Nesmelova M. Y. Təşkilatların konfliktologiyası. Dərs vəsaiti
Yüklə 5 Kb. Pdf görüntüsü
|
Münsif hakim - ən avtoritar roldur, belə ki, o, problemin həlli variantlarının müəyyən edilməsi üzrə ən böyük imkanlara malikdir. Münsif hakim problemi təhlil edir, hər iki tərəfi dinləyir və mübahisə edilə bilməz hökm çıxarır. Misal olaraq qədim rus knyazları, qəbilə ağsaqqalları ilə olan münaqişələrin həllini göstərmək olar. Arhitr - əhəmiyyətli səlahiyyətlərə malikdir. O, münaqişəni təhlil edir, onu iştirakçılarla müzakirə edir, yalnız sonra yerinə yetirilməsi mütləq olan qərar qəbul edir. Lakin, tərəflər qəbul edilmiş qərarla razılaşmayaraq ona qarşı daha ali orqanlara şikayət verə bilərlər. Vasitəçi- nisbətən neytral roldur. O, xüsusi biliklərə malik olaraq problemin konstruktiv müzakirəsini təmin edir. Son qərarı opponentlər verir. Köməkçi - münaqişənin tənzimlənməsində problemin mühakirəsi prosesini mükəmməlləşdirmək, görüş və danışıqları təşkil etmək məqsədilə iştirak edir. Lakin, bu zaman o, problemin mahiyyəti və son qərarın qəbul edilməsi haqqında mübahisələrə müdaxilə etmir. Müşahidəçi - münaqişə zonasında iştirakı ilə tərəfləri əvvəl əldə edilmiş razılaşmaları pozmaqdan və qarşılıqlı təcavüzdən saxlayır. Müşahidəçinin iştirakı mübahisəli mələlərin danışıqlar yolu ilə həll edilməsinə şərait yaradır. Konfliktoloqlar tərəfindən bu və ya digər tip mediatorluğun məqsədəuyğun olduğu şəraitlər qeyd edilir. Yüksək nüfuzlu stil (münsif hakim və ya arbitr) problemin cəld surətdə həllinin zəruri olduğu zaman, münaqişənin uzunmüddətli olduğu zaman, tərəflərin mövqelərinin müəyyən edildiyi, lakin, onların ər iki tərəfi razı sala biləcək qərar tapa bilmədiyi zaman sərfəlidir. Bu stil həm də münaqişənin kəskinləşdiyi zaman, onun emosiyalarla yükləndiyi zaman effektivdir. İştirakçıların əsəbləri sakitləşdikdən sonra daha az nüfuzlu stillərin tətbiq edilməsi mümkündür. Opponentlərin üçüncü tərəfə etibar etdikləri halda avtoritar stil daha asan şəkildə qəbul edilir. Opponentləriin problemi müzakirə etmək bacarığına malik olması qeyri avtoritar stilin (vasitəçi və ya köməkçi) effektivliyini artırır. Münaqişənin nəticəsi hakimiyyət, avtoritet və mediatorun rolundan asılıdır. Üçüncü tərəf aşağıdakıları təmin edə iblər: • Münaqişələrin qəti surətdə başa çatdırılması (münsif hakim, arbitr); • Münaqişə aparan tərəflərin ayrılması (münsif hakim, arbitr); • Mübarizənin qarşısının alınması (münsif hakim, arbitr, nəzarətçi); • Tərəflərə qarşı sanksiyaların tətbiq edilməsi (münsif hakim, arbitr); • Doğru və yanlış olanın müəyyən edilməsi (münsif hakim, arbitr); • Qərar axtarışı zamanı yardım göstərilməsi (köməkçi, vasitəçi); • Münasibətlərin normallaşdırılmasma yardım (vasitəçi, köməkçi); • Ünsiyyətin təşkil edilməsinə yardım göstərilməsi (vasitəçi, köməkçi); • Razılaşmanın yerinə yetirilməsinə nəzarət (arbitr, vasitəçi, nəzarətçi). Mediatorun qarşılaşdığı situasiyalar mürəkkəb və müxtəlif olur. Bu səbəbdən də mediasiya prosesi ciddi