N. N. Musayeva Kİtabxana informatikasi azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirinin 21. 08. 01 tarixli 917 saylı əmri ilə Ali məktəb tələbələri üçün dərs

 

94

sahələrində  təsvir  elementlərini  müəyyən  edib,  Axtarış 

(Поиск) düyməsini sıxmaq lazımdır (şək.28). Axtarış şərtini 

ödəyən  biblioqrafik  yazılar  kartoçka  yazısı  şəklində  və  ya 

Unimarc  yazısı  şəklində  (oxucunun  istəyindən  asılı  olaraq) 

əks olunur.  

 

 

 

 

 

 

 

 

Şək.28. 

 

 

 

 

 

95

2.2 «Marc‐Sql ‐1.5» Avtomatlaşmış Kitabxana İnformasiya  

Sistemi 

 

«Marc‐Sql 

‐1.5» 

Avtomatlaşmış 

Kitabxana 

İnformasiya 

 

Sistemi 

 

«Inform‐Systema» 

(Rusiya 

Federasiyası)    firmasınının  məhsulu  olub,  kitabxanaların 

kompleks 

avtomatlaşmasını 

təmin 

edir. 

Sistem 

kitabxananın 

elektron 

kataloqunun 

yaradılmasını, 

kitabxana  fondunun  komplekləşdirməsini  və      uçotunu, 

abonoment, axtarış‐məlumat xidmətini avtomatlaşdırır.  

 

Marc‐Sql  müxtəlif  Verilənlər  bazasını  İdarəetmə 

Sistemləri(VBİS)  ‐MS  Sql    Server,  Oracle,  MS  Access, 

VfoxPro,  Paradox    və  s.  ilə  işləyə  bilir  və  5  ədəd 

Avtomatlaşmış 

İşçi 

Yerindən 

ibarətdir. 

Hər 

bir 

Avtomatlaşmış  İşçi  Yeri  sistemin  AİY(АРМы)  menysünün 

eyni adlı əmrini yerinə yetirməklə yüklənir.  Bundan əlavə, 

sistem Internet/Intranet şəbəkəsi  vasitəsilə  oxucuların  uzaq 

məsafədən  On‐line    ədəbiyyat  axtarışını  aparmasını  və 

sifarişini  təmin  etmək  üçün  xüsüsi  Web  moduluna 

malikdir. 

 

 

Kataloqlaşdırıcı Avtomatlaşmış İşçi Yeri  

 

 

Kataloqlaşdırıcı 

Avtomatlaşmış 

İşçi 

Yeri 

kitabxananın 

elektron 

kataloqunun 

yaradılmasını, 

kitabxana  fondunun  uçotunu,  yekun  uçot  kitabının 

aparılmasınının, standart hesabatların hazırlanmasını təmin 

edir.  Başqa  sözlə,  Avtomatlaşmış  İşçi  Yeri  kitabxanada 

təsnifləşmə,  sistemləşdirmə  və  kataloqlaşdırma  şöbələrinin 

gördüyü işləri avtomatlaşdırmağa xidmət edir. 

---

 

96

 

Kataloqlaşdırıcı  AİY‐nin  proqram  pəncərəsinin 

(şək.29)  işçi  sahəsi  2  hissədən:  yuxarı  və  aşağı  panellərdən 

ibarətdir.  Adətən  yuxarı  paneldə  Sənədin

9

  redaktə  forması, 

aşağı paneldə isə Sənədlərin siyahısı forması əks olunur.  

 

Şək.29 

 

Elektron  kataloqun  yaradılması  üçün  ilk  növbədə 

hər  bir  kitab  haqqında  informasiya‐biblioqrafik  yazılar 

informasiya bazasına daxil edilməlidir. Bunun  üçün Sənəd 

(Документ)  menyusunun    Yaratmaq  (Создать)  əmrinii 

yerinə yetirmək və ya alətlər panelinin müvafiq düyməsini 

sıxmaq  lazımdır.  Bu  zaman  işçi  sahəninn  Sənədin  redaktə  

panelində  biblioqrafik  yazının  sistem  adminstratoru 

tərəfindən    müəyyən  edilmiş  ünsürlərdən‐sahələrdən  və 

                                                           

9

 Sənəd dedikdə biz ədəbiyyatın biblioqrafik təsvirini‐

bibliooqrafik yazını nəzərdə tutacağıq. 

