Nesmelova M. Y. Təşkilatların konfliktologiyası. Dərs vəsaiti
Yüklə 5 Kb. Pdf görüntüsü
|
3. Həm şaquli, həm də maili münaqişənin yerinə yetirdiyi disfunksiyanın diaqnostikası. 4. Məsələn, təşkilatın tabe olduğu nazirliyin rəhbər ilə kollektiv arasında baş verən münaqişələri müşahidə etdiyi və zəruri hallarda müdaxilə etdiyi zaman ətraf mühit haqqında əldə edilən məlumatlar. 5. Norma yaratma - münaqişələrin qarşısının alınması üçün yeni vəzifə təlimatları yaradahr. 6. güc balansının, ayrıca olaraq hakimiyyət və sosial nəzarətin yaradılması və qorunması. Məsələn, güclü fəhlə təşkilatı rəhbərliyin hakimiyyətdən suiistifadə etməsindən imtina etməsinə yardım edə bilər. 7. Proqnostik, belə ki, münaqişəli qarşılıqlı əlaqənin gedişatı zamanı gələcək məqsədlər həyata keçirilir. 8. Özünüyeniləşdirmə. Münaqişənin nəzəri analizini asanlaşdırmaq məqsədilə adətən onun inkişaf mərhələləri qeyd edilir. Ədəbiyyatda qeyd edilir ki, münaqişə dinamikası üç mərhələdən ibarətdir: münaqişədən öncəki, münaqişə və münaqişədən sonrakı mərhələ. İlkin mərhələ şəxslər arasında və qrupdaxili münasibətlər sistemində ziddiyyətlərin toplanması və kəskinləşməsi ilə xarakterizə edilir.Bunun səbəbi münaqişədə olanların maraqlarının kəskin şəkildə fərqlənməsidir. Sosial gərginlik normal insani münasibətlərə maneə yaradan və münaqişəli maraqların işgüzar münasibətlərdən şəxsi münasibətlərə və əksinə köçürülməsinə yardım edən psixoloji maneələri və neqativ stereotipləri təsdiq edir. ikinci mərhələ iki fazaya bölünür. Onlardan birincisində insanlar arasında münasibətlər neqativ emosiyalar, qərəzdən «düşmənin timsalında» özünü biruzə verən aşkar düşmənçiliyə kimi təkamül edir. İkinci fazada tərəflərdən biri münaqişəli ziddiyyəti həll etmək məqsədilə öz rəqibinə qarşı hücuma keçir, lakin bunu aşkar qarşıdurma vasitəsilə edir. Qarşıdurma aşkar və ya gizlin təcavüz formasını alır. Kütləvi münaqişələr zamanı bu, tətil, sabotaj, aclıq aksiyası və s. ola bilər. Üçüncü mərhələ bir neçə fazaya malikdir. Ilk əvvəl münaqişənin normallaşdırılması və aradan qaldırılması tendensiyası qeyd edilir. Bu tip hallar tərəflərdən birinin açıq-aşkar qələbəsi və ya rəqibin həddən çox ziyan dəyməsindən qorxduğu zaman baş verir. Münaqişə subyektləri öz ehtiyyatlarm elə bir səviyyədə bitirir ki, özündən asılı olmayaraq kompromis, öz aralarında və ya üçüncü tərəfin köməyilə danışıqların zərurəti haqqında fikrə gəlir. Lakin iştirakçıların fikrində hələ də bir-birinə qarşı edilmiş pisliklər qalır. Stressin neytrallaşdırılması və ya çıxarılması üçün bəzi profilaktik tədbirlər görmək gərək olur. Təşkilatda 4 tip münaqişəni qeyd etmək olar: a) qruplar arasında; b) şəxslə qrup arasında baş verən münaqişələr; c) şəxslər arasında olan münaqişələr; d) insanın şəxsi münaqişələri. Adətən təşkilatda qruplar arasında baş verən münaqişələr dedikdə sənaye münaqişələri nəzərdə tutulur. Bu halda münaqişə aparan qruplar müəyyən tərzdə təşkil edilmişdir və əsasən qəbul edilmiş qaydalar çərçivəsində