«Mikroiqtisadiyyat» fənnindən kollokvium sualları və cavabları
Yüklə 273,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 1.Gəlir üzrə tələb elastikliyi
- (şəkil 1, a).
- (şəkil 1, b).
- Şəkil 1. Tələbin çarpaz elastikliyi: a) müsbət; b) mənfi
- Şəkil 1.Qiymət üzrə təklif elastikliyi: a) elastik; b) qeyri-elastik
17
Tələbin gəlirə görə elastikliyi Gəlir üzrə tələb elastikliyi (ED(I))-tələbin istehlakçının gəlirinin dəyişməsinə həssaslığı dərəcəsinin göstəricisidir ki, о da tələbin kəmiyyətinin istehlakçının gəlirinin dəyişməsindən (∆I/I)asılı olaraq dəyişməsi ölçüsünü (∆Q/Q) əks etdirir.
Əgər gəlirin faiz dəyişimi tələbin kəmiyyətinin faiz dəyişməsindən azdırsa tələb gəlir üzrə elastikdir. Gəlirin faiz dəyişimi tələbin kəmiyyətinin faiz dəyişimindən böyükdürsə gəlir üzrə tələb qeyri-elastikdir. Buradan irəli gəlir ki, gəlir üzrə elastik tələb zamanı əmsalın mütləq qiyməti vahiddən böyük (ED(I)>1), qeyri-elastik tələb zamanı isə - vahiddən kiçik (ED(I)<1) olacaq.
Nəzərə alsaq ki, gəlirin kəmiyyətinin dəyişməsilə tələbin kəmiyyəti arasında müsbət asılılıq mövcud olur, onda gəlir üzrə tələbin elastiklik göstəriciləri müsbət olacaq. Normal nemətlər həmişə gəlir üzrə tələb elastikliyinin müsbət əmsalı ilə səciyyələnir. Bu zaman tələbin gəlirin dəyişməsinə zəif reaksiya verməsi bu nemətə tələbatların təchiz edilməsinin yüksək dərəcəsindən xəbər verir. Buna görə də 0 < ED (I) < 1 ən zəruri nemətlərə tələbi səciyyələndirir (şəkil.1 b), eyni zamanda isə ED (I) > 1 zinət əşyaları üçün səciyyəvidir (şəkil 1.a) Ayrı-ayrı nemətlər üçün gəlir üzrə tələb elastikliyinin əmsalı mənfı göstəriciyə də malik ola bilər, yaxud ED(I) < 0 (şəkil 1, c). Bu о deməkdir ki, gəlir artan zaman istehlakçı həmin nemətin omm tələbatlarmı ödəmək nöqteyi-nəzə-rindən daha qiymətli hesab olunan əvəzedicilərinə keçərək onun istehlakmı ixti-sar edir. Nəzərə almaq lazımdır ki, mövcud büdcə məhdudiyyətləri zamanı bütün alman nemətlər üzrə gəlirin tələb elastikliyi əmsallarının orta riyazi cəmi vahidə bərabərdir. Bu о deməkdir ki, bazarda gəlir üzrə tələb elastikliyi vahiddən az olan nemətlərin olması gəlir üzrə tələb elastikliyi vahiddən böyük olan nemətlərin olmasını tələb edir.
