MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Açar sözlər
- Beynəlxalq İpək Yolu
Tezislər 127 ġah Ġsmayıl Xətai, Mirzə ġəfi Vazeh, Seyid Əzim ġirvani, Mirzə Ələkbər Sabir, Abbas Səhhət və baĢqalarının tarixi roman qəhrəmanı kimi müəyyənləĢməsi də buradan irəli gəlirdi. Hətta bir neçə romanda həm Ģah, həm də Ģair olan ġah Ġsmayıl Xətainin obrazı yaradılsa da, aparıcı xətti onun sərkərdəliyindən çox Ģairliyi təĢkil etmiĢdir. Ġ.Hüseynovun tarixi romanının özünəməxsus xüsusiyyətləri içərisində tarixi mənbələrdən yaradıcı Ģəkildə istifadə etmə baĢlıca yer tutur. Yazıçı tarixi Ģəxsiyyətlərin obrazını yaradarkən salnamə və mənbələrlə yanaĢı, onların yaradıcılığına da müraciət etmiĢ, bədii düĢüncəsindən maksimum yararlanmağa çalıĢmıĢdır. Buna görə də Ġ.Hüseynovun tarixi Ģəxsiyyətləri daha canlı çıxmıĢ, bədii təxəyyüllə tarixi kontekst paralel Ģəkildə çıxıĢ etmiĢdir. Açar sözlər: tarixi Ģəxsiyyət, ədəbi qəhrəman, təxəyyül, müasir dövr NAXÇIVAN DĠALEKTĠNDƏ FRAZEOLOJĠ BĠRLƏġMƏLƏR NURAY ƏLĠYEVA AMEA Naxçıvan Bölməsi naliyeva22@mail.ru Dialekt və Ģivələrimizdə iĢlənən, ədəbi dilimizdən müəyyən dərəcədə fərqli olan frazeoloji vahidlərin öyrənilməsi sahəsində ilk addımlar atılmıĢdır, lakin bu sahədə görülməli iĢlər hələ də çoxdur. Naxçıvan dialekt və Ģivələrinin də frazeologiyasının öyrənilməsi bu baxımdan maraqlı və lazımlıdır. Frazeologiya sözü həm dildə olan məcazi məna daĢıyan sözlərin məcmusunu, həm də bu qrup sözlərin qrammatik və leksik xüsusiyyətlərindən bəhs edən dilçilik elminin bir sahəsini ifadə edir. Ümumxalq dilinin frazeologiyası müxtəlif ictimai-iqtisadi amillərin meydana çıxmasını aydın Ģəkildə əks etdirir. Frazeoloji vahidlər tərkibcə sabit və obrazlılıq xüsusiyyətlərinə malik olduğundan onlar dildə əsrlər boyu öz mənasını itirmədən yaĢaya bilir. Bu vahidlərdə sözlər elə birləĢir ki, onları bir- birindən ayırmaq, birini baĢqası ilə əvəz etmək və ya hər sözü müstəqim mənada düĢünmək olmur. Onları baĢqa dillərə olduğu kimi tərcümə etmək də olmur. Ədəbi dilin lüğət tərkibində olduğu kimi, Azərbaycan dili dialekt və Ģivələrinin cənub qrupuna daxil olan Naxçıvan dialektinin lüğət tərkibi də yuxarıda qeyd etdiyimiz xüsusiyyətləri özündə cəmləĢdirən sabit söz birləĢmələri-frazeoloji vahidlərlə zəngindir. Ədəbi dilmizdə frazeologiya dilçiliyimizin bir sahəsi kimi müəyyən qədər öyrənilsə də, dialekt və Ģivələrimizin frazeologiyasının hələ də ciddi tədqiqata ehtiyacı var. Onu da nəzərə alsaq ki, bu cür Ģivə xarakterli sabit söz birləĢmələri əsasən yaĢlı nəslin nitqində qorunub saxlanır, onların toplanıb tədqiq olunması bu gün olduqca əhəmiyyətlidir. Ədəbi dildə, digər dialekt və