|
Oilada bola tarbiyasi masalasining pedagogik va psixologik tomondanDo`sjonova Nilufar Rustam qizi часть
1
«
Научный импульс
»
Декабрь
, 2022
863
rivojlanishiga juda katta hissa qo‘shdilar. Quyida bu faylasuf olimlar haqida qisqacha
to‘xtalib o‘tamiz.
Suqrot (eramizdan avvalgi 469-399 yillar) o‘zining demokratik ijtimoiy kelib
chiqishiga qaramay konservativ zamindor aristokratlarning ideologi edi. U tarbiyada
axloqiy, estetik, jismoniy tarbiya mezonini ishlab chiqdi.
Platon eramizdan ilgari (424—347 yillarda) yashagan. Qadimgi Yunonistonning
mashhur – idealist faylasufi, Suqrotning shogirdi, ob’ektiv idealizm nazariyasining asosichisi
edi. Platonning fikricha, bolalar 3 yoshdan boshlab 6 yoshgacha davlat tomonidan tayinlab
qo‘yilgan tarbiyachilar rahbarligida maydonchalarda turli o‘yinlar o‘ynash bilan
shug‘ullanishlari muhim deb hisoblaydi. Platon o‘yinlarni maktabgacha tarbiya vositasi deb
hisoblab, ularga katta ahamiyat beradi, shuningdek, bolalarga hikoya qilib beriladigan
materiallarni sinchiklab tanlash kerakligini ham uqtirib o‘tadi. U bolalarga eng yoshlik
chog‘idanoq ijtimoiy tarbiya berish tarafdori edi. Bolalar 7 yoshdan 12 yoshgacha davlat
maktablariga qatnaydilar va bunday maktablarda o‘qish, yozish, hisob, musiqa va ashula
o‘rgatiladi. Bolalar 12 yoshdan 16 yoshgacha odatdagi badantarbiya mashqlari
o‘rganiladigan “palestra”da, ya’ni jismoniy tarbiya maktabida o‘qiydilar. “Palestra”ni
tamomlagan o‘spirinlar 18 yoshgacha hisob, geometriya va astronomiyani o‘rganadilar,
bunda ko‘proq amaliy maqsadlar (ularni jangchilar qilib tayyorlash) ko‘zda tutilgan. 18
yoshdan 20 yoshgacha yigitlar «Efebiya»da tarbiyalanadilar, ya’ni harbiy gimnastika
tayyorgarligini o‘taydilar. Aqliy mashg‘ulotga mayli bo‘lmagan yigitlar 20 yoshdan boshlab,
jangchilar qatoriga o‘tadilar. Abstrakt tafakkurga qobiliyati borligi ochiq ko‘ringan yoshlar,
ya’ni yigitlarning ozroq qismi 30 yoshga qadar falsafa, shuningdek, hisob, geometriya, 23
astronomiya va musiqa nazariyasini o‘rganish bilan shug‘ullanib, shu tariqa ilm olishning
uchinchi, oliy bosqichini o‘taydilar, ammo bunda amaliy maqsad ko‘zda tutilmasdan, balki
falsafa—nazariyani mukammal o‘rganish ko‘zda tutiladi. Shu tariqa ular davlat
mansablarida ishlashga tayyorlanadilar. Iste’dodi g‘oyat o‘tkir ekanligi ma’lum bo‘lgan va
juda ozchilikni tashkil etgan yigitlar falsafa ilmini o‘rganishni yana 5 yil (35 yoshga qadar)
davom ettiradilar, shundan so‘ng 35 dan 50 yoshgacha davlatni boshqaradilar. Platon
xotin-qizlar tarbiyasi xususida ham fikr yuritib, Spartadagi usulni ma’qullaydi
Arastu - Aristotel (eramizdan ilgari 384 - 322 yillar)da yashagan. Platonning shogirdi
bo‘lgan, makedoniyalik Iskandarni tarbiyalagan, Qadimgi Yunonistonning yirik idealist-
faylasufi va olimi edi. Arastu o‘g‘il bolalar 7 yoshdan boshlab davlat maktabida
o‘qishi lozim, deb uqtiradi. Bolalarga aqliy tarbiya berilishi kerakligini aytib, u o‘g‘il bolalar,
avvalo, badantarbiya muallimlarining qo‘liga topshirilsin, deb talab qiladi; bunda u bolalarni
haddan tashqari charchatib qo‘ymaslik kerakligini aytadi va ularning jismi mustahkamlanib
olguncha engil mashqlar bilan shug‘ullantirishni tavsiya etadi. Arastu jismoniy, axloqiy va
aqliy tarbiyani bir-biri bilan bog‘langan, deb qaraydi. Boshlang‘ich ta’lim vaqtida,
badantarbiyadan tashqari, yana o‘qish, yozish, grammatika, rasm va musiqa o‘rgatilishi
kerakligini alohida uqtirib o‘tadi. O‘smirlar maktabda jiddiy ma’lumot olishlari kerak, ular
adabiyot, tarix, falsafa, hisob, falakiyot, musiqa o‘rganishlari shart. Go‘zallikni his qilishni
Международный
научный
журнал
№
5
(100),
Dostları ilə paylaş: |
|
|