MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq İpək Yolu
- Key words
- Açar sözlər
Beynəlxalq İpək Yolu 28 Another scientist named C. Hanvey informed not about the socio- economic situation of Nakhchivan but heroism of the people. C. Hanvey noted in his work that during Safavid time Ottoman troops attacked Nakhchivan and Ordubad but had to withdraw as a result of the strong resistance of people. It must be noted that some travelers gave a way to serious mistakes either intentionally or unintentionally in their works and they told contradictious opinions. S. D. Burnashov tried to depict the boundaries of Nakhchivan khanate in XVIII century but giving wrong information showed the khanate of Tabriz in the west of Nakhchivan. He stated like this: ―it borders on Iravan khanate in the north, Garabagh in the east, Tabriz and Khoy in the south-east. The number of warriors in the troop of Nakhchivan is 1000 people.‖ Travelers, merchants and other people visited here had a great role in the study of every period of Nakhchivan history. Though some of these sources turned away but there are a lot of them that haven’t been elucidated yet and are waiting for their investigator. Key words: Nakhchivan, information, Ptolomey, S.D.Burnashov MOSKVA KONFRANSINDA (1921) NAXÇIVANIN STATUSU MƏSƏLƏSĠ GÜNEL MƏMMƏDOVA ADA Universiteti gunelrahmanzade@yahoo.com Məqalədə Türkiyə və Rusiya arasında 26 fevral-18 mart 1921-ci il tarixlərində Moskvada keçirilən konfransda Naxçıvanın statusu ilə bağlı aparılan müzakirələrdən və imzalanan müqavilədən bəhs edilir. Moskva konfransının gediĢində Batum məsələsindən sonra ən geniĢ müzakirə mövzusu olan Naxçıvan məsələsi ətrafında aparılan türk-rus müzakirələri zəngin ilkin arxiv sənəd və materialları əsasında iĢıqlandırılır. Eyni zamanda Sovet Rusiyasının Naxçıvanı Ermənistana vermək istiqamətində apardığı çirkin kampaniya və bu məqsədlə qurduğu kombinasiyalar arxiv sənədləri əsasında araĢdırılır. BaĢ verən hadisə və proseslər problemə yeni yanaĢma prizmasından interpretasiya edilir. Naxçıvanın ərazi mənsubiyyəti və statusu məsələsi ətrafında aparılan türk-rus müzakirələrinin, eyni zamanda Ģəxsi münasibətlər zəminində gerçəkləĢən danıĢıqlarının detalları Ģərh və təhlil edilir. Qeyd edilir ki, danıĢıqların ilkin mərhələsində türk heyəti Naxçıvanın Türkiyənin himayəsində qalmasını istəyirdi və buna israr edirdi. Lakin Rusiya tərəfi bunu qətiyyətlə rədd edirdi. Azərbaycan tərəfi isə ―Naxçıvanın Rusiyanın himayəsində müstəqil bir dövlət olaraq qalması‖ formulunu irəli sürürdü. Naxçıvanın Türkiyənin Tezislər 29 himayəsində qalması ilə bağlı təklif qəbul olunmadıqda, türk heyəti ―Naxçıvan Türkiyə ilə Azərbaycanın müĢtərək himayəsi altında müstəqil bir dövlət olması‖ formulunu ortaya qoydu. Lakin Rusiya tərəfi bu təklifi də qəbul etmədi. Belə olan təqdirdə türk heyəti bildirdi ki, Türkiyə bölgə üzərindəki bu himayəni Azərbaycanın üçüncü bir dövlətə güzəĢtə getməyəcəyinə dair öhdəlik götürdüyü təqdirdə ona verməyə razıdır. Rusiya tərəfi sadəcə Azərbaycanın himayəsi altında Naxçıvanın muxtariyyəti məsələsinin qoyulmasını və sərhədlərin müəyyənləĢdirilməsini təklif edirdi. Uzun müzakirələrdən sonra Rusiya tərəfinin ―Naxçıvan vilayətinin Azərbaycanla daimi əlaqədə olması və onun himayəsi altında muxtariyyətdən istifadə etməsi‖ formulu Türkiyənin ―Azərbaycanın bu protektoratı hər hansı bir üçüncü dövlətə güzəĢtə getməməsi‖ Ģərti ilə tamamlandı. Beləliklə, Naxçıvanın statusu tam olaraq müəyyənləĢdi. DanıĢıqlarda yaranmıĢ gərginliklərə baxmayaraq, türk diplomatiyası göstərdiyi ciddi səylər sayəsində Moskva konfransında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün qismən də olsa qorunmasına nail ola bildi, Naxçıvanın heç bir dövlətə güzəĢtə gedilməməsi Ģərtilə Azərbaycanın tərkibində saxlanılması razılaĢdırıldı və bütün bunlar Moskva müqaviləsində təsbit edildi. Açar sözlər: Naxçıvanın statusu, Moskva konfransı, Türk-rus danıĢıqları, Gümrü müqaviləsi, Qars müqaviləsi ORTANCI YÜZYILDA ĠPEK YOLUNUN DURUMU MEHDĠ ĞAFFARĠ, MEHDĠ ROġDĠ MALEKĠ Malekan Ġslami Azad Üniversitesi aydin.tr2002@gmail.com Büyük ticari ipekyolu Çinin kuzey batısından baĢlayarak ve siyah denizin kıyılarına kadar devam eden çok uzun mesafeli bir yolculuktur. Bu yolun keçmiĢ dünyanın ulaĢım özelliğinde doğu ve batı arasında kültürlerin tanıtımında ve iletiĢiminde önemli rolü olmuĢtur. Bu ana yol zaman geçtikçe milletler arasında çok önemli yere sahip olarak onların yaĢam tarzına ve hatta atasözlerine bile geçmiĢ. Örnek için, özbeklerin bir atasözü var: "Kainatda iki büyük yol vardır: Göyyüzünde SamanYolu, yer yüzünde ĠpekYolu". Ġranda ham ipek Hazer denizinin güneyindeki Gürgan, Amul, Mazenderan, Gilan, ġemahi ve ġirvan eyaletlerinde üretilir ve Tebriz pazarında satılırdı. Kervanlar iki önemli dağıtım merkezi olan Erzurum ve Halepe doğru yola çıkarlardı. Uzun mesafe ticaretinde yolcular için birinci sırada gelen en kısa sürede hedefe ulaĢmak değil güvenlik içinde manevi ve maddi bir kayba uğramadan yolculuk etmekti. Osmanlılar ayrıca anayollar boyunca köprü, kuyu, çeĢme ve mescitler oluĢturarak ulaĢım altyapısını kuvvetlendirmiĢlerdir. Ticaret ve askeri yolların Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|