Nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 3,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI NİZAMİ adına ƏDƏBİYYAT İNSTİTUTUNUN ELMİ ƏSƏRLƏRİ “ƏDƏBİYYAT MƏCMUƏSİ”, 2015, № 1 Şəhla ŞİRƏLİYEVA
mi düşünürdü və qəhrəmanlarını da Füzuli qəhrəmanları kimi hərəkət etməyə məcbur edirdi. Anar müasir dünyamızın istər fəlsəfi, istərsə də dini dünyabaxışı sahəsində ən böyük mütəfəkkirlərindən biri kimi ta- nınır və onun öz dahi sələfinə bütün hörmət və məhəbbəti ilə yanaşı, həm də orta əsrlərin zülmətindən doğan bəzi nöqsanlarına tənqidi mü- nasibətini də yaddan çıxarmaq lazım deyil. Ancaq bunlar yalnız de- tallardır. Əsas məsələ isə insana insan kimi yanaşmaq, irqi, dini, regional və başqa cür ayrıseçkiliklərə yol verməmək, onu öz həm- cinsinin zülm və zorakılığından, ədalətsizliyindən qorumaq, dünyanın gələcəyə doğru inkişafını vəhşi instinktlərdən xilas edərək, daha hu- manist bir gələcək uğrunda caba sərf etmək üzərində dayanır. ƏDƏBİYYAT 1. “Molla Nəsrəddin” jurnalı, 23 may 1925. 2. Nəbiyev Bəkir. Seçilmiş əsərləri, 5 cilddə, c. 5, Bakı, “Çinar-Çap”, 2009. 3. Ulusel Rahid. Azərbaycan mədəniyyətinin Anarı. (Anar. Əsərləri, 6 cilddə, c. 1), Bakı, “Nurlan”, 2003. 4. Füzuli Məhəmməd. Əsərləri, 6 cilddə, c. 1, Bakı, “Şərq-Qərb”, 2005. 5. Anar. Əsərləri. 6 cilddə, c. 2, Bakı, “Nurlan”, 2003. 6. Füzuli Məhəmməd. Əsərləri, 6 cilddə, ”Şərq-Qərb”, 2005. Lala Mammadova SIGNS OF FUZULI ON PROSE OF ANAR Summary Article devoted to the influence of the great classical poet Fuzuli on contemporary lyrico-psychological prose. To this end, “The Sixth Floor of the Five- Storey Building” by writer Anar is analyzed in the context of relation with the creativity of Fuzuli. It is concluded that, despite of the influence of the great master’s philosophy of love on the moral and spiritual state of the heroes of Anar, the writer acts as a modern thinker. He inspires confidence to a more humanistic future without any kind of violence and injustice. Лала Мамедова ВЛИЯНИЕ ФИЗУЛИ НА ЛИРИКO-ПСИХОЛОГИЧЕСКУЮ ПРОЗУ АНАРА Резюме Статья посвящена влиянию великого классического поэта Азербай- джана Физули на современную лирико-психологическую прозу. С этой целью произведение писателя Анара «Шестой этаж пятиэтажного дома» анализи- руется в контексте творческой взаимосвязи с традициями Физули. Делается вывод о том, что, несмотря на большое влияние творчества великого мастера на морально-духовное состояние героев Анара, писатель выступает как совре- менный мыслитель и призывает верить в более гуманистическое будущее, в котором не будет насилия и несправедливости. AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI NİZAMİ adına ƏDƏBİYYAT İNSTİTUTUNUN ELMİ ƏSƏRLƏRİ “ƏDƏBİYYAT MƏCMUƏSİ”, 2015, № 1 Şəhla ŞİRƏLİYEVA Naxçıvan Dövlət Universiteti shshahla36@gmail.com ƏZİZƏ CƏFƏRZADƏNİN “BİR SƏSİN FACİƏSİ” ROMANI Açar sözlər: Əzizə Cəfərzadə, tarixi roman, “Bir səsin faciəsi”, Mirzə Güllər Key words: Aziza Jafarzadeh, historical novel, “Tragedy of a Voice”, Mirza Gullar Ключевые слова: Азиза Джафарзаде, исторический роман, «Трагедия одного голоса», Мирза Гюллар Tarixi romanların böyük əksəriyyətində konkret tarixi şəxsiyyət- lərin obrazları yaradılır. Belə əsərlərdə tarixdə müəyyən rol oynamış ayrı-ayrı insanların həyatı, mübarizə yolu canlandırılır. İyirminci əsrin Azərbaycan ədəbiyyatının istedadlı nümayəndə- lərindən biri, daha çox tarixi roman ustası, etnoqrafik yaddaşımızın mahir salnaməçilərindən biri kimi tanınan xalq yazıçısı Əzizə Cəfər- zadə də tarixi romanlarında məhz belə şəxsiyyətlərin obrazlarını can- landırmışdır. Yazıçının ədəbi-bədii