«Mikroiqtisadiyyat» fənnindən kollokvium sualları və cavabları
Yüklə 273,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mövzu 3. İstehlakçı seçimi nəzəriyyəsi Mövzu 3. İstehlakçı seçimi nəzəriyyəsi 16.İstehlak seçimi. Faydalılıq funksiyası
- Faydalılıq
- Faydalılıq funksiyası
- 17.Son hədd faydalılığının azalması qanunu. Qossenin birinji qanunu
- 18. Faydalılığın maksimallaşdırılması prinsiri. Qossenin ikinci qanunu
20
gəldikdə isə o, daha çox istehsalçının istifadə etdiyi texnologiyadan asılıdır ki, о da bu amil üzrə məsrəflərin məcmu məsrəflərdəki payını müəyyən edir. Mövzu 3. İstehlakçı seçimi nəzəriyyəsi Mövzu 3. İstehlakçı seçimi nəzəriyyəsi 16.İstehlak seçimi. Faydalılıq funksiyası İqtisadi nəzəriyyə ona istinad edir ki, istehlakçı davranışının motivasiyası istehlakın utilitarist konsepsiyasına əsaslanır: buna uyğun olaraq nemətlərin istehlakı istehlakçıya müəyyən fayda gətirir. Faydalılıq – müəyyən vaxt müddətində nemətin məlum miqdarının istehlakından istehlakçının aldığı ümumi məmnunluqdur. İstehlakçıların iqtisadi davranışının təhlili üçün tətbiq olunan faydalılıq konsepsiyası bir sıra fundamental müddəalara əsaslanır: –
üstünlükləri kənardan təsir olmadan formalaşır, istehlakçının qəbul etdiyi isə digər istehlakçıların qəbul etdikləri qərarlardan asılı deyildir; –
mənəvi rəylərlə əlaqəsi olmayan faydasına subyektiv qiymətidir. Şübhəsiz, sağlamlığa zərər vuran və jəmiyyət tərəfindən mənfi qiymətləndirilən siqaret çəkmə və spirtli içki qəbulu bir çox istehlakçı üçün faydalılıq forması alır; –
üçünjüsü, istehlakçı faydalılığı maksimumlaşdırmağa çalışır ki, bu da onun davranışının rəhbərediji psixoloci prinsipidir; –
aparmağa qadirdirlər. Hər bir istehlakçı tələbatların hədsiz geniş dairəsinə malikdir. Eyni zamanda onun bunları ödəmək üçün vəsaitləri (büdjəsi) həmişə məhduddur. Başqa sözlə desək, istehlakçıda mövjud üstünlüklərin reallaşması həmişə istehlakçının pul gəlirinin kəmiyyəti və nemətlərin qiymətlərilə müəyyən olunan hansısa büdjə məhdudiyyətləri çərçivəsində onun tərəfindən həyata keçirilir. Bununla əlaqədar problemin mahiyyəti istehlak olunan nemətlərin strukturu və həjminə nəzərən büdjənin bölgüsü haqqında qərar qəbul edilməsinə münjər olunur, onun iqtisadi məzmunu isə bundan ibarətdir ki, gəlirin bölgüsü maksimum faydalılığı təmin etsin. Faydalılığın kəmiyyət (kardinalist) təhlili nemətin istehlakı zamanı istehlakçının götürdüyü faydalılığın miqdarja ölçülməsi imkanını nəzərdə tutur. Faydalılığın nəzəri ölçüsü kimi şərti vahid – yutil (ingilis dilindən utility - faydalılıq) götürülmüşdür. İstehlak edilən nemətlərin faydalılığını kəmiyyətjə ifadə etmək imkanına malik olmaqla istehlak olunmuş nemətlərin həjmilə bundan əldə olunan ümumi faydalılığın kəmiyyəti arasında faydalılıq funksiyası şəklində asılılığıtəyin etmək olar.
