Nesmelova M. Y. Təşkilatların konfliktologiyası. Dərs vəsaiti

Konfliktologiyada münaqişənin tənzimlənməsi zamanı üçüncü tərəfin opponentlərlə 
münasibətlərində bir neçə taktika müəyyən edilir: 
1.
 
Müştərək  görüşlər  zamanı  növbəli  surətdə  dinləmə  taktikası  kəskin 
münaqişə  dövründə  -  tərəflərin  ayrılması  qeyri-mümkün  olan  zaman  situasiyanın 
aydınlaşdırılması və təkliflərin dinlənməsi üçün tətbiq edilir. 
2.
 
sövdələşmənin spesifikası ondan ibarətdir ki, vasitəçi vaxtın əksəriyyətini 
hər iki tərəfin iştirakı ilə danışıqların aparılmasına sərf edir. Bu zaman əsas diqqət 
kompromisli qərarların qəbul edilməsinə yönəldilir. 
3.
 
diplomatiya. Bu zaman mediator münaqişə aparan tərəfləri ayırır və daim 
müxtəlif razılaşma aspektlərinə nəzarət edir. Nəticədə adətən kompromiss əldə edilir. 
4.
 
opponentlərdən  birinə  təsir.  Üçüncü  tərəf  vaxtının  əksər  hissəsini 
iştirakçılardan  biri  ilə  işə  sərf  edir  və  onun  mövqeyində  olan  səhvləri  sübut  edir. 
Nəticədə həmin iştirakçı güzəştə gedir. 
5.
 
direktiv təsir diqqətin opponentin mövqeyindəki zəif nöqtələrə, bir- birinə 
münasibətdə onların fəaliyyətlərinin yanlışlığına yönəldilməsitndən ibarətdir. 
Mediasiya prosesinin konkret texnikaların qeyd və təsvir etmək, onların tətbiq 
edilməsi  üzrə  tövsiyyələrin  təklif  edilməsi  mümkündür.tşin  əvvəlində  mediator 
reflektor  müdaxilə  texnikalarına  müraciət  edir,  belə  ki,  onlar  ona  problemə 
köklənməyə,  münaqişə  iştirakçılarını  mediasiya  prosesinə  cəlb  etməyə,  onların 
gözlərində öz nüfuzunu qaldırmağa yardım edir. Mediator müştərilərə özü haqqında, 
öz  imkanları,  ümumiyyətlə  mediasiya  haqqında  məlumat  verir,  iş  tirakçıları 
danışıqların aparılmasına istiqamətləndirir. 
Mediasiya  texnikalarının  əksəriyyəti  tərəflər  arasında  münasibətlərin 
normallaşdırılmasına və onlar qarşısında dayanmış problemlərin həllinə nail olmağa 
yönəldilmişdir. Onlar adətən kontekstual müdaxilə texnikaları adlanır. Müştərilərin 
bir-birinə  qarşı  qeyri-real  tələblər  irəli  sürdükləri  zaman  vasitəçi  onları  dəyişməyə 
çalışır, bunu isə tərəflərin mövqeyinin qeyri- konstruktivliyinin nədən ibarət olması 
ilə  izah  edir.  Tərəflər  arasında  düşmənçiliyin  yaranması  zamanı  situasiyaya  ciddi 
şəkildə nəzarət etmək 

---

gərəkdir, bu zaman isə yumor, ironiya istifadə edilir və ya onlara təzyiq göstərir. 
Damşmlarm son mərhələsində - vasitəçinin dəqiq olaraq nə və necə edəcəyi 
haqqında təsəvvürü olduğu zaman o, münaqişənin həllinə fəal təsir göstərərək hakim 
rolundan çıxış edə bilər. O, iştirakçılara razılaşmaların müsbət və mənfi tərəflərini, öz 
tənzimlənmə  variantlarının  təklifini,  gələcək  sövdələşmənin  istənilən  sferadan 
həqiqət sferasına keçirilməsini göstərən müstəqil müdaxilə texnikalarından istifadə 
edir. 
3.
 
