N. M. Yusifov, K. Ş. DaşDƏMİrov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
278 çevrilir. Alınan sitrullin yenidən bir molekul ammonyakla reduk- siyaya girib argininin əmələ gətirir. Arginin isə arginaza fermen- tinin təsiri ilə parçalanıb sidik cövhəri və ornitinə çevrilir. Ornitin karbon qazı və ammonyakla reaksiyaya girməklə sidik cövhərinin sintezində iştirakını davam etdirir. Beləliklə sikl davam edir, bu proses ―ornitin dövranı‖ adlanır. Sidik cövhərinin sintezi yalnız aerob şəraitdə baş verir, onun sintezinə sərf olunan enerji ATF molekullarından alınır. Sidik cövhərinin aralıq mərhələlərini Krebs sikli tam aydınlaş- dırmır. Kogen və Ratver tərəfindən yaradılan müsir nəzəriyyə ornitin dövranının aralıq mərhələlərini aşağıdakı kimi izah edir. Birinci mərhələdə ammonyak və karbon qazı karbomilfos- fat-sintetaza (karbamatkinaza) fermentinin iştirakı ilə ATF ilə reaksiyaya girərək, karbomilfosfat əmələ gətirir. 279 Karbamilfosfat, ornitin-karbamid-transferaza fermentinin təsiri altında ornitinlə reaksiyaya girir və yeni aminturşu sitrullin əmələ gəlir. İkinci mərhələdə əvvəlcə sitrullin asparagin turşusu ilə kondensasiya olunaraq ATF və arginin-suksinat-sintetaza fermen- tinin iştirakı ilə arginin kəhrəba turşusuna çevrilir. Sonuncu isə arginin-suksinatliaza fermentinin təsiri altında argininə və fumar turşusuna parçalanır. Arginin isə arginaza fermentinin təsiri ilə hidroliz olunaraq sidik cövhərinə və ornitinə çevrilir. Toxumalarda əmələ gələn ammonyakın əsas hissəsi sidik cövhərinin sintezinə sərf edilməklə zərərsiz hala düşür. Lakin ammonyakın zərərsizləşdirilməsinin başqa yolları da məlumdur. Ammonyakın bir hissəsi asparagin və qlütamin turşularının karboksil qrupunun biri ilə birləşərək qlütamin və asparagin turşularının amidlərini (qlütamin və asparagin) əmələ gətirərək zərərsiz hala keçir. COOH O │ Qlütamin- C (CH 2 ) 2 + ATF + NH 3 sintetaza │ NH 2 (CH 2 ) 2 + ADF + H 3 PO 4 + H 2 O HC─NH 2 │ HC─NH 2 COOH │ COOH Qlütamin turşusu Qlütamin O O NH 3 + CO 2 + 2ATF → H 2 N─C ║ O~P──OH + 2ADF + H 3 PO 4 │ OH Karbamilfosfat 280 Asparagin də bu yolla əmələ gəlir. Ammonyakın zərərsizləşdirilməsinin bu üsuluna müxtəlif toxumalarda (beyin, gözün torlu qişası, böyrəklər, qaraciyər, əzə- lələr) təsadüf olunur. Əmələ gələn qlütamin və asparagin azot mübadiləsinin son məhsulu deyildir. Onların əmələ gəlməsinə ammonyakın müvəq- qəti olaraq birləşdirilməsi və zərərsizləşdirilməsi kimi baxmaq olar. Bu maddələrin orqanizm üçün böyük əhəmiyyəti vardır. Yenidən qlütamin və asparagin qlütaminaza və asparaginaza fermentlərinin (əsasən beyində, qaraciyərdə, böyrəklərdə olur) təsiri ilə hidroliz olunaraq qlütamin turşusuna, asparagin turşusuna və ammonyaka çevrilirlər. Qlütaminoza və asparaginaza fermentlərinin aktivliyi böyrəklərdə nisbətən yüksək olur. Bu fermentlərin təsiri ilə sonun- cu reaksiyadan əmələ gələn ammonyak orqanizmdə mübadilə proseslərində əmələ gələn turş xassəli məhsullarda birləşərək həll olan ammonium duzları şəklində böyrəklər vasitəsilə sidiklə xaric olur. Bu bəzi kationların (Na + , K + , Ca 2+ , Mg 2+ ) sidiklə ifrazının O O C C │ NH 2 │ NH 2 CH 2 CH 2 │ + H 2 O oza Qlütamin │ + NH 3 CH 2 CH 2 │ │ CH─NH 2 CH─NH 2 │ │ COOH COOH Qlütamin Qlütamin turşusu Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|