MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Açar sözlər
- XANIM ZEYNALOVA
- Beynəlxalq İpək Yolu
Tezislər 59 edir ki, Azərbaycan xanlıqları yarandığı dövrdən etibarən Osmanlı imperiyası ilə əlaqələr qurmağa baĢalmıĢ və əsrin ikinci yarsında qarĢılıqlı siyasi əlaqələr hərtərəfli inkiĢaf etmiĢdir. Osmanlı imperiyası da regionda öz mövqeyini möhkəmləndirmək üçün xanlıqlarla sıx əlaqələrin yaradılmasında maraqlı olmuĢdur. ―Xətti-Humayun‖ sənədləri sübut edir ki, Osmanlı imperiyası Qafqazda rus-gürcü blokuna qarĢı müsəlman dövlətlərinin ittifaqını yaratmağa çalıĢırdı. Osmanlı hakim dairələri bu məqsədlə Azərbaycan xanlıqlarına elçilər göndərir, onlara çatdırılan fərmanlarda Rusiya imperiyasına qarĢı mübarizəyə qoĢulmağın vacibliyi əsaslandırılırdı. ―Xətti-Humayun‖ sənədlərinin tarix elmimiz üçün baĢlıca əhəmiyyəti və yeniliyi bundan ibarətdir ki, indiyədək araĢdırılmamıĢ və tarixçilərimiz üçün əlçatmaz olan bu sənədlər XVIII əsrdə Azərbaycanın beynəlxalq əlaqələri tarixi üzərinə güclü iĢıq salır. Xüsusi məqsədlərlə qəsdən saxtalaĢdırılmıĢ beynəlxalq əlaqələr tariximiz bu iĢıq seli altında olduğu kimi görünür Mövcud Ģəraitə tarixi yanaĢma və müqayisəli təhlil metodlarından istifadə edərək, Azərbaycan xanlıqlarının əksəriyyətinin Osmanlı imperiyası ilə müttəfiqlik münasibətlərində olduğunu sübut etmək əsas məqsədidir. Açar sözlər: XVIII əsrin ikinci yarsı, Azərbaycan xanlıqları, Osmanlı imperiyası, ―Xətti-Humayun‖ sənədləri. NAXÇIVAN SƏFƏVĠLƏR DÖVRÜNDƏ XANIM ZEYNALOVA AMEA Tarix Ġnistutu carnatious@mail.ru Naxçıvan ən qədim insan məskənlərindən və sivilizasiya mərkəzlərindən biridir. Naxçıvan qədim və orta əsrlərin tarixi abidələri, mədəniyyət nümunələri ilk insanların yaĢadığı mağaralar, yaĢayıĢ yerləri, möhtəĢəm qalalar, təbiət abidələri ilə zəngindir. 1501 ci -ildə ġah Ġsmayıl ġərur düzündə baĢ verən döyüĢdə qələbə çalır və qüdrətli Səfəvi dövlətinin əsasını qoyur. Dövlətin yaranmasına gedən yol Naxçıvan bölgəsindən keçdiyindən bu ərazi Səfəvilərin mərkəzləĢdirilmiĢ hakimiyyəti altında idarə olunmağa baĢlanır. Naxçıvan diyarı Osmanlılar arasında olan döyüĢdə ən çox əziyyət çəkmiĢ, Ģəhər dağıntılara məruz qalmıĢdı. Belə ki, ərazi, 1514, 1588-1603, 1635 ,1724-1736 cı illərdə Osmanlılar tərəfindən tutulmuĢdur. 1524-cü ildə l Təhmasibin zamanında Rumlu, Təkəli, ġamlı tayfaları arasında hakimiyyət çəkiĢmələri baĢlayır. 10 il davam edən bu çəkiĢmələr Osmanlıların yenidən hücumlara baĢlamasına gətirib çıxarmıĢdır. 1548- ci ildə Osmanlı qoĢunu 3cü dəfə Səfəvi torpaqlarına hücum edir. Bu zaman Naxçıvan bölgəsi ziyan çəkməmiĢdir. Lakin bir il sonra 1549-cu ildə Naxçıvan hücumlara məruz qalır. 