struktura malik deyi. Yalnız 3 əsas mərhələni qeyd etmək olar. 1. Münaqişə və münaqişə aparan tərəflərlə tanışlıq. Mediator problemin tarixini, opponentlərin tələblərini təhlil edir. Bir çox münaqişələr spesifik xarakter daşıyır və mediator problemə sirayət etməyə, müvafiq ədəbiyyatı oxumağa, mütəxəssislə məsləhətləşməyə məcbur olur. 2. Münaqişə aparan tərəflərlə iş. Mediator bir qayda olaraq müştərək danışıqların aparılmasına hazırlıq məqsədilə (tələb dəqiqləşdirilir, ittihamlar götürülür və s.) tərəflərdən hər biri ilə dəfələrlə görüşür. 3. Danışıqların aparılması - mühüm mərhələlərdən biridir. Onların gedişatı zamanı mediator bir sıra funksiyalar yerinə yetirir: aparıcı, məşqçi, şərhçi, pedoqoq və s. O, opponentlərin nə danışmasına nəzarət edir və zəruri hallarda onları istiqamətləndirir, ruhlandırır və ya mühakimə edir. Hər bir görüşün qabağa doğru addımla qeyd edilməsi çox mühümdür. 2. Sosioloji tədqiqatlara əsasən üçüncü tərəfin münaqişəsi hər zaman effektiv olmur. Belə ki, rəhbərlərin işçilər arasında münaqişələrə müdaxiləsi 67% situasiyalarda müsbət təsir göstərir, daha doğrusupraktiki olaraq 3 müdaxilədən biri müsbət nəticə vermir. Münaqişə zamanı üçüncü tərəfin fəaliyyətinin effektivliyinə təsir göstərən bir sıra amillər mövcuddur. 1. Əsas amil hər ikitərəfin müştərək işlə əsaslandırılması, daha doğrusu, vasitəçinin fikrini nəzərə almağa, onun tərəfindən təklif edilən qərarı qəbul etməyə hazır olmaqdır. 2. Mediasiyanm effektivliyi üçüncü tərəfin fəaliyyətinin xüsusiyyətləri və xarakteri ilə müəyyən edilir. Onlar içərisində aşağıdakılar qeyd edilir: • Üçüncü tərəfin münaqişənin tənzimlənməsində maraqlı olması; • Tənzimləmə prosesinin həyata keçirilməsi, eləcə də inandırmaq bacarığı üzrə biliklərin və peşəkar xüsusiyyətlərin olması; • Keçmişdə münaqişələrin müvəffəqiyyətli şəkildə tənzimlənməsi üzrə təcrübənin olması; • Situasiyadan, münaqişənin xüsusiyyətləri və şəraitindən xəbərdar olma. 3. üçüncü tərəfin hərəkətlərində olan inadkarlıq yalnız o zaman nəticə verir ki, iştirakçıların fikir ayrılıqları onlar üçün prinsipial olan məsələlərlə əlaqədar olsun və münaqişənin gərginliyi xüsusilə yüksək olsun. 4. Münaqişənin gərginlik dərəcəsi Bu məsələ üzrə məlumatlar ziddiyyətlidir. Bir tərəfdən aşkar edilmişdir ki, əmək münaqişəsinin mediatorun köməyilə həlli tətilin yarandığı zaman deyi inkişaf etdiyi zaman effektivdir. Digər tərəfdən, təsbit edilmişdir ki, danışıqlar zamanı həddən artın gərginlik vasitəçinin fəaliyyətinin müvəffəqiyyətlə başa çatmasına mənfi təsir göstərir. 5. Münaqişənin müddəti. Uzun sürən münaqişələr qısamüddətli münaqişələrə nisbətən çətinliklə tənzimlənir. 6. Tərəflərin münasibətlərinin xarakteri. Qarşılıqlı münasibətlər nə qədər mürəkkəb və gərgin olarsa, vasitəçilik də o qədər qeyri-effektiv olar. Münaqişələrin tənzimlənməsi zamanı seçilmiş taktika və texnikalar mediatorun xüsusiyyətləri ilə deyi, situasiya ilə müəyyən edilir. Yüklə 5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|