ÜÇÜNCÜ FƏSİL
Əməkdaşlarım məndən əvvəl Londona dönərək,
MNN-dən
yeni
əmrlər
almışdılar.
Doqquz
əməkdaşımdan yalnız beş nəfəri geri dönə bilmişdi.
Katiblərin dediyinə görə, qalan dörd nəfərdən biri
müsəlman
olub
Misirdə
qalmışdı;
lakin
sirri
açmamışdı. İkincisi Rusiyaya gedərək orada qalmışdı;
o, əslən Rusiyalı idi və onun Rusiya casusu olduğu
güman olunurdu. Üçüncüsü Bağdadda vəba xəstəliyinə
tutularaq vəfat etmişdi. Dördüncüsü Yəmənin Cəna
şəhərindən bir ilə qədər məlumat göndərmiş, sonradan
əlaqə kəsilmişdi. Nazirlik dörd nəfərin aradan
getməsini fəlakət kimi qəbul edirdi. Biz əslən vəzifələri
böyük, sayı az bir millətik. Hər bir nəfərimiz gərəklidir.
Mə`lumatlar katibliyə təqdim edildikdən sonra
nəticələri araşdırıb şərh etməkdən ötrü iclas çağırıldı.
İclasda mənim mə`lumatlarım tənqid olundu. Lakin
ümümi nəticəyə görə üçüncü yerdə idim. Birinci yeri
əməkdaşım Georgi Bilqaydi, ikinci yeri isə Henri Fansi
qazanmışdı. Mən türk və ərəb dillərini, Qur`ani-Kərimi
və şəriəti mükəmməl şəkildə öyrənmişdim. Lakin
Osmanlı dövlətinin zəif nöqtələrini göstərən mə`lumat
hazırlaya bilməmişdim. İki saat qədər davam edən
iclasdan sonra bu bacarıqsızlığımın səbəbini soruşanda,
mən onlara belə dedim:
Mənim əsl vəzifəm Qur`anı, şəriəti və dili öyrənmək
idi. Başqa işlər üçün vaxt tapa bilməmişdim. Ancaq
növbəti səfərimdə mütləq sizi razı salacağam.
Katib:
24
Şübhəsiz sən müvəffəq olacaqsan! Amma sənin
birinci olmanı istərdim. Hemfer, gələcək səfər üçün iki
mühüm məsələdə məs`uliyyət daşıyırsan:
1. Müsəlmanların zəif nöqtələrini müəyyən edib,
qarşıdurma yaratmaq üçün onları qruplara bölmək...!
Düşmənə qalib gəlməyin yolu ancaq və ancaq budur!
2. Bunları etdikdən sonra ümumi proqramı mərhələ-
mərhələ həyata keçirmək.
Bu işləri bacarıb yerinə yetirsən, nazirlik tərəfindən
xüsusi mükafatlara layiq görüləcəksən.
Londonda altı ay qalıb əmim qızı Mariya ilə
evləndim. O zaman mənim iyirmi iki, onun isə iyirmi
üç yaşı var idi. Mariya orta savadlı, mədəni və çox
gözəl bir qız idi. Həyatımın ən unudulmaz anlarını
onunla keçirdim. Yoldaşım hamilə idi; onun azad
olmasını gözləyirdik ki, elə bu vaxt İraqa getmək
əmrini
aldım.
Övladımın
dünyaya
gəlməsini
gözləyərkən, bu əmrin gəlməsi məni çox sarsıtdı.
Ancaq
vətənə
xidmət
üçün
verdiyim
and,
əməkdaşlarımı ötüb keçərək məhşurlaşmaq həvəsi
atalıq hisslərimi üstələdi. Buna görə də tərəddüd
etmədən əmri qə`bul etdim. Mariya uşağın dünyaya
gəlməsi üçün qayıtmağımı istədi; lakin onun sözlərinə
əhəmiyyət vermədim. Vidalaşdığımız gün ikimiz də
ağladıq. Yoldaşım mənə - əlaqəni kəsmə, mən də sənə
qızıl kimi qiymətli, yurdumuzla əlaqədar məktublar
yazacağam - dedi. Bu sözlər qəlbimdə fırtına yaratdı, az
qala səfəri təxirə salacaqdım. Lakin hisslərimi cilovlaya
bildim. Mariya ilə vidalaşıb son tə`limat almaq üçün
nazirliyin binasına getdim.
25
Artıq altı ay idi ki, İraqın Bəsrə şəhərində idim. Bu
şəhər əhalisinin bir hissəsi sünni, digər bir hissəsi isə şiə
idi. Müxtəlif tayfaların məskunlaşdığı Bəsrə şəhərində
ərəblər və farslar əksəriyyət təşkil edirdi; burada
xristianlar da var idi. Həyatımda ilk dəfə şiə və farslarla
burada qarşılaşmışdım. Sözə başlarkən, az da olsa
sünni və şiələrdən danışmaq yerinə düşərdi. Mənim
gəldiyim qənaətə görə, Əli, Həsən və Hüseynin xilafəti
barədə şiələr haqlıdırlar. İslam tarixindən əldə etdiyim
mə`lumatlara əsasən deyə bilərəm ki, Əli xəlifə olmaq
üçün tələb olunan yüksək sifətlərə malik bir dahi
şəxsiyyət idi. Həsən və Hüseyni də bu işə layiq bilirəm.
