69
−
Azərbaycan Respublikası Dövlət Arxivi, f. 28, s.1,iş 1; f.
411, s.4, iş 43.
−
Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti uğrunda fəal mübarizlər.
Bakı, 1958.
−
Azərbaycan Kommunist Partiyası tarixinin oçerkləri. Bakı,
1964.
−
Azərbaycan tarixi. C.3. H.1. Bakı, 1973.
−
«Azərbaycan gəncləri» qəzeti, 1984, 26 aprel, №50.
−
Azərbaycan Kommunist Partiyası tarixinin oçerkləri. Bakı,
1986.
−
Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. C.X. Bakı, 1987.
−
«Bakinskiy raboçiy» qəzeti, 1921, 8 may, № 102, 13 may,
№107;20 may, №113; 23 may, №115.
−
«Kommunist» qəzeti, 1920, 16 avqust №89;6 oktyabr,
№130.
−
İbrahimov Z. V.İ.Lenin və Azərbaycanda sosialist
inqilabının qələbəsi, Bakı, 1970.
−
Qasımov M. Azərbaycan-Türkiyə diplomatik – siyasi
münasibətləri (aprel 1920-ci il - dekabr 1922-ci il). Bakı,
1998.
−
Qasımov M. Xarici dövlətlər və Azərbaycan (aprel
işğalından SSRİ yaradılana qədərki dövrdə diplomatik-siyasi
münasibətlər). Bakı, 1998.
−
Nariman Narimanov. İzbrannıe proizvedeniə.
T.2.Baku,1989.
70
Mahmud İsmayıl oğlu Əliyev
noyabr 1943 – sentyabr 1944
SSRİ xalq xarici işlər
komissarının müavini
sentyabr 1944 – 24 sentyabr 1958
Azərbaycanın görkəmli diplo-
matlarından söz düşdükdə Mahmud
Əliyevin adı böyük hörmətlə çəkilir.
Mahmud İsmayıl oğlu Əliyev
1908-ci ildə Bakı şəhərində qulluqçu
ailəsində anadan olmuşdur. O, 1926-cı ildə Bakıda orta məktəbi,
1931-ci ildə isə Azərbaycan Tibb İnstitutunun müalicə
fakültəsini bitirmiş, gənc həkim kimi hökumət tərəfindən
əlaçılar sırasında Azərbaycan rayonlarına işə göndərilmişdir.
1931-1936-cı illərdə Kəlbəcər və Cəbrayıl rayonlarında
poliklinika müdiri, rayon xəstəxanasının baş həkimi, rayon
səhiyyə şöbəsinin müdiri və s. vəzifələrdə çalışmış və özünü
bacarıqlı həkim, səhiyyə təşkilatçısı kimi göstərmişdir. Cəbrayıl
rayonunda dörd il işlədiyi müddətdə Rayon İcraiyyə Komitəsi
Rəyasət Heyətinin üzvü olmuşdur.
1932-ci ildə Azərbaycan Dövlət Siyasi İdarəsi sərhəd
qoşunlarının birində həkim işləmişdir.
1936-cı ildə Xalq Səhiyyə Komissarlığının qərarı ilə elmi
iş üçün rayondan çağırılmışdır.
1936-1938-ci illərdə Azərbaycan Tibb İnstitutunun
aspiranturasında oxumuş, Azərbaycan SSR Xalq Səhiyyə
Komissarlığı tibbi təhsil, elm və ali məktəb idarəsinin rəisi, Bakı
səhiyyə şöbəsinin müdiri olmuşdur. 1937-ci ildə Naxçıvan
MSSR Naxçıvan rayonundan SSRİ Ali Sovetinə keçirilən ilk
seçkilərdə İttifaq Sovetinə deputat seçilmişdir.
1938-1943-cü illərdə M.Əliyev Azərbaycan Tibb
İnstitutunun rəhbəri işləmişdir. O, bu vəzifədə elmi-tədqiqat,
71
tələbələr arasında tərbiyə işinin və təhsilin keyfiyyətinin
yüksəlməsi sahəsinə böyük diqqət vermişdir.
