Моҳир педагог ва ажойиб инсон Нишонбоева Мастуранинг ёрқин ҳотирасига бағишланади

 
52 
Kasalliklarning HLA-genlari bilan bog’lanishi 
(J.Dosse bo’yicha, 1980) 
 
Kasalliklar  
Chastota  
HLA 
Kasalliklar  
Nazorat  
Nisbiy 
xatar  
Xodjikin kasalligi 
A1 
40 
32,0 
1,4 
Infektsion artritlar 
B27 
60 
10,0 
18,0 
Buyrak usti 
bezitug‘ma 
giperplaziyasi 
B47 
9 
0,6 
15,4 
Ankilozlashtiruvchi 
spondilit 
B27 
90 
9,4 
87,4 
Reyter kasalligi 
B27 
79 
9,4 
37,0 
O‘tkir iridotsiklit 
B27 
52 
9,4 
10,4 
Tireoidit  
B35 
70 
14,6 
13,7 
Psoriaz  
Cw 6 
87 
33,1 
13,3 
Gerpetiform dermatit 
D/DR3 
85 
26,3 
15,4 
Sik sindromi 
D/DR3 
78 
26,3 
9,7 
Addison idiopatik 
kasalligi 
D/DR3 
69 
26,3 
6,3 
Greyves kasalligi 
D/DR3 
57 
26,3 
3,7 
Insulinga bog‘liq 
diabet 
D/DR3 
D/DR4 
D/DR2 
56 
75 
10 
28,2 
32,2 
30,5 
3,3 
6,4 
0,2 
Gravis miasteniyasi 
D/DR3 
B8 
50 
47 
28,2 
24,6 
2,5 
2,7 
Tizimli qizil 
volchanka 
D/DR3 
 
70 
28,2 
5,8 
Idiopatik membrana 
nefropatiyasi 
D/DR3 
75 
20,0 
12,0 
Skleroz  
D/DR2 
59 
25,8 
4,1 
Ko‘rish nevriti  
D/DR2 
46 
25,8 
2,4 
Gudpascher sindromi 
D/DR2 
88 
32,0 
15,9 
Revmatoid artrit 
D/DR4 
50 
19,4 
4,2 
Pemfigus  
D/DR4 
87 
32,1 
14,1 
A nefropatiyasi 
D/DR4 
49 
19,5 
4,0 
Xasimoto tireoiditi 
D/DR5 
19 
6,9 
3,2 
Pernitsiozli anemiya 
D/DR5 
25 
5,8 
5,4 
 

---

 
53 
6
-jadval 
HLA-A, HLA-B lokuslar antigenlarining yirik etnografik guruhlarda tarqalishi 
(Yu.M.Zaretskaya bo‘yicha, 1983)
 
HLA angigenlari 
Fenotipik chastota 
kavkazoidlar 
negroidlar 
oriyentlar 
HLA-A1 
14,7 
3,3 
— 
HLA-A2 
15,7 
27,3 
43,2 
HLA-A3 
23,0 
14,2 
1,1 
HLA-A9 
21,3 
26,1 
59,6 
HLA-A10 
11,0 
8,2 
18,7 
HLA-A11 
11,8 
1,1 
17,2 
HLA-A19 
29,6 
66,0 
29,2 
HLA-A28 
8,3 
16,6 
1,1 
HLA-B7 
17,3 
17,0 
11,4 
HLA-B8 
16,1 
5,8 
0,2 
HLA-B12 
24,2 
21,4 
12,8 
HLA-B13 
5,5 
1,4 
4,0 
HLA-B14 
6,8 
8,0 
0,2 
HLA-B15 
15,0 
— 
10,0 
HLA-B16 
9,3 
3,6 
6,1 
HLA-B17 
8,7 
18,0 
1,7 
HLA-B18 
10,8 
7,7 
— 
HLA-B21 
7,0 
6,3 
0,6 
HLA-B22 
5,5 
2,6 
22,1 
HLA-B27 
7,6 
3,0 
0,8 
HLA-B35 
17,6 
12, 1 
14,0 
HLA-B40 
10,8 
3,5 
29,5 
Hozirgi  paytda  HLA  tizimidan  tashqari  har  xil  qon  guruhlari  tizimlari  bilan  ham 
irsiy  kasalliklar  orasida  assotsiatsiyalar  (bog‘lanishlar)  borligi  aniqlanmoqda.  Bu  esa 
irsiy kasalliklarning irsiylanishi, diagnostikasi va profilaktikasini  tushuntirish va to‘g‘ri 
yo‘lga  qo‘yishda  katta  ahamiyatga  ega.  Xd  qon  guruhi  bilan  Shereshevskiy-Terner  va 
Klaynfelter  sindromlari  orasida,  ABO  tizimi  bilan  oshqozon-ichak  yo‘llari  kasalliklari 
(yara,  yomon  sifatli  o‘sma)  orasida,  ABO  tizimi  bilan  lyepra  orasida  assotsiatsiyalar 
mavjudligi aniqlangan. 