Ģivələrimizdə olduğu kimi, Naxçıvan dialektinin də lüğət tərkibi frazeoloji vahidlərlə zəngindir. Frazeoloji Beynəlxalq İpək Yolu 128 vahidlərin aĢağıdakı növləri vardır: idiomlar, ibarələr, hikmətli sözlər, atalar sözləri, zərbi-məsəllər. Naxçıvan dialektinin frazeologiyasını araĢdıraraq belə bir nəticəyə gəlmək olur ki, Azərbaycan dilinin digər dialekt və Ģivələrində olduğu kimi, burada da sabit birləĢmələr geniĢ Ģəkildə iĢlənir. Bu birləĢmələr həm ədəbi dildə, həm də baĢqa dialekt və Ģivələrimizdə iĢlənən birləĢmələrdən müəyyən cəhətdən fərqlənir. Bu fərqlər adət-ənənə ilə, yerli Ģəraitlə (istər təbii, istərsə də ictimai Ģəraitlə), həmin yerdə yaĢayan adamların məĢğuliyyəti ilə, təsərrüfat formaları ilə, müəyyən ərazi yaxınlığı ilə bağlıdır. Açar sözlər: Naxçıvan dialekti, frazoloji birləĢmə, Ģivə, ümumxalq dili NĠZAMĠNĠN “XOSROV VƏ ġĠRĠN” ƏSƏRĠNDƏ AZƏRBAYCAN ATABƏYLƏRĠ ƏZĠZAGA NƏCƏFOV AMEA Əlyazmalar Ġnstitutu azizaga.necefov@mail.ru Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə ―Nizami dövrü‖ kimi daxil olan XII əsr dünya tarixində qanlı, keĢməkeĢli, eyni zamanda öz əzəməti ilə fərqlənən bir yüzillikdir. Tarixi faktları yan-yana düzdükdə bir həqiqət meydana çıxır ki, məhz bu ərəfədə dünyanın taleyini həll edən iki böyük qüvvəyə – xristian Qərb dünyası və müsəlman ərəb aləminə qarĢı dura biləcək yeni bir super güc – türk faktoru tarix səhnəsinə daxil olur, ġərqdən Qərbə uzanan, Asiya və Avropa arasındakı iqtisadi zonaya nəzarət etməyə baĢlayır. Tarixə ―Böyük Ġpək yolu‖ adı ilə daxil olan qədim ticarət xətti üzərində yerləĢən ġirvan, Gəncə, Naxçıvan kimi Ģəhərlərin təkcə iqtisadi rifahı yüksəlmir, eyni zamanda burada elm, incəsənət və poeziyada da inkiĢaf nəzərə çarpır. Azərbaycanda intibah mədəniyyətini Ģərtləndirən amillərdən biri isə məhz regiondakı türk hegemonluğu olur. XI-XII əsrlərdə Roma Papası II Urbanın fitvası ilə Beytülmüqəddəsi – Yerusəlimi ―kafir‖ müsəlmanlardan xilas etmək devizi altında əslində ġərqin misilsiz nemətlərinə sahib olub, iqtisadi yüksəliĢ əldə etməyə can atan Avropa iĢğalçılıq yürüĢlərinə baĢlamıĢdı. Məlumdur ki, bu qüvvənin qarĢısını alan isə məhz türklər oldu. Böyük Azərbaycan Ģairi, XII əsr intibah dövrünün dühası Nizami Gəncəvinin də göstərdiyi kimi, türkün hökmü, ədaləti gündoğandan günbatanadək yayıldı. Bu yenilməz qüvvənin dayaqlarından biri və bəlkə də zamanında ən möhkəmi olan Atabəylər özündən sonrakı dövlətçilik ənənəsinin möhkəm təməllər üzərində uzun müddət dayanmasına təminatçı oldu. Sözsüz ki, onların bu möhtəĢəmliyinə, elmə, sənətə, Ģeirə hamilik etməsinə Ģərait yaradan əsas Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|