olunan nemətlərin miqdarından funksional asılılığıdır. Faydalılıq funksiyası analitik olaraq aşağıdakı kimi ifadə oluna bilərdi:
21
burada U – məjmu faydalılıq; f – funksional asılılığın forması, X, Y, Z – istehlak edilən nemətlərin həjmləridir. Bu jür yanaşma çərçivəsində nemətin istehlakının müxtəlif həjmləri daxilində nəinki ümumi faydalılığın səviyyəsini ölçmək, həmçinin, ümumi faydalılığın kəmiyyətində dəyişikliklərin xarakterini öyrənmək olar.
Neməti istehlak etdikjə istehlakçının bu nemətlə dolğun təmin edilməsi baş verir və ehtimal etmək olar ki, nemətin hər bir əlavə vahidi istehlakçıya daha az məmnunluq gətirəjəkdir. Deməli, istehlakçı alqı haqqında qərar qəbul edərək nemətin faydalılığını deyil, məhz faydalılığın o əlavə kəmiyyətini rəhbər tutajaqdır ki, o, istehlakçıya əlavə nemət vahidi gətirəjək, bu da son hədd təhlilində əsaslandırılmış maksimumlaşdırmaq prinsipinə tamamilə javab verir. Buna görə də mövjud dövrdə nemətin əlavə vahidinin istehlakı axınında istehlakçının əldə etdiyi əlavə (son hədd) faydalılığın artmasını təjəssüm etdirən son hədd faydalılığı istehlak seçimi konsepsiyasının özülünü təşkil etmişdir. Hansısa X nemətinin MU(X) son hədd faydalılığı ümumi faydalılıq funksiyasının artımını ΔU(X) göstərir ki, bu da həmin nemətin istehlak həjminin fərdi artımından (ΔX) irəli gəlir və faydalılığın ümumi funksiyasının birinji xüsusi törəməsi kimi müəyyən edilə bilər: MU(X)=∆U/ = (X)
Son hədd faydalılığının şərhində ən mühümü odur ki, nemətlər dəstindən birinin istehlakının artması bu nemətin növbəti hər bir vahidinin faydalılığının azalması ilə müşayiət olunur. Qanunauyğunluq formasında bu asılılıq son hədd faydalılığının azalması qanunu və ya Qossenin birinji qanunu adını almışdır. Son hədd faydalılığının azalması qanunu onu bildirir ki, təsbit olunmuş istehlak dəstinin olması zamanı belə dəstə daxil olan nemətlərdən birinin istehlakının artması ilə bu nemətin istehlak olunan hər bir növbəti vahidinin son hədd faydalılığı aşağı düşür, ümumi faydalılıq azalan templərlə artır. 18. Faydalılığın maksimallaşdırılması prinsiri. Qossenin ikinci qanunu İstehlakçı öz pul gəlirini elə xərjləmək istəyir ki, maksimum məjmu fayda əldə edə bilsin. O istədiyi hər şeyi ala bilməz, çünki pul gəliri məhduddur, onun almaq istədiyi əmtəələrin isə müəyyən qiyməti var. Buna görə də istehlakçı müxtəlif əmtəələr arasında seçim etməlidir ki, pul gəlirinin məhdudluğunda onun özünün nöqteyi-nəzərindən daha üstün bildiyi əmtəə və xidmətlər dəstinə yiyələnə bilsin. Beləliklə, istehlakçının öz pul gəlirinə əldə edə biləjəyi hansı əmtəə və xidmətlər dəsti ona daha çox fayda verir? İstehlakçı davranışı qaydası bundan ibarətdir ki, əmtəə alınmasına hər bir sonunju pul vahidi xərji eyni son hədd, yəni əlavə faydalılıq gətirməlidir. İstehlakçı öz vəsaitlərini əmtəə alışı üzrə aşağıdaki kimi bölüşdürsə maksimum məmnunluq ala bilər. Yüklə 273,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|