Ancaq
Hüseynin
övladlarının
Məhəmməd
(ə)
tərəfindən necə xəlifə tə`yin olunması mənim üçün
şübhəlidir. Ona görə ki, Məhəmməd (ə) peyğəmbər
idisə, gələcəkdən xəbər verməsi yalnız Allah-Taalanın
bildirməsi ilə mümkündür (İsa Məsihin zühur
edəcəyini
deməsi
kimi).
Lakin
Məhəmmədin
peyğəmbərliyi
biz
xristianlara
görə
şübhəlidir.
Müsəlmanların
onun
peyğəmbərliyinə
dəlil
və
sübutları çoxdur. Bunlardan biri də Qur`andır; Qur`anı
oxudum, həqiqətən çox yüksək bir kitabdır. Hətta
Tövrat və İncildən də yüksəkdir. Bəhs olunduğu
mövzular, qanunlar, nizamlar, əxlaq və s. çox dolğun
şəkildə ifadə olunub. Məhəmməd kimi yazıb-oxumaq
bacarmayan bir şəxsin belə bir uca kitabı necə
gətirdiyinə heyrət edirəm. Görəsən o, bu cür düşüncə,
zəka və əxlaqa necə malik olmuşdur? Məhəmmədin
peyğəmbərliyi barədə olan həqiqətləri əldə etmək üçün
daim araşdırmalar aparırdım. Bir dəfə Londonda
26
keşişlərdən birinə bu mövzu ilə əlaqədar sual verdim.
Cavab təəssübkeşlik və qərəzli mövqedən verildiyi
üçün qane olmadım. Türkiyədə olduğum müddətdə
Əhməd əfəndiyə də bu sualı vermişdim. Lakin o da
qənaətbəxş cavab verməmişdi. Məndən şübhələnərək
casus olduğumu bilməsinlər deyə, əlavə sual da verə
bilməmişdim. Mən Məhəmmədə məhəbbət bəsləyirəm.
Şübhəsiz o, kitablardan oxuduğumuza görə, Allahın
peyğəmbəridir. Lakin mən xristian olduğuma görə,
hələ də onun peyğəmbərliyinə iman gətirməmişəm.
Sözsüz o, mənim tanıdığım dahilərin ən dahisidir.
Sünnilər isə peyğəmbərin vəfatından sonra xilafətə
Əbu Bəkr, Ömər, Osman və Əlini layiq görməkdədirlər.
Bu ixtilaflar bütün dinlərdə, xüsusən də xristianlıqda
çoxdur.
Sünnilərin
nəzərlərinə
görə,
xəlifələrin
vəfatında
sonra
xilafət
mövzusunda
mübahisə
aparmağın heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Mənim fikrimcə
müsəlmanlar
keçmiş
günlərini
yox,
bu
günü
fikirləşməlidirlər.
Bir gün MNN-də sünni və şiə ixtilaflarından söz
açaraq dedim: “Müsəlmanlar həyatdan bir şey
anlasaydılar, aralarındakı sünni-şiə ixtilaflarını aradan
aparıb, birləşərdilər”. Əməkdaşlarımdan biri sözümü
kəsərək, sənin vəzifən bu ixtilafları qızışdırmaqdır.
Onları birləşdirmək haqqında düşünmək yox! -dedi.
İraq
səfərindən
əvvəl
katib
mənə
ixtilaflar
mövzusunda öz fikirlərini izah edərək dedi: “Cənab
Hemfer, unutma ki, Allah-Taala Habil və Qabili
yaratdıqdan sonra insanlar arasında təbii ixtilaflar
vardır. Bu ixtilaflar İsa Məsihin zühuruna qədər davam
27
edəcəkdir. Növbəti səfərdəki vəzifən bu ixtilafları
mükəmməl şəkildə öyrənib, topladığın mə`lumatları
nazirliyə
ötürmək
və
çalışıb
bu
ixtilafları
qızışdırmaqdır. Bu işləri görə bilsən, İngiltərəyə ən
böyük xidməti etmiş olarsan. Biz ingilislər rifah və
səadət içində yaşamağımız üçün bütün dünya dövlət-
lərində və xüsusilə müsətəmləkələrimizdə bu cür fitnə-
fəsad və təfriqələr
salmaq
məcburiyyətindəyik.
Osmanlı dövlətini də yalnız bu üsullarla yıxa bilərik.
Belə etməsək, sayı az olan bir millət sayca yüksək olan
xalqlara necə hökmranlıq edə bilər? Var gücünlə
müsəlmanların zəif nöqtələrini araşdır və tap! Bil ki,
Osmanlı və İran dövləti hal-hazırda ən zəif dövrlərini
yaşayırlar. Bunun üçün sənin vəzifən xalqı ədalətlə
idarə edənlərə qarşı üsyana sövq etdirməkdir. Tarix
boyu bütün inqilablar xalqın ayağa qalxması ilə həyata
keçmişdir. Müsəlmanların vəhdətini pozub zəiflət-
dikdən sonra onları asanlıqla məğlub edə bilərik”.
|