Münaqişənin tənzimlənməsinin effektivliyinə rəhbər tərəfindən onun həlli 
vasitəsinin seçilməsi böyük təsir göstərir. İşçilərə münasibətdə səlahiyyətə məxsus 
olaraq  rəhbər  qeyd  edilmiş  mediasiya  tiplərindən  hər  birini  (münsif  hakim,  arbitr, 
vasitəçi,  köməkçi,  müşahidəçi)  həyata  keçirə  bilər.  Münaqişənin  tənzimlənməsi 
zamanı rəhbərin rolunun başa düşülməsi məsələsinə iki yanaşma mövcuddur. 
Birincisi ondan ibarətdir ki, rəhbərlik üçün münaqişədə arbitr deyi, vasitəsçi 
roluna  istiqamətlənmək  daha  məqsədəuyğundur.  Hesab  edilir  ki,  arbitraj  şəxslər 
arasında baş verən münaqişələrin həllində istifadəsi zamanı onun effektivliyini aşağı 
salan bir sıra xüsusiyyətlərə malikdir. Həmin xüsusiyyətlər aşağıdakılardan ibarətdir. 
•
 
Qərar qəbul edilməsi zərurəti rəhbəri «həqiqət» axtarışına vadar edir, bu isə 
insan münasibətləri probleminə qarşı qeyri-adekvat yanaşmadır; 
•
 
Bir tərəfin xeyrinə qərar qəbul edilməsi qarşı tərəfdə «arbitra» qarşı neqativ 
reaksiya yaradır; 
•
 
Rəhbər tərəfindən qərarın qəbul edilməsi həmin qərarın həyat keçirilməsi 
və nəticələrinə görə onun məsuliyyətini təsbit edir; 
•
 
Problemin rəhbər tərəfindən həll edilməsi tərəflərin münasibətlərinə deyi, 
mübarizə  predmetinə  toxunur.  Bu  səbəbdən  də  müqavilənin  nəzərdə 
tutduğu tam tənzimlənmə həyat keçirilməmişdir. 

---

Müəlliflərin bəyəndiyi  ikinci  yanaşma  isə  rəhbərin  bütün  mediasiya  tiplərin 
tətbiq  etmək  bacarığının  olmasından  ibarətdir.  Rəhbər  üçün  əsas  rollar  arbitr  və 
vasitəçi rollarıdır, münsif hakim, köməkçi və müşahidəçi rolları əlavə rollardır. 
Arbitr modeli aşağıdakı hallarda optimaldır: 
•
 
rəhbərin cəld kəskinləşən münaqişə ilə qarşılaşdığı halda; 
•
 
tərəflərdən birinin aşkarcasma səhv olduğu halda; 
•
 
münaqişənin ekstremal şəraitdə getdiyi halda; 
•
 
xidməti vəzifələrin onun hərəkətlərini məhz arbitr olaraq müəyyən etdiyi 
halda; 
•
 
ətraflı surətdə araşdırmaq üçün vaxt olmadığı halda; 
•
 
münaqişənin qısamüddətli və əhəmiyyətsiz olduğu halda. 
Rəhbər  üçün  şaquli  münaqişələrin  tənzimlənməsi  zamanı  arbitr  rolundan 
istifadə etmək (xüsusilə də opponentləri bir-birindən ierarxiya piramidasman bir neçə 
pilləsi ayırarsa) daha məqsədəuyğundur. 
Rəhbər  münaqişələrin  tənzimlənməsi  zamanı  vasitəçi  rolunda  aşağıdakı 
hallarda çıxış edə bilər: 
•
 
münaqişə iştirakçılarının vəzifə statuslarının bərabərliyi mövcuddur; 
•
 
tərəflərin uzun müddət davam edən mənfi münasibətləri zamanı; 
•
 
opponentlərin gözəl ünsiyyət və davranış vərdişlərinin olduğu halda; 
•
 
problemin həlli üçün aydın meyarların olmadığı halda. 
Seçilmiş  vasitənin  həyat  keçirilməsi  opponentlərlə  müxtəlif  söhbətlərdən, 
problemin  müştərək  şəkildə  müzakirə  edilməsinə  hazırlıqdan,  opponentlərlə 
müştərək  işdən  və  münaqişənin  bitməsinin  təsbit  edilməsindən  ibarətdir. 
Opponentlərin razılığı ilə rəhbər problemi kollektivi iclasına və ya mütəxəssislərin 
müşavirəsinə çıxara bilər, vasitəçiliyə liderləri və ya opponentlərin yoldaşlarını cəlb 
edə bilər 
Mövzu: MÜNAQİŞƏLƏRİN HƏLLİ ZAMANI DANIŞIQLAR PROSESİ 

---