Müəllim məsələsi yalnız bizim deyil, hər bir millətin ölüm-dirim məsələsidir

Məsləhət görülən ədəbiyyat

1. 
   Abdullayev A. Nitq mədəniyyəti və natiqlik məharəti haqqında. Bakı: 1968.
   
2. 
   Makarenko A.S. Seçilmiş pedaqoji əsərləri. I-II cild. Bakı: Maarif, 1983, 1988.
   
3. 
   Основы педaгогического мастерства. Под ред. И.А.Зязюна, Москва: Прос­вещение, 1989.
   

Mövzu №9. Tərbiyəçinin peşə keyfiyyətləri
“Tərbiyəçi bağçain canı və camaatın çırağı­dır. O, öz peşəsini sevməli, uşaq­lərini övladı kimi istəməli, xeyir verən biliklər aşılamaqla əhalinin rəğbət və məhəbbətini qazanmalıdır”.


F. Köçərli

Cəmiyyətimizin müasir inkişaf mərhələsində Tərbiyəçinin üzə­­rinə mühüm vəzifələr və məsuliyyət düşür. Bu gün parta ar­xa­­sında əyləşən hər bir bağçali bir neçə ildən sonra müs­tə­qil hə­yata atılacaq və cəmiyyətin ümumxalq həyatında fəaliy­yət göstərəcəkdir. Buna görə də Tərbiyəçinin başlıca vəzifələ­rin­dən bi­ri məhz gənc nəsli gələcək həyata hazırlamaqdır. Bu işi isə yük­sək pedaqoji ustalığa, hərtərəfli hazırlığa və dərin peşə key­fiy­­­­­­yətlərinə malik olan əsl Tərbiyəçilər müvəffəqiyyətlə hə­ya­­ta ke­çirə bilərlər. Görkəmli Azərbaycan maarifçisi və icti­ma­i xa­di­mi S.M.Qənizadə yazırdı: “Tərbiyəçilik dünyanın ən nə­­cib pe­şə­­lərindən biri, bəlkə də, birincisidir. Bağ bağbansız ke­çinə bil­mə­­diyi kimi bəşəriyyət də Tərbiyəçisiz keçinə bilməz. Hü­nər­li us­­ta dəmirdən səbr ilə misri qılınc yona bildiyi kimi yax­şı Tərbiyəçi də kəctab millətdən xoşbəxt cəmiyyət hazırlayır”.

Pedaqoji ustalıq geniş məfhumdur. Tərbiyəçinin peşə fəaliy­y­ətində bütün uğurlar onun məhz pedaqoji ustalığının olma­sın­da, uğursuzluqları isə bu ustalığın çatışmamasındandır. Buna gö­rə də Tərbiyəçinin həm bir şəxsiyyət kimi, həm də peşəkar ki­mi bütün müsbət keyfiyyətlərini onun pedaqoji ustalığı ilə əla­qə­ləndirsək səhv etmərik.
Tərbiyəçinin pedaqoji ustalığı dərin məzmunlu və geniş sa­hə­­li elə bir problemdir ki, ona yiyələnmək, öz işinin əsl ustası ol­maq hər bir Tərbiyəçi üçün uğurdur, şan-şöhrətdir. Pedaqoji ustalıq–Tərbiyəçilik fəaliyyətində səriştəlilik, bacarıqlılıq, ma­hir­lik deməkdir. O, Tərbiyəçinin dərin nəzəri biliyi ilə praktik fə­aliy­­yətinin üzvi vəhdətinin birləşməsindən yaranan elə bir sənətkarlıqdır ki, burada artıq onun bütün xüsusiyyətləri–baca­rıq və qabiliyyətləri, şəxsi keyfiyyətləri özünü göstərir. Buna görə də “Pedaqoji ustalığı – peşə fəaliyyətinin özünütəşkilini yük­sək səviyyədə təmin edən şəxsiyyətin kompleks xüsusiy­yət­ləri kimi başa düşmək lazımdır”.
Bəs bu xüsusiyyətlər hansılardır? Tərbiyəçi şəxsiyyətində hansı xüsusiyyətlər vardır (olmalıdır) ki, bunlar onu usta Tərbiyəçi səviyyəsinə, pedaqoji ustalığa malik olan bir novator Tərbiyəçi yüksəkliyinə qaldıra bilsin?
Aparılmış bir sıra pedaqoji, psixoloji tədqiqatlarda Tərbiyəçi­­lərin pedaqoji ustalığını şərtləndirən bir sıra xüsu­siy­yət­lər vardır. Tərbiyəçinin peşə fəaliyyətində bunların da hər birinin öz ro­lu və funksiyası vardır. Bu xüsusiyyətlərin təsni­fa­tında zid­diy­­­­yətli fikirlər olmasa da bəzi müəlliflərin (məsələn: V.A.S­las­tenin, V.A.Kan-Kalik, A.İ.Şerbakov, N.Ka­zı­mov, Ə.Ə.Ə­li­­za­də, M.Həmzəyev, İ.Musayev və b.) söylə­dik­ləri fi­kir­lər ara­sında bir sıra fərqli cəhətlər vardır.
Görkəmli rus pedaqoqu F.İ.Yankoviçin 1776-cı ildə Vena­da çap etdirdiyi “Əl kitabı”, həmçinin onun öz həmkarları ilə birlikdə 1783-cü ildə yazdıqları “Xalq bağçainin birinci və ikin­ci dərəcəli Tərbiyəçininə rəhbərlik” əsəri Tərbiyəçinin peşə key­fiy­­yətlərini xarakterizə etmək baxımından faydalıdır. “Rəhbər­lik” dörd hissədən ibarətdir. Onlardan biri belə ad­lanır: “Tərbiyəçinin adı, keyfiyyətləri və əxlaqı haqqında”.
Bu hissənin bəzi yerlərinin bu günümüzlə səsləşdiyini və dəyərini saxla­dığını nəzərə alaraq onu aşağıda veririk: