MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat



Yüklə 2,49 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə27/71
tarix15.07.2018
ölçüsü2,49 Mb.
#55811
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   71

Tezislər 
 
59 
edir  ki,  Azərbaycan  xanlıqları  yarandığı  dövrdən  etibarən  Osmanlı  imperiyası 
ilə əlaqələr qurmağa baĢalmıĢ və əsrin ikinci  yarsında qarĢılıqlı siyasi əlaqələr 
hərtərəfli  inkiĢaf  etmiĢdir.  Osmanlı  imperiyası  da  regionda  öz  mövqeyini 
möhkəmləndirmək  üçün  xanlıqlarla  sıx  əlaqələrin  yaradılmasında  maraqlı 
olmuĢdur.  ―Xətti-Humayun‖  sənədləri  sübut  edir  ki,  Osmanlı  imperiyası 
Qafqazda  rus-gürcü  blokuna  qarĢı  müsəlman  dövlətlərinin  ittifaqını  yaratmağa 
çalıĢırdı. Osmanlı hakim dairələri bu məqsədlə Azərbaycan xanlıqlarına elçilər 
göndərir,  onlara  çatdırılan  fərmanlarda  Rusiya  imperiyasına  qarĢı  mübarizəyə 
qoĢulmağın vacibliyi əsaslandırılırdı. 
―Xətti-Humayun‖ sənədlərinin tarix elmimiz üçün baĢlıca əhəmiyyəti və 
yeniliyi  bundan  ibarətdir  ki,  indiyədək  araĢdırılmamıĢ  və  tarixçilərimiz  üçün 
əlçatmaz olan bu sənədlər XVIII əsrdə Azərbaycanın beynəlxalq əlaqələri tarixi 
üzərinə güclü iĢıq salır. Xüsusi məqsədlərlə qəsdən saxtalaĢdırılmıĢ beynəlxalq 
əlaqələr tariximiz bu iĢıq seli altında olduğu kimi görünür  
Mövcud Ģəraitə tarixi yanaĢma və müqayisəli təhlil metodlarından istifadə 
edərək,  Azərbaycan  xanlıqlarının  əksəriyyətinin  Osmanlı  imperiyası  ilə 
müttəfiqlik münasibətlərində olduğunu sübut etmək əsas məqsədidir. 
Açar  sözlər:  XVIII  əsrin  ikinci  yarsı,  Azərbaycan  xanlıqları,  Osmanlı 
imperiyası, ―Xətti-Humayun‖ sənədləri. 
 
 
NAXÇIVAN SƏFƏVĠLƏR DÖVRÜNDƏ                                                                                                              
XANIM ZEYNALOVA                                                                                                            
AMEA Tarix Ġnistutu                                                                                                             
carnatious@mail.ru  
 
Naxçıvan  ən  qədim  insan  məskənlərindən  və  sivilizasiya 
mərkəzlərindən  biridir.  Naxçıvan  qədim  və  orta  əsrlərin  tarixi  abidələri, 
mədəniyyət  nümunələri  ilk  insanların  yaĢadığı  mağaralar,  yaĢayıĢ  yerləri, 
möhtəĢəm qalalar, təbiət abidələri  ilə zəngindir.  
    
1501  ci  -ildə  ġah  Ġsmayıl  ġərur  düzündə  baĢ  verən  döyüĢdə  qələbə  çalır 
və  qüdrətli  Səfəvi  dövlətinin  əsasını  qoyur.  Dövlətin  yaranmasına  gedən  yol 
Naxçıvan  bölgəsindən  keçdiyindən  bu  ərazi  Səfəvilərin  mərkəzləĢdirilmiĢ 
hakimiyyəti  altında  idarə  olunmağa  baĢlanır.  Naxçıvan  diyarı    Osmanlılar 
arasında olan döyüĢdə ən çox əziyyət çəkmiĢ, Ģəhər dağıntılara məruz qalmıĢdı. 
Belə  ki,  ərazi,  1514,  1588-1603,  1635  ,1724-1736  cı  illərdə  Osmanlılar 
tərəfindən  tutulmuĢdur.  1524-cü  ildə  l  Təhmasibin  zamanında  Rumlu,  Təkəli, 
ġamlı tayfaları arasında hakimiyyət çəkiĢmələri  baĢlayır. 10 il davam edən bu 
çəkiĢmələr  Osmanlıların  yenidən  hücumlara  baĢlamasına  gətirib  çıxarmıĢdır. 
1548-  ci  ildə  Osmanlı  qoĢunu  3cü  dəfə  Səfəvi  torpaqlarına  hücum  edir.  Bu 
zaman  Naxçıvan  bölgəsi  ziyan  çəkməmiĢdir.  Lakin  bir  il  sonra  1549-cu  ildə 
Naxçıvan hücumlara məruz qalır. 1554-ci ildə Osmanlı qoĢununun 4- cü yürüĢü 