1554-ci ildə Osmanlı qoĢununun 4- cü yürüĢü Beynəlxalq İpək Yolu 60 zamanı Naxçıvan bölgəsinə iqtisadi cəhətdən ağır zərbə vurulmuĢdu. 16-cı əsrin sonları 17 ci əsrin əvvəllərində yaĢamıĢ tarixçilərdən Ġ.Pəçəvi yazırdı: "Aydınlıq gündüz qaranlıq gecəyə çevrildi. 27-ci gün Naxçıvan düzənliyinə çatdılar... Bütün Ģəhər və kəndlər, qəsəbələr və evləri o qədər amansızlıqla talan edirdilər ki, onlardan bir əsər belə qalmırdı". Sultan Süleymanın 1554- cü ildə baĢ verən bu yürüĢü tarixdə "Naxçıvan Səfəri" yaxud "12 ci Səfər" adlanır. II Ġsmayılın qısa müddətli hakimiyyəti zamanı (1576-1577) -sünni məzhəbinə meyilli olduğuna görə Osmanlı təhlükəsi olmamıĢdı. 1578-1587 ci illərdə Məhəmməd Xudabəndənin zamanında ölkənin iqtisadiyyatı tamamilə dağıdılır. Naxçıvan bölgəsi1588-ci ildən Osmanlı idarəçiliyinə daxil edilmiĢ və Naxçıvan sancağı inzibati bölgüsü yaradılmıĢdır. 1603-cü ildə I ġah Abbas Naxçıvanı Osmanlı iĢğalından azad etmiĢdir. 1629-1642-ci illərdə I Səfinin hakimiyyəti zamanı Osmanlı-Səfəvi müharibələri davam etməkdə idi. 1635-ci ildə Osmanlı sultanı 4-cü Murad Naxçıvan bölgəsini ələ keçirmiĢdi. 1724-cü il 12 iyunda Ġstanbulda bağlanmıĢ sülh müqaviləsində Xəzəryanı ərazilər Rusiyaya, qalan ərazilər Osmanlılara verildi. 1736-cı ildə Nadir ġah Naxçıvan daxil olmaqla Azərbaycan torpaqlarını Osmanlılardan azad etdi. Açar sözlər: ġah Ġsmayıl , Naxçıvan, Osmanlı iĢğalı, Əlvənd Mirzə ОБ ИГНОРИРОВАНИИ АНГЛОЯЗЫЧНЫМИ ИССЛЕДОВАТЕЛЯМИ ТЮРКСКОГО КОМПОНЕНТА В ЭТНОПОЛИТИЧЕСКОЙ ИСТОРИИ РАННЕСРЕДНЕВЕКОВОГО АЗЕРБАЙДЖАНА ЛАМИЯ КАФАРЗАДЕ Институт Истории им. А.А. Бакиханова НАН Азербайджана leo_558@mail.ru Освещение в англоязычной историографии концептуально важных вопросов этнополитической истории раннесредневекового Азербайджана, являющегося в настоящее время одним из ведущих и крупных тюркских государств на международной арене, представляет большую научную важность и актуальность. Результаты проведенного критического и ретроспективного анализа материалов показали, что в целом англоязычной историографии свойственно искажать те или иные исторические события Азербайджана в указанный период. Так, в большинстве исследований англоязычных ученых история Азербайджана не только «растворена» в научных трудах, освещавших историю государств Кавказа, Ближнего и Среднего Востока, Средиземноморья, а, более того, представлена как составная «часть» истории Ирана. К примеру, выдающийся британский востоковед К.Босворт игнорирует Азербайджан как отдельный политический субъект и замещает Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|