irsi özünün zənginliyi, əhatəliliyi və çoxcəhətliliyi ilə diqqəti çəkməkdədir. O, əsərlərini müxtəlif janrlarda yazmasına baxmayaraq, Azərbaycan ədəbiyyatında daha çox tarixi romanlar müəllifi kimi yadda qalmışdır. Yazıçının əsərlərində qədim dövrlərdən tutmuş XX yüzilə qədər Azərbaycan tarixinin mü- rəkkəb, keşməkeşli hadisələri öz əksini tapmışdır. Bu baxımdan ya- zıçının “Aləmdə səsim var mənim”, “Vətənə qayıt”, “Eldən-elə”, “Gü- lüstandan öncə”, “Zərrintac-Tahirə”, “İşığa doğru”, “Bəla” və s. ro- manları maraqlıdır. Müəllif tarixi romanlarının hər birində ədəbi və siyasi şəxsiyyətlərin bədii obrazlarını yaratmışdır. Tariximizin müxtəlif mərhələlərinin bədii mənzərələrini yaradan Əzizə Cəfərzadənin bu qəbildən yazdığı “Bir səsin faciəsi” romanı da məzmunu və ideya-sənətkarlıq xüsusiyyətləri baxımından maraq do- ğurur. Əsərdə Azərbaycanda keçmiş Cavid-Qaradonlu ərazisində baş verən hadisələrdən, ailə və məişət məsələlərindən, əski adət və ənənə- lərdən bəhs olunur. Romanda XIX əsrin sonunda yaşamış Azərbaycan musiqi tarixində ilk dəfə səsi vala yazılmış qadın muğam ustası Mirzə Güllərin faciəli həyatı və sənət yolu işıqlandırılmışdır. Əzizə Cəfər- zadə digər tarixi romanlarında öz qəhrəmanlarının həyat yolunu öy- rənmək üçün çoxlu tarixi faktlara, mənbə və məxəzlərə müraciət edir- disə, bu romanda həmin faktlar, mənbə və qaynaqlardakı məlumatlar o qədər də çox deyildir. Daha doğrusu, Azərbaycanın bu qadın xanən- dəsi haqqında yazılan mənbələr azdır, yox dərəcəsindədir. Çox təəssüf ki, dini mövhumatın hökm sürdüyü bir zamanda böyük cəsarət nümu- nəsi göstərən qadın xanəndə Mirzə Güllərdən bu günümüzə 1914-cü ildə onun ifasında yazılmış yalnız bir qrammofon valı gəlib çatmışdır. Lakin mərhum yazıçımız Əzizə xanım Şamaxıda, Şirvanda yaşayan qocalardan bu xanəndənin ömür yolu barədə müəyyən xatirələr topla- mış, dildə-ağızda gəzən rəvayətlərə biganə qalmamış, nəticədə, ma- raqlı bir nəsr əsəri yaratmışdır. Roman şərti olaraq iki hissədən ibarətdir. Birinci hissə sonralar Mirzə Güllər adı ilə tanınacaq bir xanəndənin anasının taleyindən söz açır: Cavad qəzasının ən tanınmış, ən məşhur şəxslərindən olan Hacı Salman ağanın yeganə bir oğlu var idi – Səfər. Hacı Salman ağagildə çoxlu xidmətçilər, kənizlər çalışır. Onlardan biri də bu evə pənah gətirmiş Gülsənəmdir. Gülsənəmin gözünün ağı-qarası olan Reyhan adlı qızı bu evin xanımı Şahnisə xanımın xoşuna gəldiyi üçün onun evində böyüyür. Getdikcə Səfərlə Reyhan arasında məhəbbət hissləri çiçəkləyir. Reyhanla Səfərin sevgisi əvvəlçə heç kimi maraqlandırmır, lakin Reyhanın ana olacağı gözləniləndə Şahnisə xanım Reyhanı anası ilə birlikdə evindən qovur. Bir sıra çətinliklərdən sonra Gülsənəm qızını götürüb başqa bir kəndə köçməli olur. Reyhanın uşağını başqa bir kənddən olan Murad ağanın qapısına qoyurlar. Murad ağa bu uşağı öz qızı kimi tərbiyə edir və qıza Güllər adı verirlər. Reyhan isə özündən xeyli yaşlı bir kişiyə ərə getməyə məcbur olur. Bundan sonra əsərin süjetinə yeni bir əh- valat daxil edilir: Hacı Salman ağanın oğlu Səfər artıq otuz beş yaşına çatmışdır. Tiflisdə təhsil alıb, sonra anasının təklifi ilə evlənib. İndi Salman adında on üç yaşında oğlu, Şahnisə adlı qızı da var. Ancaq günlərin birində arvadı Nəsimə ağır sətəlcəmə tutulur və ölür. Anası Səfəri yenidən evləndirmək istəyir. Lakin Səfər razılıq vermir. Günlərin birində Səfər cıdır meydanında gözəl bir qız görür. ”Səfər heyrətə belə macal tapmadı. Çünki... çünki.. Çünki bu anda tarix dayandı. Yox! Yox!! Yox, dayanmadı! Fələyin çarxı geriyə Yüklə 3,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|