fəaliyyət göstərir. Təbiidir Ki, bu tip münaqişələr təşkilatda baş verən qruplar arası toqquşmaların tam olaraq istisna etmir. Qruplar arasında baş verən münaqişələr məxvi xarakter daşıyır. Məsələn, rəhbərliyin onlara qarşı ədalətsiz davrandığını hesab edən işçi briqadası qeyri-formal lider ətrafında birləşə bilər, əmək məhsuldarlığının azalması ilə əlaqədar azad edilə bilər (bu tip hadisə Xotorn eksperimenti zamanı aşkar edilmişdir). Bir çox hallarda təşkilat daxilində rəqabət aparan qruplar yaranı. Onların mübahisəsinin predmeti rəhbərliyə və qərarların qəbul edilməsi prosesinə təsir ola bilər. Bəzən bü cür mübahisə aşkar qarşıdurmaya gətirib çıxarır. Şəxslə qrup arasında baş verən münaqişə konkret bir şəxs tərəfindən qrup normalarının pozulması misalı üzərində illüstrasiya oluna bilər. Məsələn, təhsil alan qrup yoxlama işinə hazırlaşmamışdır. Yalnız bir insan tapşırıqların yerinə yetirilməsinə hazır idi, bu səbəbədən də əla qiymətlə qiymətləndirilmişdir. Bu tip situasiya qrupla şəxs arasında münaqişəyə səbəb ola bilər. Qrup şəxsin üzərinə müəyyən bir sanksiya tətbiq edə bilər Şəxslər arasında baş verən münaqişə - təşkilatda baş verən Ən geniş yayılmış münaqişədir. . O, hər şeydən çoxhansısa ehtiyyatlarm az olduğu zaman yaranır. Məsələn, bir nüfuzlu vəzifəyə bir neçə namizədin olduğu zaman. Şəxslər arasında olan münaqişələr həm də şəxslərin qarşıdurması kimi də özünü göstərə bilər. Müxtəlif xarakterlərə, baxışlara və dəyərlərə malik insanlar bir-biri ilə normal münasibətlər saxlaya bilmir. Hər bir təşkilatda daima ekstremal situasiyalar yaratmağa çalışan münaqişəli insanlar mövcuddur. Fərdin şəxsi münaqişələri həmçinin müxtəlif formalarda özünü biruzə verir. Rol üzrə münaqişə daha geniş yayılmış münaqişələrdəndir. Bu zaman insan hesab edir ki, ondan bir-biri ilə əlaqəsi olmayan tələbləri edən iki və ya daha artıq rol yerinə yetirir və ya o, öz rolunu bir cür başa düşür, ətraf insanlar isə başqa cür. Məsələn, həkim xəstələrlə öz uşağını uşaq baxçasmdan gətirmək zərurəti arasında qalır. Nəhayət, fərdin şəxsi münaqişəsi işdə olan həddindən artıq məşqulluq və ya qeyri-məşqulluğun nəticəsi ola bilərXədqiqatlar göstərir ki, bu tip münaqişə işdən razılıq səviyyəsinin aşağı olması, özünə və təşkilata əminliyin az olması, eləcə də streslə əlaqədar ola bilər. Təşkilatda baş verən bütün münaqişələr iki növə bölünür: şaquli və maili münaqişələrə. Maili münaqişələr əməkdaşların bir-birinin tabeliyində olmadıqları zaman baş verir. Şaquli münaqişələrə təşkilatlarda daha tez-tez rast gəlinir (tədqiqatlara əsasən - 70-80% qədər). Bu tip münaqişələrdə iştirakçılar hakimiyyətə münasibətdə - tabelikdə olur. Hər bir rəhbər - tabe işçi cütünün münasibətlərində məcburiyyət münasibətləri forması mövcuddur. Bir tərəfdən potensial məcburiyyətin mövcudluğu rəhbər və işçinin məqsədlərinin üst-üstə düşməməsinə dəlalət edir, digər tərəfdən isə münaqişəli situasiya yaradır. Yüklə 5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|