a)vahiddən böyükdür b) vahiddən kiçikdir c) mənfidir 18
Tələbin çarpaz elastikliyi Tələbin çarpaz elastikliyi (Eyx(Px), X nemətinin qiymətinin dəyişməsindən X(∆Px/Px)asılı olaraq Y nemətinə tələbin dəyişməsi Y(∆Qy/Qy)dərəcəsini göstərir:
Tələbin çarpaz elastiklik əmsalı müsbət və mənfi ola bilər. Çarpaz elastiklik formulundan belə bir nəticəyə gəlmək asandır: əmsal о zaman müsbət (Eyx (Px)>0)olacaqdır ki, müqayisə olunan dəyişikliklər eynitipli - ∆Qy və ∆Px, ya mənfi, ya da müsbət olsun. Bu о deməkdir ki, X nemətinin qiymətinin dəyişməsi zamanı Y nemətinə tələb eyni istiqamətdə dəyişir: X nemətinin qiymətinin aşağı düşməsi zamanı Y nemətinə tələb azalır, X nemətinin qiymətinin artması zamanı Y nemətinə tələb yüksəlir. Bu cür əlaqə о halda mümkündür ki, nemətlər istehlakda bir-birini əvəz edə bilərlər (şəkil 1, a). Dəmir yolu biletlərinin qiymətlərinin artması (aşağı düşməsi) aviabiletlərinə tələbin artmasına (azalmasına) səbəb olur. Çarpaz elastikliyin mənfi qiyməti (Eyx(Px)<0) müqayisə olunan kəmiyyətlərin müxtəlif istiqamətdə dəyişməsinə dəlalət edir: X nemətinin qiymətinin azalması zamanı Y nemətinə tələb artır, X nemətinin qiymətinin çoxalması zamanı Y nemətinə tələb aşağı düşür. Bu cür asılılıq qarşılıqlı bir-birini tamamlayan nemətlər üçün səciyyəvidir - üzmə hovuzlarına getməyin qiymətlərinin aşağı düşməsi üzmə üçün geyimə tələbin artmasına səbəb olur (şəkil 1, b). Əgər çarpaz elastiklik əmsalının işarəsi həmin nemətlərin qarşılıqlı asılılığının tipini göstərirsə, onun mütləq qiyməti isə onların qarşılıqlı asılılığının dərəcəsini əks etdirir. Çarpaz elastiklik əmsalının sıfra bərabər (EYX (Px)=0) olması onu bildirir ki, istehlakda nemətlər arasında əlaqə olmur, onlar isə bir-birinə münasibətdə müstəqildir. EYX (PX)>1 kəmiyyəti isə onu göstərir ki, nemətlər oxşar əvəzedicilərdir, EYX (PX)<1 göstəricisi isə nemətlər arasındakı qarşılıqlı əlaqəninəhəmiyyətsiz olduğunu göstərir.
Şəkil 1. Tələbin çarpaz elastikliyi: a) müsbət; b) mənfi İqtisadi təhlildə tələbin çarpaz elastikliyi о mühüm əhəmiyyətə malikdir ki, bazarm hədlərini müəyyən etməyə kömək edir: о bu halda nemətlərin, məsələn, mexaniki
19
və elektrik saatlarının ümumi texniki səciyyələrə malik olub-olmamasından asılı olmayaraq qarşılıqlı əvəz olunan nemətlər qrapu kimi şərh edilir. Məlumdur ki, qiymət üzrə, gəlir üzrə və həmin nemət üçün tələbin çarpaz elastiklərinrn cəmi sıfra bərabər olacaq, yaxud ED(P) + ED(I) + EYX (PX)=0.
dəyişməsinə (∆Р/Р) həssaslığını (∆Q/Q)göstərir.
Elastik təklif о halda olur ki, nemətin qiymətinin dəyişməsi bu nemətin kəmiy- yətinin mütənasib dəyişməsinə nəzərən daha çox dərəcədə dəyişməsinə səbəb olur (şəkil 1, a). Qeyri-elastik təklif о halda olur ki, nemətin qiymətinin dəyişməsi bu nemətin təklif kəmiyyətinin mütənasib dəyişikliyinə nəzərən daha az dərəcədə dəyişməsinə gətirib çıxarır (şəkil 1,b).
a) elastik; b) qeyri-elastik Qiymət üzrə təklifin elastiklik əmsalı adətən müsbət olur, belə ki, daha yüksək qiymət nemətin istehsalının artmasını stimullaşdırır. Verilmiş şəkillərdən göründüyü kimi, təklifin qiymətlərin dəyişməsinə həssaslığı təklif əyrisilə əks olunan istehsal məsrəflərinin dəyişməsinin xarakterilə şərtlənmişdir. Məsrəflərin səviyyəsi istehsal resurslarma qiymətlərlə müəyyən edilir. Buna görə də resurslar üzrə təklifin elastikliyi mənfi olacaq, belə ki, onlarla məsrəflər arasında mövcud olan əlaqə istehsal amillərinin qiymətlərinin dəyişməsilə təklifin kəmiyyətinin dəyişməsi arasındakı əks asılılıqda təzahür edəcək. Əgər xammala qiymətlər artarsa, onda digər bərabər şərtlər daxilində təklif ixtisar olunacaq. Elastiklik əmsalının qiymətinə Yüklə 273,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|