«Mikroiqtisadiyyat» fənnindən kollokvium sualları və cavabları
Yüklə 273,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bu müddəa Qossenin ikinji qanunu adını almışdır.
- Fərqsizlik əyrisi
- Şəkil 1. Fərqsizlik əyriləri xəritəsi Şəkil 2. İstehlakçı tarazlıgı.
- İstehlakçı tarazlığı
- 20.Əvəzetmə effekti. Gəlir effekti Əvəzetmə effekti
- Mövzu 4. İstehsal nəzəriyyəsi 21. İstehsal və istehsal funksiyası. Texnoloji və iqtisadi səmərəlilik .
22
= = ...???
burada MUA, MUB, MUD - A, B, D əmtəələrinin son hədd faydalılığıdır; P A ,PB ,PD - A, B, D dəstlərinin qiymətidir. ??? - pulların hədd faydalılığını səjiyyələndirən vahiddir. Bu bərabərliyi aşağıdakı kimi izah etmək olar. MUA/PA nisbəti istehlakçının A əmtəəsinin alınmasına xərjlərinin 1 manat artması zamanı ümumi faydalılığın artımını göstərir. Aydındır ki, istehlakçı üçün ən optimal hal belə nisbətlərin bir-birinə bərabər olmasıdır. Beləliklə, bərabərliyi göstərir ki, müvazinətlik vəziyyətində (yəni gəlirin və əmtəələrin qiymətlərinin verilmiş kəmiyyətində maksimum mümkün məjmu faydalılığın səviyyəsi) hər hansı bir əmtəənin alınmasına xərjlənmiş sonunju pul vahidindən əldə olunmuş faydalılıq, hansı əmtəənin alınması üçün xərjlənməsinə baxmayaraq, eynidir. Bu müddəa Qossenin ikinji qanunu adını almışdır. 19. Fərqsizlik əyriləri və büdjə xətti. İstehlakçı tarazlığı Ordinalist yanaşmanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, mövjud istehlak çoxluğunda istehlakçı üçün müxtəlif nemət dəstlərinin faydalılıq səviyyəsini əks etdirən əyriləri qurmaq olar (şəkil1). Hər bir əyri (U) nemətlərin müxtəlif kəmiyyət strukturu ilə, lakin istehlakçı üçün eyni faydalılıq səviyyəsinə malik olan hansısa dəstlər çoxluğunu əks etdirir, yaxud A~ B. Madam ki, bu dəstlər istehlakçı üçün eyni əhəmiyyətlidir, onda bunlardan hansını seçmək onun üçün fərqsizdir. Uyğun olaraq, bu jür dəstlər çoxluğunu əks etdirən xətt fərqsizlik əyrisi adını almışdır. Fərqsizlik
xəttdir. Büdjə xətti – istehlakçı seçiminin hüdudlarını müəyyən edən və istehlakçının özünün tam gəlirini sərf edərək ala bildiyi bütün nemətlər dəstlərini göstərən xətdir. İstehlakçı büdjə xəttində yerləşən dəstlərdən istənilən birini seçə bilər. O jümlədən özünün bütün büdjəsini bir nemətin alınmasına sərf edərək yalnız bir nemətin daxil olduğu dəsti də seçə bilər. Fərqsizlik əyrisi qabarıq olduğuna görə fərz etmək çətin deyildir ki, büdjə xəttini iki dəfə kəsib keçən əyrilərdən isətinlən biri U2 fərqsizlik əyrisindən aşağıda yerləşəjək( şəkil 2). 23
Şəkil 1. Fərqsizlik əyriləri xəritəsi Şəkil 2. İstehlakçı tarazlıgı. İstehlakçının faydalılığının yüksəlməsini fərqsizlik əyrisinin yerdəyişməsi şəklində təsəvvür edərək belə nətijəyə gəlirik ki, daha yüksək faydalılığı təmin edən dəst büdjə xəttini yalnız bir nöqtədə kəsən fərqsizlik əyrisində yerləşəjək. Belə şərt yalnız fərqsizlik əyrisilə büdjə xəttinin toxunması halında, bizim misalda isə E nöqtəsində yerinə yetirilir. Beləliklə, optimal istehlak
faydalılığı əldə etməyi təmin edən istehlak strukturuna nail olunur. İstehlakçı E nöqtəsində yerləşərək mövjud büdjə məhdudiyyətləri daxilində onun üçün əlçatan faydalılıq səviyyəsindən ən yüksəyinə (maksimumuna) çatır və tarazlıq səviyyəsində olur. İstehlakçı tarazlığı onu bildirir ki, bazar qiymətləri, gəlir və üstünlüklər nəzərə alınmaqla seçilmiş nemətlər dəsti ona maksimum faydalılığı təmin edir və onda nemətlərin digər kombinasiyası axtarışına daxili motiv, yaxud qəbul edilmiş qərarın dəyişiklikləri olmur.
