O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

12-Mavzu: 
O‘rtacha sutka yoki o‘rtacha bir oylik hisoblash intervaliga 
A(

0
,

0
) 
nuqtada va berilgan S(km
2
) xududdagi janubga qiyalangan qabul qiluvchi maydoncha 
uchun yalpi resurslarning hisoblash usullari. 
Reja: 
12.1.Asosiy tushunchalar 
12.2.A(

0
,

0
) nuqtada berilgan S(km
2
) hududdagi janubga qiyalangan qabul qiluvchi 
maydoncha uchun o‘rtacha sutka hisobida quyosh energiya resurslarini hisoblash. 
12.3.A(

0
,

0
) nuqtada berilgan S(km
2
) hududdagi janubga qiyalangan qabul qiluvchi 
maydoncha uchun o‘rtacha bir oylik vaqt hisobid
a quyosh energiya resurslarini hisoblash.
Qo’llaniladigan ta’lim texnalogiyalari:
dialogik yondashuv, muammoli ta’lim.Aqliy hujum, 
blits, baliq skileti, munozara,o’z
-
o’zini baholash.
Adabiyotlar:
A3, A4, A6, I1, I3,I3,I,4, I6, Q2, Q3, Q5 

---

62 
Atmosferaning quyosh nurlarini yutishi, sochishi va qaytarishini hisobga olib yer 
yuzasiga tushadigan qismini 
Q
m
ga teng deb olamiz. Agar quyosh doimiysini (atmosfera 
chegarasidagi miqdorini) 
Q
0
desak, ular orasidagi bog‘lanish quyidagicha bo‘ladi:
o
m
m
Q
K
Q


(1.1)
Bunda,
K
—
atmosferaning tiniqlik koeffitsiyenti deyiladi. 
m-quyosh nuri 
о‘
tadigan atmosfera massasining soni. 
Ma’lumki, atmosfera massasining soni 
quyoshning gorizontal balandligiga bo
g‘
liq, masalan, 
α
= 
0 b
о‘
lganda (quyosh gorizontda) 
m = 1
ga teng b
о‘
ladi. 
α
= 30° bо‘
lsa, 
m
= 2, 
α
= 90° (
quyosh 
zenitda) b
о‘
lganda 
m
= 35,4 va hokazoni tashkil etadi. 
Faraz qilaylik, radiusi 
OA 
—
 r
bо‘lgan sferadagi 
ABC
sferik uchburchakning (1.6-rasm) B 
va C uchlaridagi burchaklari va, demak, 
«b»
va 
«c»
tomonlari ham 90° 
dan kichik 
bо‘lsin. 
A
nuqtadan 
AB
va 
AC 
tomonlarga urinma qilib 
AD
va 
AE
kesmalar о‘tkazamiz: