N. N. Musayeva Kİtabxana informatikasi azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirinin 21. 08. 01 tarixli 917 saylı əmri ilə Ali məktəb tələbələri üçün dərs

 

100

 

Şək.32 

 

Qeyd edək ki,  lügətin və lüğət bazasının yaradılması Servis 

(Сервис) menyusunun Lüğətlər...(Словари...) əmrini yerinə 

yetirməklə  təmin  olunur.    Belə  ki,  yeni  lüğət  yaratmaq 

Lüğətlər...  əmrini    yerinə  yetirdikdə  açılan  Lüğətlər 

pəncərəsinin (şək.33) Yaratmaq (Создать) düyməsini sıxmaq 

və  açılan  növbəti  pəncərədə  lüğətin  adını,  informasiyanın 

tipini,  yaradılacаq  lüğətə  müvafiq  sahəni    və  ya  alt  sahəni 

seçib  Yaratmaq  düyməsni  sıxmaq  lazımdır(şək.34).  Yeni 

yaradılmış  lüğət  Lüğətlər  pəncərəsinin  lüğətlər  siyahsına 

əlavə  olunacaq.  Lüğətlər  pəncərəsinin  Ləğv  etmək  (Удалить) 

düyməsi  qeyd  edilmiş  lüğəti  ləğv  edir,    Əlavə  etməklə 

yaratmaq  (Построить)  və  Yenidən  yaratmaq  (Перестроить) 

düymələri  isə  müvafiq  olaraq  qeyd  edilmiş  lüğətə  cari 

verilənlər  bazasındakı  biblioqrafik  yazılar  əsasında  lüğət 

bazasına  yeni  elementlər  əlavə  edir  və  lüğət  bazasını 

yeniləşdirir.   

 

101 

 

Şək.33 

 

Şək.34 

 

Biblioqrafik  yazıların  redaktəsi  Redaktə  (Правка) 

menyusunun  əmrləri  vasitəsi  ilə  təmin  olunur.  Belə  ki, 

menyunun  Sahəni  redaktə  etmək  (Редактировать  поле) 

---

 

102

əmri  cari  sahənin  və  yalt  sahənin  redaktəsini,  Sahə  əlavə 

etmək  (Добавить  поле)  əmri  təkrarlanan  sahə  və  ya  alt 

sahə  əlavə  edilməsini  və  informasiya  daxil  edilməsini, 

İndikator  əmri  isə  cari  sahəyə  uyğun  indikatorların 

müəyyən 

edilməsini 

təmin 

edir, 

Sahəni 

ləğv 

etmək(Удалить поле) və Ləğv etmədən imtina (Отменить 

удаление)  əmrləri  müvafiq  olaraq  cari  sahəni  və  ya  alt 

sahəni  ləğv  edir  və  ləğv  edilmiş  sahəni  və  ya  alt  sahəni 

yenidən  bərpa  edir.  Qeyd  edək  ki,  biblioqrfik  yazılar 

redaktə 

üçün 

verilənlər 

bazasından 

cağrıldıqda 

informasiyaya  malik  olmayan  sahələr  və  ya  alt  sahələr 

Sənədin  redaktə  panelində  əks  olunmur.  Əgər  biblioqrafik 

yazıya      bu  və  ya  digər  yazı  ünsürü  əlavə  etmək  tələb 

olunarsa,      Şablondan  əlavə  etmək  (Дополнить  из 

шаблона)  əmrini  yerinə  yetirmək  lazımdır.    Qrup  halında 

redaktə(Групповая  корректировка)  əmri  isə  qeyd  edilmiş 

biblioqrafik yazıların redaktəsini təmin edir. 

Servis menyusunun Çap (Печать) əmri vasitəsi cari 

biblioqrafik  yazını  çap  etmək  olar.  Lakin,  yaxşı  olardı  ki. 

çap 

etməzdən 

öncə 

Səhifəyə 

ilkin 

baxış 

(Предварительный  просмотр)  əmrini  yerinə  yetirməklə 

onun çapdan əvvəl görnüşünə baxılsın. Servis menyusunun 

MARC    formata  uyğun  ixrac  (Экспорт  в  MARC  формат) 

və  Mətn  faylı  kimi  ixrac  (Выгрузка  в  текстовый  файл) 

əmrləri  müvafiq  olaraq,  cari,  qeyd  edilmiş  və  ya  bütün  

biblioqrafik  yazıları    MARC    formatlarında  ‐  UNIMARC, 

RUSMARC  USMARC  formatlarında  mübadilə  üçün  ayrıca 

fayl  və  mətn    sənədi  kimi  yaddaşda  saxlanmasını  təmin 

edir

11

.  MARC  formatından  idxal  (Импорт  из  MARC 

формата)  əmri  isə  əksinə,  digər  sistemlərdə  yaradılmış 

                                                           

11

 Əmri yerinə yetirdikdə faylın ünvanını göstərmək lazımdır. 

 

103 

biblioqrafik  yazıları  biblioqrafik  verilənlər  bazasına  idxal 

etməyi təmin edir. Bunun üçün əmri yrinə yetirdikdə  açılan 

pəncərədə faylın ünvanını seçmək lazımdır. 

Görünüş  menyusu.  Görünüş  menyusu  proqram 

pəncərəsinin  ümumi  görünüşünü  və  Kataloqlaşdırıcı  AİY 

alt  sisteminin  bir  sıra  iş  rejimini  tənzimləyir,  Belə  ki, 

menyununun  Alətlər  paneli  (Панель  инструментов)  və 

Cari  vəziyyət  sətri  (Сторка  состояния)  əmrləri  digər 

Windows  (məs.  MS  WORD)  əlavələrində  olduğu  kimi 

alətlər  paneli  və  cari  vəziyyət  sətrinin  proqram 

pəncərəsində,  Sahənəin  kodunu  göstərmək(Показывать 

код  поля)  və  Sahənin  adını  göstərmək  (Показывать  имя 

поля)  əmrləri  isə  müvafiq  olaraq  Sənədin  redaktə  panelində 

sahələrin 

kodlarının 

və 

adlarının 

əks 

olunmasını 

tənzimləyir.  Əgər  cari  sənəddə  900  a‐Makroobyektlər  

sahəsi

12

 istifadə olunmuşsa Makroobyekti açmaq (Открыть 

макрообъект)  əmrini  yrinə  yetirməklə  makrobyektə  baxa 

bilərik.  Ekran  formaları  (Экранные  формы)  əmri  işçi 

sahəninin  yuxarı  və  aşağı  panellərinin  görünüşünü 

istifadəçinin  təlabatına  görə  tənzimləyir.  Əmri  yerinə 

yetirdikdə  açılan  dialoq  pəncərəsində  (şək.35)  tələb  olunan 

ekran formasını müəyyən etmək olar. 

                                                           

12

 Adətən   900 a‐Makroobyektlər  sahəsi təsvir olunan materialin 

elektron  formasının  (məsələn  kitabsa,  elektron  mətnini,  not 

materialıdırsa musiqi faylını və s.)  və ya materialın məzmununu 

daha  geniş  açmaq  üçün  istifadə  olunan  mətn,qrafiki,  səs  və  s. 

fayllarınının ünvanını bildirir.  

---