M.Əliyev 1943-1944-cü illərdə Azərbaycan K(b)P MK-
nın ali və orta məktəblər şöbəsinə başçılıq etmiş və SSRİ xalq
xarici işlər komissarının müavini vəzifəsində işləmişdir.
1944-cü il yanvarın 28-dən fevralın 1-dək keçirilmiş SSRİ
Ali Sovetinin X sessiyasının qəbul etdiyi qanunlara əsasən
xarici dövlətlərlə bilavasitə əlaqə saxlamaq, beynəlxalq əlaqələri
daha da genişləndirmək və artırmaq məqsədi ilə müttəfiq
respublikalarda Xalq Xarici İşlər Komissarlıqları təşkil edilməyə
başlandı. Bu dövrdə Azərbaycan Xalq Xarici İşlər Komissarlığı
yaradılmış və onun ilk komissarı M.Əliyev təyin edilmişdir.
M.Əliyev ömrünün son gününə kimi Azərbaycan SSR xarici
işlər naziri vəzifəsində çalışmışdır. O, bu vəzifədə Azərbaycan
Respublikasının səlahiyyətli nümayəndəsi kimi bir sıra ölkələrlə
iqtisadi və mədəni əlaqələrin yaradılmasında, beynəlxalq
toplantı və müşavirələrdə SSRİ nümayəndə heyətlərinin
tərkibində iştirak etmişdir.
Lakin bu illərdə Xarici İşlər Nazirliyi yalnız formal olaraq
fəaliyyət göstərmiş, demək olar ki, real səlahiyyətləri olmamış-
dır.
M.Əliyev Azərbaycan xarici işlər naziri olmaqla yanaşı
1950-1953-cü illərdə Azərbaycan SSR səhiyyə naziri, 1953-
1958-ci illərdə isə Azərbaycan Həkimləri Təkmilləşdirmə
İnstitutunun direktoru olmuşdur. O, Azərbaycanda səhiyyə
işinin təşkili, yeni-yeni xəstəxana, poliklinika və s. səhiyyə
ocaqlarının açılması, onların bilikli və bacarıqlı kadrlarla təmin
edilməsi və gənc həkimlərin bilik və təcrübəsinin artırılması
sahəsində xeyli iş görmüşdür.
M.Əliyev tutduğu vəzifədən asılı olmayaraq xalqına
namusla, vicdanla və təmənnasız xidmət etmiş, bütün bilik və
bacarığını, qüvvəsini Azərbaycanın daha da tərəqqisi və səadəti
üçün sərf etmişdir. Özünü bacarıqlı, mədəni və qayğıkeş rəhbər
kimi göstərmişdir.
72
M.Əliyev xidmətlərinə görə Qırmızı Əmək Bayrağı
ordeni, iki dəfə Şərəf nişanı ordeni və müxtəlif medallarla təltif
edilmişdir.
Ona eyni zamanda Fövqəladə və Səlahiyyətli səfir
dərəcəsi və Azərbaycanın əməkdar həkimi fəxri adı verilmişdir.
M.Əliyev SSRİ Ali Sovetinin, Azərbaycan SSR Ali
Sovetinin deputatı, plenum, konfrans, qurultay və sessiyaların
nümayəndəsi olmuşdur.
M.Əliyev 1958-ci il sentyabrın 24-də Bakı şəhərində vəfat
etmiş və Fəxri xiyabanda dəfn edilmişdir.
***
−
Azərbaycan Respublikası Siyasi Partiyalar və İctimai
Hərəkatlar Dövlət Arxivi. F.1,s. 405, iş 3167.
−
Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. C.IV. Bakı, 1980.
−
Qasımov M. Azərbaycan Respublikası dünya
meridianlarında (mədəni əməkdaşlıq). Bakı, 1992.
−
«Kommunist» qəzeti, 1937, 29 oktyabr, № 250; 22 noyabr,
№ 269; 16 dekabr, № 289; 1938, 23 avqust, №195; 12
dekabr, №285; 1958, 25 sentyabr, №226.
Dostları ilə paylaş: |