim Mətanət Yaqubqızı “Azsaylı xalqların folkloru” (Bakı, 2014) adlı 
elmi-tədqiqat kitabında Dağıstanın xalq şairi, milliyyətcə avar olan Rəsul Həmzətovdan belə bir rə-
vayəti misal gətirir: “Allahın elçisi qatırın belində dünyanı dolaşır, nəhəng xurcununun ağzını açıb 

---