Beynəlxalq  İpək Yolu  
 
 
60 
zamanı Naxçıvan bölgəsinə iqtisadi cəhətdən ağır zərbə vurulmuĢdu. 16-cı əsrin 
sonları 17 ci əsrin əvvəllərində yaĢamıĢ tarixçilərdən Ġ.Pəçəvi yazırdı: "Aydınlıq 
gündüz  qaranlıq  gecəyə  çevrildi.  27-ci  gün  Naxçıvan  düzənliyinə  çatdılar... 
Bütün Ģəhər və  kəndlər, qəsəbələr və evləri  o qədər amansızlıqla talan edirdilər  
ki, onlardan bir əsər belə qalmırdı". Sultan Süleymanın 1554- cü ildə baĢ verən 
bu  yürüĢü  tarixdə  "Naxçıvan  Səfəri"  yaxud  "12  ci  Səfər"  adlanır.  II  Ġsmayılın 
qısa  müddətli  hakimiyyəti  zamanı    (1576-1577)  -sünni  məzhəbinə  meyilli 
olduğuna görə Osmanlı təhlükəsi olmamıĢdı. 1578-1587 ci illərdə Məhəmməd 
Xudabəndənin  zamanında  ölkənin  iqtisadiyyatı  tamamilə  dağıdılır.  Naxçıvan 
bölgəsi1588-ci  ildən  Osmanlı  idarəçiliyinə  daxil  edilmiĢ  və  Naxçıvan  sancağı 
inzibati  bölgüsü  yaradılmıĢdır.  1603-cü  ildə  I  ġah  Abbas  Naxçıvanı  Osmanlı 
iĢğalından  azad  etmiĢdir.  1629-1642-ci  illərdə  I  Səfinin  hakimiyyəti  zamanı 
Osmanlı-Səfəvi müharibələri davam etməkdə idi. 1635-ci ildə Osmanlı sultanı 
4-cü Murad Naxçıvan bölgəsini ələ keçirmiĢdi. 1724-cü il 12 iyunda Ġstanbulda 
bağlanmıĢ  sülh  müqaviləsində  Xəzəryanı  ərazilər  Rusiyaya,  qalan  ərazilər 
Osmanlılara  verildi.  1736-cı  ildə  Nadir  ġah  Naxçıvan  daxil  olmaqla 
Azərbaycan torpaqlarını Osmanlılardan azad etdi. 
 
Açar sözlər: ġah Ġsmayıl , Naxçıvan, Osmanlı iĢğalı, Əlvənd Mirzə 
 
 
ОБ ИГНОРИРОВАНИИ АНГЛОЯЗЫЧНЫМИ 
ИССЛЕДОВАТЕЛЯМИ ТЮРКСКОГО КОМПОНЕНТА В 
ЭТНОПОЛИТИЧЕСКОЙ ИСТОРИИ РАННЕСРЕДНЕВЕКОВОГО 
АЗЕРБАЙДЖАНА 
ЛАМИЯ КАФАРЗАДЕ 
 Институт Истории им. А.А. Бакиханова НАН Азербайджана  
 leo_558@mail.ru 
 
Освещение в англоязычной историографии концептуально важных 
вопросов этнополитической истории раннесредневекового Азербайджана, 
являющегося в настоящее время одним из ведущих и крупных тюркских 
государств  на  международной  арене,  представляет  большую  научную 
важность  и  актуальность.  Результаты  проведенного  критического  и 
ретроспективного  анализа  материалов  показали,  что  в  целом 
англоязычной  историографии  свойственно  искажать  те  или  иные 
исторические  события  Азербайджана  в  указанный  период.  Так,  в 
большинстве исследований англоязычных ученых история Азербайджана 
не  только  «растворена»  в  научных  трудах,  освещавших  историю 
государств  Кавказа,  Ближнего  и  Среднего  Востока,  Средиземноморья,  а, 
более  того,  представлена  как  составная  «часть»  истории  Ирана.  К 
примеру,  выдающийся  британский  востоковед  К.Босворт  игнорирует 
Азербайджан  как  отдельный  политический  субъект  и  замещает 


Yüklə 2,49 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   71




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə