Tezislər
121
языки и литературу в Нахичевани, в Тбилиси, Гяндже и Баку. Творческой
деятельностью начал заниматься в первой декаде ХХ века. Г.Джавид
автор многочисленных книг стихов и пьес социально-нравственного
характера.
После революции им была написана серия новых драматических
произведений, поэмы и киносценарий». К сожалению, трагическая судьба
выдающегося азербайджанского поэта не нашла своего отражения в
представленных комментариях, однако мы выражаем надежду на издание
новой антологии азербайджанской поэзии в Польше, на новом
осмыслении
исторических
фактов,
литературных
биографий
азербайджанских деятелей культуры в общественно-политических
условиях двух независимых государств Польши и Азербайджана.
Азербайджанско-польские литературные связи имеют свою
давнюю историю, берущую начало еще в XV веке. В ХХI веке, в эпоху
свободного развития азербайджанской и польской литератур, лишенных
идеологического прессинга, азербайджанско-польские дипломатические
отношения, основа которых была заложена созидателем современного
Азербайджана Гейдаром Алиевым во время первого официального визита
Г.Алиева – президента Республики Азербайджан в Польшу, который
состоялся 26-28 августа 1997 года.
ХХI веке ознаменовал развитие азербайджанско-польских связей в
новом русле, на новой социально-политической основе, суть которых
составляют творческие связи двух независимых государств. Сегодня
азербайджанско-польские связи успешно развиваются благодаря активной
деятельности президента Азербайджана – Ильхама Алиева.
Ключевые слова: Гусейн Джавида, поэта, драматург,
азербайджанской поэзии
QƏDĠM TÜRK YURDU ULU NAXÇIVAN
GÜLġƏN ƏLĠYEVA- KƏNGƏRLĠ
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və Ġncəsənət
Universiteti
gulshenkengerli@mail.ru
Naxçıvan sözünün etimologiyası barəsində müxtəlif fərziyyələr,
rəvayətlər və həqiqətlər var. Bütün bunlar möhtəĢəm «Naxçıvan»
ensiklopediyasında (AMEA. Bakı, 2002 s. 338) özünə yer alıb. ġübhəsiz ki,
qədim türk yurdu ulu Naxçıvan türk sözüdür. Çünki min illərdir burada
türkün ulu ruhu yaĢayır, özəl tarix yaradır, dünyaya meydan oxuyan alim,
memar, ədib,
sərkərdə, dövlət xadimi türk insanları yetiĢib formalaĢır
Hər bir təəssübkeĢ Naxçıvanlı kimi bu sözün mənim üçün Naxçıvanın
məĢhur Kəngərlilər nəslinə mənsub bir ziyalı üçün öz xüsusi mənası var:
Beynəlxalq İpək Yolu
122
Naxçıvan Nuh peyğəmbərin bəĢəriyyəti dünya tufanından xilas etdiyi yerdir,
Naxçıvan ulu Peyğəmbər Məhəmməd Əleyhüssəlamı Ġslam dünyası üçün
qorumuĢ Əsabü-Kəf Məbədidir, Naxçıvan Azərbaycan dövlətçiliyinin – dövlət
təfəkkürünün ilk zirvəsi olan Atabəylər xanədanıdır. Naxçıvan Azərbaycan
mədəniyyətinə Əcəmi kimi sənətkarı, nəhayət tariximizə ulu öndər Heydər
Əliyevi bəxĢ etmiĢ əzəmətli türk yurdudur.
XIX əsrdən etibarən Naxçıvanda güclü maarifçilik hərəkatı baĢlanır.
1894-cü ildə Naxçıvanda ilk rus-tatar, 1896-cı ildə isə ilk dünyəvi qız
məktəbləri açılmıĢdır. 1896-cı ildə Mirzə Fətəli Axundzadənin «Müsyö Jordan
və DərviĢ Məstəli Ģah cadukuni MəĢhur» pyesinin tamaĢası ilə Naxçıvanda
milli teatrın əsası qoyulur.
Qədim türk yurdu ulu Naxçıvan da bu gün bütün dünyanı qapamıĢ
qloballaĢma-kürəsəllik Ģəraitində yaĢayır. O, qloballaĢmanın dünyəvi
bəhrələrindən yararlanmaqla bərabər, öz milli-tarixi simasını da qoruyur,
əsası Midiyadan, Mannadan baĢlanan Atabəylər, ġirvanĢahlar və Səfəvilərlə
zirvələĢən, bu gün, iqtisadi-siyasi yüksəliĢi ilə bütün sivill dünyanı heyrətdə
qoyan Azərbaycan dövlətçilik ənənələrini Ģərəf və ləyaqətlə qoruyur.
Açar sözlər: qədim türk yurdu, qüdrətli generallar, Heydər Əliyev,
böyük maarifçilər, Kəngərlilər nəsli, Muxtariyyət statusu, dövlətçilik ənənələri,
90
illik yubiley
AZƏRBAYCAN ƏDƏBĠ DĠLĠ TARĠXĠNĠN XX YÜZĠLLĠYĠN II
YARISINA AĠD MƏRHƏLƏSĠNDƏ NAXÇIVAN ƏDƏBĠ MÜHĠTĠNĠN
SÖZ-ĠFADƏ YARADICILIĞI PROSESĠNDƏKĠ ROLU (Hüseyn Razi,
Müzəffər Nəsirli və Validə Hüseynovanın yaradıcılıq örnəkləri əsasında)
SƏDAQƏT HƏSƏNOVA
―Naxçıvan‖ Universiteti
sedagetnesenova@gmail.com
Söz-ifadə yaradıcılığı dilin çətin, ancaq həm elmi, həm də praktik
baxımdan maraqlı, zəruri proses və problemlərindən biridir. Onun əsas dəyəri
ondadır ki, o, bir tərəfdən dilin leksikasını zənginləĢdirir, digər tərəfdən alınma
sözlərin milli sözlərlə əvəz olunmasını təmin edərək onların sıxıĢdırılmasına
səbəb
olur və beləliklə də, dildə milliliyi gücləndirir.
Dildə yeni söz və ifadələr yaratmaq Ģərəfli bir vəzifədir. Belə bir proses,
həm də üslubiyyatın inkiĢafına təsir edir. Dilin ən çox dəyiĢən və inkiĢaf edən
qatı leksika olduğundan yeni leksik vahidlərin yaranması da təbiidir.
XX yüzildə ədəbi dilimiz söz yaradıcılığı baxımından, digər dövrlərlə
müqayisədə xeyli irəli getmiĢdir. Antroponimlərlə bağlı yeni sözlərin
yaranması, dialekt və Ģivə örnəklərinin ədəbi dilə gətirilməsi həmin prosesi
daha da gücləndirmiĢdir. Bu prosesdə ədəbi dilimiz yeni söz-ifadə yaradıcılığı