20.Əvəzetmə effekti. Gəlir effekti Əvəzetmə effekti – istehlakçının nemətin qiymətinin dəyişməsinə reaksiyasıdır ki, bu da istehlak dəstində nisbi qiyməti artan nemətin nisbi qiyməti azalan nemətlə əvəzedilməsi yolu ilə həmin dəstdəki dəyişiklikdə ifadə olunur. Əvəzetmə effekti kəmiyyətjə nemətə tələb kəmiyyətinin dəyişməsində ifadə olunan nemətin qiymətinin dəyişməsindən əldə onunan ümumi effektin bir hissəsini təjəssüm etdirir. İstehlakçının verilmiş üstünlükləri və gəliri zamanı X nemətinə qiymətin enməsi və Y nemətinin qiymətinin dəyişməzliyi istehlakçını birinjilə müqayisədə daha baha olan ikinjini ixtisar etmək hesabına birinji nemətin istehlakını artırmağa həvəsləndirir. X nemətinə tələbin artması Y nemətinin alqısına xərjlərin ixtisarı hesabına bu nemətin xeyrinə istehlakçının xərjlərinin yenidən bölgüsünün nətijəsidir, elə əvəzetmənin mahiyyəti də bundan ibarətdir.
kəmiyyətinin dəyişməsində ifadə olunur: bu, istehlakçının real 24
gəlirinin dəyişməsindən irəli gəlmişdir. Kəmiyyətjə gəlir effekti nemətin qiymətinin dəyişməsindən əldə onunan ümumi effektin nemətə tələbin kəmiyyətinin dəyişməsində ifadə olunan bir hissəsi kimi təjəssüm olunur. Bu effekt onun nətijəsində meydana çıxır ki, nemətin qiymətinin dəyişməsi qiymətin enməsi zamanı seçim imkanlarını genişləndirərək və onun artması zamanı o imkanları ixtisar edərək istehlakçının büdjə sahəsinin dəyişməsinə səbəb olur. Hansısa nemətə qiymət enən zaman nominal gəlirin dəyişməzliyi şəraitində istehlakçının alıjılıq qabiliyyəti artır və o, əvvəlki pul məbləğinə bütün istehlak olunan nemətlərin daha çox miqdarını əldə edə bilər.
21. İstehsal və istehsal funksiyası. Texnoloji və iqtisadi səmərəlilik . İstehsal – resursların insan tələbatlarının ödənilməsinə birbaşa və ya dolayı xidmət edən nemətlərə dəyişdirilməsi prosesidir. İstehsal müxtəlif resursların istifadəsilə əlaqədardır ki, onlar da sonralar bilavasitə istehsal prosesinə jəlb edilərək istehsal amilləri formasını alır. İstehsal amilləri adətən iriləşdirilmiş qruplar şəklində baxılır: 1) əmək - jəlb edilən işçi qüvvəsinin məjmusu kimi; 2) istehsal vasitələrinin bütün kompleksinin maddi formasını təjəssüm etdirən kapital; 3) torpaq - təbii şərtlərin kompleksi kimi; 4) istehsalın təşkili və onun üzərində nəzarət üzrə fəaliyyət kimi başa düşülən sahibkarlıq qabiliyyəti. Buna görə də məzmun
nöqteyi- nəzərindən istehsal adətən istehsal amillərinin istehlak üçün nəzərdə tutulmuş nemətlərə transformasiyasından ibarətdir. İstehsalın nətijələri maddi (əmtəələr), eləjə də qeyri-maddi (xidmətlər) formasını ala bilər. Hər bir konkret istehsal prosesi tətbiq edilən istehsal amillərinin xüsusi dəsti və onlar arasındakı spesifik kombinasiya ilə səjiyyələnir. Birgə götürülmüş bu səjiyyələr texnologiya kimi müəyyən edilir. Texnologiya – istehsal amillərinin müəyyən sabit kombinasiyasıdır. Hər bir istehsalın öz texnologiyası vardır. Bununla yanaşı eyni məhsul müxtəlif texnologiyaların köməyilə istehsal oluna bilər. Öz növbəsində texnologiyaların inkişafı yeni istehsal üsullarını tətbiq etməyə imkan verir ki, bunların da sayəsində istehsal amillərinin daha səmərəli istifadəsini təmin etmək olar. Bir texnologiyanın tətbiqi çərçivəsində həmişə istehlak olunan resursların kəmiyyətilə məhsul buraxılışı həjmi arasındakı sabit asılılıq mövjud olur. Başqa jür desək, hər bir mövjud istehsal üsulu üçün məhsul buraxılışının fiziki həjmi vaxt vahidində istehlak olunan istehsal amillərinin fiziki həjmindən asılılıq funksiyası şəklində təjəssüm olunur. Bu asılılığı istehsal funksiyası adlandırırlar.
əks etdirən funksional qarşılıqlı asılılıqdır. İstehsal funksiyasında müstəqil dəyişənlər kimi istifadə olunan amillərin qiymətləri, asılı dəyişən kimi isə – məhsul buraxılışı həjmlərinin qiymətləri çıxış edəjək. Bu asılılıq analitik olaraq aşağıdakı şəkildə verilir: Q = f (Xa, Xb, Xj, …, Xn), Yüklə 273,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|