 

97

altsahələrdən ibarət şablon

10

 əks olunur. Ədəbiyyatın təsviri 

şablonun  ünsürləri  əsasında  aşağıdakı  qaydada  həyata 

keçirilir: 

1.

 

Kursoru 

şablonunun 

müvafiq 

sahə 

və 

ya 

altsahəsinin  üzərinə  qoyub,  siçanın  sol  düyməsini 

iki dəfə sıxırıq. 

2.

 

Açılmış  pəncərədə  (şək.30)  sahə  və  ya  altsahəyə 

uyğun biblioqrafik yazı ünsürünü klaviatura vasitəsi 

ilə  daxil  edib,  OK  düyməsini  sıxırıq.  Pəncərənin 

İmtina 

(Отмена) 

düyməsi 

daxil 

edilmiş 

informasiyadan  imtina  etməyə  imkan  verir.  Bəzi 

informasiyaları  pəncərənin  Lüğətlər...  (Словари...) 

düyməsini  sıxmaqla  açılan  növbəti  pəncərədə 

müvafiq  lüğət  bazasından  seçməklə  daxil  etmək 

olar. Təkrar oluna bilən biblioqrafik yazı ünsürlərini 

daxil  edilməsi  Yaddaşda  saxlamaq  və  Yaratmaq 

(Сохранить и Создать) düyməsini sıxmaqla həyata 

keçirilir. 

 

                                                           

10

 Bax: Adminstrator AİY 

 

---

 

98

 

Şək.30 

 

3.

 

 Daxil  edilmiş  biblioqrafik  yazı  ünsürləri  Sənədin 

redaktə  panelində  əks  olunacaq.  Bütün  təsvir 

ünsürləri 

 

daxil 

edildikdən 

sonra 

Sənəd 

menyusunun  Yaddaşda  saxlamaq    (Сохранить) 

əmrini  yerinə  yetirməklə  və  ya  alətlər  panelinin 

müvafiq 

düyməsini 

sıxmaqla 

ədəbiyyatın 

biblioqrafik  təsvirini  yaddaşda  saxlamaq  lazımdır. 

Bu  zaman  yeni  yazı  Sənəd  siyahası  panelində  əks 

olunacaqdır. 

Elektron  kataloqda  artıq  mövcud  biblioqrafik 

yazıları redaktə etmək üçün ilk növbədə Sənəd menyusunu 

Axtamaq(Найти),  Hamısını  axtarmaq(Найти  все),  Lüğət 

vasitəsi  ilə  axtarmaq(Поиск  по  словарям)    əmrlərindən 

birini  yerinə  yetirməklə  redaktə  olunacaq  sənədi  axtarıb 

Sənədin  redaktə  pəncərəsinə  çağırmaq  lazımdır.      Axtarmaq 

əmrini 

yerinə 

yetirdikdə 

 

açılmış 

dialoq 

pəncərəsinin(şək.31)  elementləri  oxucunun  öz  sorğusunu 

formallaşdırmağı  təmin  edir.  Belə  ki  oxucu  sadə, 

 

99

genişlənmiş  sorğular  və  standart  sorğular  əsasında  axtarış 

apara bilər. Həmçinin dialoq pəncərəsi biblioqrafik yazılara 

nizamlanma  və  filtr  əməliyyatı    tətbiq  etməyə  imkan  verir. 

Hamısını  axtarmaq  əmri  adından  məlum  olduğu  kimi 

bazadakı  bütün  biblioqrfik  yazıların  çağırılmasını  təmin 

edir  və  onların  siyahısı    Səndlərin  siyahısı  panelində  əks 

olunur.  Sənədlərin  redaktə  panelində  isə  yalnız  cari 

biblioqrafik  yazı‐siyahıdan  seçilmiş  yazı  əks  olunur.  Daha 

relevant  axtarış  aparmaq  üçün  Lüğət  ilə  axtarış  əmrini 

yerinə  yetirmək  məqsədə  uygundur.  Bu  zaman  axtarış 

ünsürü  lüğət  siyahısından,  axtarış  parametri  isə  müvafiq 

lüğət bazasından seçilir(şək.32) 

 

 

Şək.31 

 

---