O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

HARAKATNING HAVFSIZ REJASI 
3
“Coaching youth gymnastics” Shannon Miller. 20-29 p. 

---

30 
Siz barcha jaroxatlanishlarni yo‗qata olmaysiz, biroq gimnastikachiga 
jaroxatsiz mashg‗ulotlarning eng yaxshi sharoitni beradigan choralarni 
qo‗rishingiz mumkin. Quyidagi sohalarda sportchilar uchun maksimal havfsiz 
muhitni yaratish uchun nima qilish mumkin, ko‗rib chiqamiz: 

Mavsumoldi tibbiy ko‗rik; 

Jismoniy tayyorgarlik; 

Bino va jihozlar inspeksiyasi; 

Ajralmas havflar; 

Atrof muhit sharoitlari. 
MAVSUMOLDI TIBBIY KO„RIK 
Gimnastika bilan shug‗ullanishdan oldin sportchilarga tibbiy ko‗rikdan 
o‗tish tavsiya qilinadi. U tibbiy aralashishlar ehtimoli katta bo‗lgan sohasiga va 
yoshlarni havf guruhidan aniqlashga qaratilgan bo‗lishi kerak.
JISMONIY TAYYORGARLIK 
Gimnastikachilar o‗z darajalariga ko‗ra, etarlicha jismonan tayyor (yoki 
tayyorlanish) bo‗lishlari kerak. Ular muvofiq kardiorespirator chidamkorlik va 
mushak shakliga ega bo‗lishlar lozim.
Kardioresperator chidamkorlik – organizmni mushak qisqarishlari uchun 
kislorod zaxirasini samarali qo‗llash qobilyati. Sportchilar shakl olayotganda, 
ularning tanasi mushaklarga kislorodni ancha samarali etkazib beradi va 
karbonat angidrid va boshqa chiqindilarni chiqarib tashlaydi. Gohida gimnastika 
juda katta zg‗riqishni talab qiladi. Tengdoshlariga nisbatan uncha baquvvat 
bo‗lmagan yoshlar ortda qolmaslikka urinib tez-tez zo‗riqadilar, bu esa o‗z 
navbatida, engil bosh aylanishiga, ko‗ngil aynishiga, charchoq va 
jaroxatlanishlarga olib kelishi mumkin. 
SHuni yodda tutishga harakat qiling, bolalar shug‗ullanishi, o‗qishi va 
roxatlanishlari kerak. Demak, gimnastikachilar mashg‗ulotning har bir bekatida 
faol, diqqatli va mashg‗ul bo‗lishlari kerak. Agar shunday bo‗lsa, ular mavsum 
davomida mashg‗ulotlarda qatnashib kardioresperator chidamkorlikni ancha 
yuqori darajasiga erishadilar. Biroq, past kardioresperator chidamkorlikka 

---

31 
ko‗proq ahamiyat berish va gimnastikachilarga shakl olishda ortiqcha harakatlar 
qilishlariga ruxsat bermaslik kerak. Siz, o‗ta harsillagan ko‗rinishli yoshlarga 
jismoniy 
tayyorgarlikni 
yaxshilash 
uchun 
mashg‗ulotlardan tashqari 
shug‗ullanishlarini (nazorat ostida) maslaxat bera olasizmi?
Mushaklar shakli kuch, mushak chidamkorligi, quvvat, tezkorlik va 
egiluvchanlikni o‗z ichiga oladi. Fitnesning bu turi jismoniy etuklik hamda 
tayyorgarlikning turli usullariga bog‗liq. Sizning o‗quvchilaringiz mushak 
shaklida ko‗proq ancha katta tartibsizlikni namoyish qiladilar. To‗g‗ri shakldagi 
gimnastikachilar kam jaroxatlanadilar, agar jaroxatlansalar, unda qoida bo‗yicha 
ahamiyatsiz bo‗lishi mumkin. Jaroxatlanishdan keyin mushak shakli yaxshi 
sportchilar tezroq tiklanadilar.