---

 
54 
3.5. Somatik hujayralar genetikasi usuli.  
Bu usul bir nechta variantlardan iborat bo‘lib, organizm darajasida tajriba o‘tkazish mumkin 
bo‘lmagan holatlarda keng qo‘llaniladi. Bu usul tufayli odam ham "tajriba" ob`yekti bo‘lib 
qoldi. Hozirgi paytda usulning quyidagi variantlari qo‘llanilmoqda. 
A. Odam somatik hujayralarini sun`iy o‘stirish; 
B. Hujayralarni klonlashtirish; 
V. Somatik hujayralarni duragaylash; 
G. Somatik hujayralarni selektsiyalash. 
Somatik  hujayralarni  har  xil  a`zolardan  (teri,  suyak  ko‘migi,  qon  hujayralari,  homila 
to‘qimalaridan)  olinadi.  Ko‘proq  biriktiruvchi  to‘qimalar  hujayralaridan  (fibroblastlar)  va 
qon limfotsitlaridan foydalaniladi. 
Sun`iy  o’stirish  va  klonlashtirish  usullari  juda  kam  sonli  hujayralardan  sitogenetik  va 
biokimyoviy tadqiqotlar uchun yetarli miqdorda hujayralarni to‘plashga imkon beradi. 
Har xil tipdagi hujayralarni birlashtirishga asoslangan duragaylash usulida hujayralar birga 
sun`iy o‘stiriladi. Duragaylashni har xil turlar, sinflar, tiplar doirasida o‘tkazish mumkin. 
Hujayralar  bir-biriga  qo‘shilishini  osonlashtirish  uchun  ularga  inaktivatsiyalangan 
Senday viruslari qo‘shiladi (22-rasm). 
Natijada  hosil  bo‘lgan  geterokarionlar  (2  ta  har  xil  hujayralarning  duragaylari)  va 
sinkarionlar  (hujayralar  yadrolari  qo‘shilishi)  sun`iy  o‘stirilishi  davom  ettiriladi  va 
ulardan genlar kartasini tuzishda foydalanish mumkin. 
Sun`iy  o‘stirish  davomida  hujayralari  tez  ko‘payadigan  organizm  xromosomalari 
eliminatsiyalanib  boradi.  "Odam-sichqon"  hujayralari  sinkarionlari  bo‘linish  davomida 
odam  xromosomalarini  birin  ketin  yo‘qotib  boradi.  "Odam-kalamush"  hujayralari 
sinkarionlari  esa,  kalamush  xromosomalarini  yo‘qotadi  (1-juftdan  tashqari),  odam 
hujayralarini  esa  saqlab  qoladi.  Sun`iy  o‘stirishning  har  xil  bosqichlarida  hujayra 
fenotipini  o‘rganib,  saqlanib  qolgan  xromosomlar  bilan  solishtirib  genlarning  ma`lum 
xromosomaga  joylashishi  va  birikish  guruhlari  aniqlanadi.  Genlar  kartasini  tuzishni 
xromosoma  deletsiyalari  va  translokatsiyalari  bo‘lgan  hujayralarni  o‘rganib  ham  aniq 
amalga oshirish mumkin. 

---