O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti

2

.  – ball to`plagan sinaluvchilarda tafakkur jarayonlari darajasi o`rta

. 

       3.     –  ball to`plagan sinaluvchilada tafakkur jarayonlari darajasi past 

hisoblanadi. 

                       

Muhim belgini ajratish

. 

Bu metodika tafakkur xususiyatlari, predmetlarining muhim belgilarini ajratish 

qobilyatini tekshirishda ifodalaniladi. Ajratilgan belgilar xarakteriga ko`ra, tafakkur 

uslubi, ya’ni aniq va mavhum tafakkurning ustunligi haqida bilish mumkin. Ushbu 

metodikani 3 -4 sinf o`quvchilarini tekshirishda qo`llash mumkin. 

       Tajriba o`tkazish uchun maxsus qog`oz (blank) kerak bo`lib, unda so`zlar 

qatori keltirilgan bo`ladi. Har bir katorda bitta asosiy so`z va qavs ichida bitta unga 

tegishli so`z berilgan bo`ladi. Bu so`zilardan qavs oldida turgan asosiy so`zga 

ko`proq aloqador bo`lgan ikki so`zining tagiga chizish kerak. Tayyor blankalar 

sinaluvchiga tarqatilgach, tajribaning birini, asosiy talablar sinaluvchiga  ko`rsatma 

sifatida tushuntiriladi. 

     1. Bog` (daraxt, bog`bon, kuchuk, yer, qo`rg`on). 

Bunda bog` so`ziga ko`proq aloqador so`zlar – daraxt, bog`bon. 

     2. Daryo ( sohil, baliqchi, balik, suv, suv o`tlari). 

---

69 

 

Daryo so`ziga ko`proq aloqador so`zlar – baliq, suv so`zlari hisoblanadi. 

     3. Bo`lish (sinf, bo`linuvchi, qalam, bo`luvchi, qog`oz) 

 Bo`lish so`ziga ko`proq aloqador so`zlar – bo`linuvchi, bo`luvchi so`zlaridir. 

     4. Sport ( medal, orkestr, musobaqa, g`alaba, stadion) 

Sport  so`ziga  ko`proq  aloqador  so`zlar  –  musobaqa,  stadion so`zlari 

hisoblanadi. 

     Topshiriqni bajarishda sinaluvchini ko`rsatmani tushunganligi, yo`l qo`ygan 

xatolariga e’tibor qilinadi. Agar sinaluvchi topshiriqni bajarish shartlarini 

tushunmagan bo`lsa, tadqiqotchi dastlabki ikki misolda bajarish zarurligini ko`rsatib 

beradi. 

    Barcha hollarda sinaluvchining topshiriqni qanday bajarganligini muhokama 

qilish zarur. Muhokama jarayonida sinaluvchi qo’shimcha fikrlar bildiradi, xatolarini 

to’g’irlaydi  va javoblarini to’g’irlaydi. Natijalar sinaluvchining aniq vaziyatli 

tafakkur xususiyatlarini aks ettirish bilan birga, shoshmashosharlik natijasi bo’lishi 

mumkin. Ba’zi sinaluvchilar bilan muhokama jarayoni shuni ko`rsatadiki, 

sinaluvchining belgilagan javoblari aniq tahlil asosida bo’lmay , balki tasodifiy 

xarakterga ham egadir. Shuning uchun ham olingan natijalar asosida 

sinaluvchilarning izoh berishi va muhokama qilinishi zarur. 

     Quyida sinaluvchi topshiriqni bajarish uchun taqdim etiladigan maxsus 

blankani keltiramiz. 

     Ilovada keltirilgan.