19
2.1. Jismoniy mashqlar mashg’ulotlarning asosiy vositasi
sifatida
Jismoniy mashqlarning samaradorligi eng avval ularning mazmuni
bilan belgilanadi. Jismoniy mashqlarning mazmuniga kiruvchi
harakatlanish
omillari harakatlar, amaliyotlarning asosiy xossalari
bo’lib, bunga uni bajarish davomida organizmdagi funksional tizimlarda
hosil bo’lgan jarayonlar kiradi. Va bunda jismoniy xususiyatlarning
ro’yobga chiqishi darajasi hamda psixologik
jarayonlar namoyon
bo’ladi.
Muntazam bajarilib turiladigan jismoniy mashqlar tanada
moslashuvchi funksional va morfologik o’zgarishlarga sabab bo’ladi.
Bular esa o’z navbatida jismoniy rivojlanishning ko’rsatkichlari
oshishiga omil bo’lib, kishi salomatligining holatiga ham xissa qo’shadi.
Muvofiq shartlarda ular muhim sog’lomlashtiruvchi ahamiyatga ega
bo’lib, maxsus hollarda esa spetsifik ahamiyat kasb etadi.
Jismoniy
mashqlar tarbiyaviy rolni ham bajaradi. Jismoniy mashqlar yordamida
inson o’z tanasini boshqarish salohiyatiga ham ega bo’lib, o’z jismoniy
kuchini ishlatishga ham qodir bo’ladi. Bular yordamida hayot uchun
muhim bulgan harakatlanish omillari shakliy jihatidan o’rganish
imkoniyati paydo bo’ladi.
Jismoniy mashqlarning mazmuni ularning shaxsga bo’lgan ta’sirini
belgilaydi. Bu mashqlar ko’p hollarda shaxsga
oid bulgan bir qator
sifatlarning g’ayrioddiy tarzda namoyon bo’lishiga turtki bo’ladi. O’z
xissiyatini boshqarish davomida inson o’zida hayot uchun nihoyatda
qimmatli bo’lgan shaxsiy sifatlarni paydo qiladi, masalan, shijoat,
qat’iyat, mehnatsevarlik va dadillik. Har
qanday jismoniy mashqning
majmuini odatda insonga ta’sirlanishning butun bir mazmuni bilan
ajralib turadi. Jismoniy tarbiya o’qituvchisi yoki murabbiy uchun kasbiy
jihatdan shu narsa nihoyatda muhimki,
u ishlayotgan mashqni
pedagogik nuqtai nazardan har tomonlama baholay bilish, uning turli
jabhalarini ta’limiy va tarbiyaviy maqsadlarda
ishlatish imkoniyatlarini
chamalab chiqa olish. U yoki bu jismoniy mashqning mazmun
xususiyatlari uning shaklini belgilab beradi. Jismoniy mashqning
shaklida uning ichki va tashki tuzilishi namoyon buladi. tuzilma,
tashkillashtirish
uslubi
Jismoniy mashqning ichki strukturasi turli xil jarayonlarning
qonuniy munosibligi bilan xarakterlanadi. Bu jarayonlar harakatlanish
amaliyotlarining bajarilishini ta’minlaydi. Jismoniy mashqlarning tashki
20
strukturasi esa uning zahiriy shakli bo’lib,
bunda harakatlanishning
makon, vaqt va kuch ishlatish parametrlarining ma’lum bir munosibligi
bilan xaraterlanadi.
Dostları ilə paylaş: