Mö GİRİŞ. Kursun ümumi MƏSƏLƏLƏRİ

Transportyorun işçi kəsiyinin sahəsini tapırlar:

Q
f

 
burada: 


 axının hərəkət sürəti, 
;
san
m
 
xırda balıqlar və tullantılar üçün 
;
8
,
0
7
,
0
san
m



 
orta ölçülü balıqlar üçün 
;
95
,
0
8
,
0
san
m



 
iri balıqlar üçün  
.
2
,
1
0
,
1
san
m



.
Yarımdairə en kəsikli novlar üçün diametri aşağıdakı bərabərliyin köməyi
ilə təyin edirlər: 
,
2
4
2



d
f

   harada ki,   

f
d


8
 
burada: d – novun diametridir, metr.  
Digər   formalı   novlar   üçün   uyğun   geometrik   formulalara   görə   novun   en
kəsiyinin xətti ölçülərini təyin edirlər. 
Hidravlik   transportyorların   meylliliyini   aşağıdakı   bərabərliyə   görə   təyin
etmək olar:  
R
g
a
i




2
2

 
burada: g – ağırlıq qüvvəsinin təcili, 
;
2
san
m
d = 0,037 – empirik əmsal;


qarışığın hərəkət sürəti,  
;
san
m
R – hidravlik radius – axının f (m
2
) en kəsik sahəsinin l (m) islanmış
perimetrə olan nisbətidir, daha doğrusu:  
15

---

.
, metr
l
f
R

Yarımçevrəli   novlar   üçün   hidravlik   radiusu   aşağıdakı   formula   ilə   ifadə
olunur: 
2
2
2
r
r
r
R







7.2.9. Sexdaxili nəqliyyatın digər növləri və yükləmə - boşaltma
 işlərinin mexanikləşdirilməsi
Qutulara,   yeşiklərə   və   çəlləklərə   qablaşdırılmış   balıq   məhsullarının   və
arabacıqlarda, qəfəslərdə və konteynerlərdə olan yüklərin endirilib – qaldırılması
üçün kütləvi şəkildə istehsal edilən beşikli elevatorlar, yük liftləri, elektrotelferlər
geniş miqyasda istifadə olunur. 
Sexlərin daxilində və sexlər arasında müxtəlif yükləri daşımaq üçün relsli və
relssiz   yerüstü   nəqliyyat   növlərindən   də   istifadə   olunur.   Buraya   özüyeriyən   və
özüyeriməyən   arabacıqlar,   avtomat   yükləyicilər   və   elektrik   yükləyicilər,   habelə
platformalı və tullayan arabacıqlı relsli nəqliyyat növləri aid edilir.  
7.2.10. Texnoloji avadanlıqların seçilməsi və hesablanmasının 
izahat – yazı vərəqlərində qeydiyyatı
Hər bir avadanlıq növünə, onun göstəricilərinə müvafiq mövqe ayrılır və bu
avadanlıqlar qrafiki hissədə  (çertyojda) müəyyən sahədə  yerləşdirilir. Maşın  və
avadanlıqlara   ad   verilir   və   onların   təyinatı   göstərilir.   Bu   və   ya   digər   növ
avadanlığın   seçilməsinin   əsaslandırılması   yerinə   yetirilir.   Maşın,   avadanlıq   və
aparatların,   habelə   qurğuların   tələb   olunan   sayı   müəyyənləşdirilir.   Verilən   növ
avadanlığın (seriya ilə istehsal edilən avadanlıqların) tam texniki xarakteristikası
qeyd   olunur.   Seriya   ilə   istehsal   edilməyən   avadanlıq   növləri   və   nəqliyyat
(nəqletdirici)   vasitələri   üçün,   yuxarıda   göstərilən   bərabərliklər   və   metodlara
istinadən hesabatlar yerinə yetirilir. 
Bu   bölmənin   sonunda   bütün   avadanlıqların   (nəqletdiricilərin)   spesifik
xüsusiyyətlərini əks etdirən göstəriciləri cədvəl formasına salır və göstərirlər. 
16

---

MÖVZU 8. İSTEHSAL SEXLƏRİNİN KOMPONOVKASI
“Komponovka” sözü başqa mənada “tərtib etmə” sözü kimi başa düşülür. 
İstehsal   sexinin   komponovkası   dedikdə,   istehsal   binasının   forması   və
ölçülərinin   təyini,   onun   içərisində   sərbəst   şöbələrin   ayrılması,   avadanlıqların
planda   və   fəzada   yerləşdirilməsi,   yük   axınlarının   təminatı   məqsədi   ilə
layihələndirilən   sexin   baş   planla   uyğunlaşdırılması,   digər   obyektlərlə   istehsal
sexləri arasında qarşılıqlı əlaqə və bu kimi digər məsələlər başa düşülür. 
Zavodun  digər   obyektləri   ilə  sexlərin   uyğunlaşdırılması   üçün   ayrı   –  ayrı
obyektlərin yerləşdirilməsini qeyd edərək baş planın ölçüsüz təxmini sxemini tərtib
edir, sonra isə istehsal korpusunun konfiqurasiyasını, onun əndazə ölçülərini təyin
edir və bütün şöbələrin dəqiq planını tərtib edirlər. 
Balıq   emalı   müəssisələrində   istehsal   sexlərinin   komponovkası,   texnoloji
layihələndirmənin daha məsul mərhələlərindən biri kimi qiymətləndirilir. Müəssisə
layihələndirilərkən   qoyulan   ilkin   xərclərə   görə   olduğu   kimi,   həm   də   istismar
xərclərinə   görə   layihənin   bütövlükdə   həll   edilməsinin   səmərəliliyi,   tərtibatın
iqtisadi baxımdan əlverişli həyata keçirilməsindən əsaslı dərəcədə asılı olur. Belə
ki, istehsal otaqlarının planlaşdırılması və avadanlıqların planda və fəzada əlverişli
şəkildə   yerləşdirilməsi,   layihədə   qəbul   olunmuş   istehsal   prosesinin   texnoloji
sxemləri əsasında həyata keçirilir. 
Otaqları   planlaşdırarkən   istehsalat   korpusunu   həddən   artıq   xırda   otaqlara
bölməmək lazımdır, belə ki, böyük sexləri (şöbələri) idarə etmək daha asandır, bir
adamın bir neçə aparata xidmət göstərə bilməsinin mümkünlüyü nəticəsində daha
az işçi qüvvəsi tələb olunur. Bu zaman kapital xərclərini də kifayət qədər azaltmaq
mümkün olur. 
Normadan   artıq   tozun   (balıq   emalı   zavodlarında   piy   –   un   sexlərində   un
üyütmə şöbələri), çoxlu miqdarda istiliyin (avtoklav, bişirmə, qurutma və digər
şöbələr)   və   tüstünün   (hisləmə   şöbəsi)   ayrılması   ilə   əlaqədar   olan   prosesləri   və
aparatları   adətən   ayrı   –   ayrı   otaqlarda   yerləşdirirlər.   Bu   otaqlarda   zəhərli
maddələri,   yanğın   və   partlayış   təhlükəsi   olan   materialları   emal   edərək

---