Parlament üzvləri üçün vəsait

48
 
X
seksual xarakterli cinayət əməlinin törədilməsinə görə haqqında 
cinayət işi açılmış şəxslər: təqsirsizlik prezumpsiyası prinsipinə 
uyğun olaraq, xüsusilə, bu kateqoriyadakı şəxslər proqram və 
tədbirlərdən  yararlanıb-yararlanmamağa  azad  şəkildə  özləri 
qərar  verirlər.  Onlar  bunu,  qorunmaq  hüququ  və  ədalətli 
məhkəmə  araşdırmasının  tələblərinə  riayət  edilməsi  şərti  ilə, 
istintaq və ya məhkəmə araşdırması dövründə edə bilərlər;
 
X
seksual  xarakterli  cinayət  əməlinin  törədilməsində  ittiham 
edilən şəxslər: haqqında təqsirli bilindiyinə dair hakim və ya 
məhkəmə tərəfindən yekun qərar verilmiş şəxs;
 
X
seksual  xarakterli  cinayət  əməli  törətmiş  uşaqlar:  cinayət 
məsuliyyəti yarandığı yaşdan -18 yaşından aşağı olan şəxslər 
onların inkişaf tələbatlarına uyğun olan və seksual davranış 
problemlərinin  həlli  üçün  həyata  keçirilən    proqram  və 
tədbirlərdən yararlana bilərlər.
Proq ram və təd bir lə rin cə za lan dır ma sis te mi nin tər kib his sə si ol-
ma sı müt ləq de yil, əvə zin də, bun lar sə hiy yə və so sial ri fah sis tem-
lə ri nin tər ki bi nə da xil edi lə bi lər. Psi xo lo ji mü da xi lə şüur lu dav ra nış 
te ra pi ya sı və ya psi xo-di na mik ya naş ma dan is t
i 
fa də edən te ra pi ya 
for ma la rın da hə ya ta ke çi ri lə bi lər.
10
 Tib bi mü da xi lə de dik də, prin-
si pial ola raq, an ti-hor mo nal te ra pi ya (tib bi ax ta la ma) nə zər də tu-
tu lur. Nə ha yət, ic ti mai mü da xi lə yə ci na yət ka rın ic ti mai dav ra nı şı-
na nə za rət edil mə si və onun dav ra nı şı nın sta bil ləş di ril mə si  üçün 
hə ya ta ke çi ri lən təd bir lər (mə sə lən, müəy yən yer lə rə get mə yə və 
10.  Psixologiyada  iki  əsas  yanaşma  mövcuddur:  1)koqnitiv  yanaşmanın  əsaslandığı 
modelə görə, şəxsin vəziyyəti qiymətləndirməsi onun emosiya və davranışlarını müəyyən 
edən  faktordur, hansıki, öz növbəsində onun düşünmə prosesinə təsir edir. Vəziyyətin 
qiymətləndirilməsi  şəxsin  özü  və  dünya  haqqında  malik  olduğu  dərin  köklü  inançına 
əsaslanır.  Psixoterapevtik  dəstəyin  məqsədi  psixoloji  vəziyyətə  daha  yaxşı  nəzarət 
etmək və problemləri həll etmək üçün uyğun davranışı inkişaf etdirməkdir; 2) təhlillərə 
psixodinamik  yanaşma  əsas  diqqəti  şüuraltı  anlayışa  verir:  hesab  olunur  ki,  şəxsin 
problemlərinin mənbəyi onun uşaqlıqda qarşılaşdığı həll olunmamış konfliktlərdədir. 
Klassik    analitik  metod  həll  edilməmiş  konfliktləri  işıq  üzünə  çıxarmaq  üçün  şəxsin 
dedikləri və etdiklərini təfsir etməkdən ibarətdir.  

---

49
müəy yən şəxs lər ilə gö rüş mə yə qo yu lan qa da ğa), elə cə də,  tək rar 
in teq ra si ya nı asan laş dı ran st ruk tur lar (in zi ba ti mə sə lə lər, iş ax ta rı şı 
ilə bağ lı kö mək gös tə ril mə si) da xil dir. 
Məlumat və razılıq
Mü da xi lə nin hər han sı bir for ma sı hə ya ta ke çi ril məz dən əv vəl, 
mü va fiq şəxs ona tək lif olu nan mü da xi lə proq ra mı və təd bir lə-
ri nin  sə bəb lə ri  ba rə də  mə lu mat lan dı rıl ma lı dır.  Edil miş  tək lif  ilə 
bağ lı onun azad və mə lu mat lı şə kil də ve ril miş ra zı lı ğı alın ma lı dır. 
Şəxs  tək li fi  qə bul  edə  və  ya  bun lar dan  im ti na  edə  bi lər.  Əgər, 
tək lif dən im ti na edi lər sə, bu nun nə ti cə lə ri ba rə də şəx sə mə lu-
mat ve ril mə li dir (mə sə lən, cə za nı tə xi rə sa lan və ya yün gül ləş di-
rən tək lif dən im ti na edil mə si). Kon ven si ya, tez-tez tə rəfl ə rin yer li 
qa nun ve ri ci li yi nə  is ti nad  edə rək,  öz  əha tə  dairə si ni  ,  müm kün 
təd bir və proq ram lar ba rə də de tal la ra gir mə dən, bir sı ra prin sip-
lə rin müəy yən edil mə si ilə məh dud laş dı rır.  Bu na bax ma ya raq, 
tə rəfl ər proq ram və təd bir lə rin el mi fay da la rı nı qiy mət lən dir mək 
üçün bun la rın  nə ti cə lə ri nin ef fek ti ni  mün tə zəm şə kil də nə za-
rət də  sax la ma lı dır lar.    Bun dan  əla və,  nə ti cə lə rin  uğur lu  ol ma sı 
te ra pevt lə rə  tə lim  ke çi ril mə si    və  on la ra  nə za rət  edil mə sin dən 
və əl ve riş li təş ki la tı st ruk tu run qu rul ma sın dan ası lı dır.  Kon ven si-
ya müx tə lif xid mət or qan la rı nın, xü su si lə, sə hiy yə xid mə ti, so sial 
xid mət, pe ni ten siar or qan lar və məh kə mə or qan la rı (so nun cu-
la rın müs tə qil li yi nə xə ləl gə tir mə dən) ara sın da koor di na si ya nın 
önə mi ni vur ğu la yır.  
Əməllərə görə cinayət məsuliyyətinin nəzərdə 
tutulması
Maddi cinayət hüququ 
Döv lət lər kon ven si ya nı ra ti fi ka si ya et dik də, kon ven si ya nı tət biq et-
mək üçün hü qu qi öh də lik da şı yır lar və bu, öz növ bə sin də,  mil li ci-
na yət qa nun la rı nın uy ğun laş dı rıl ma sı na sə bəb olur.  Qa nun la rın uy-

---

50
ğun laş dı rıl ma sı  bir ne çə mü hüm sə bəb dən uşaq la rın cin si is tis ma rı 
və on la ra qar şı sek sual xa rak ter li hə rə kət lə rin qar şı sı nın alın ma sı nı 
asan laş dı rır. Bi rin ci si, kon ven si ya bir sı ra ci na yət əməl lə ri üçün ci-
na yət mə su liy yə ti nə zər də tu tur və an la yış la rın və qa nun ve ri ci li yin 
uy ğun laş dı rıl ma sı şəx sin da ha yum şaq hü quq sis te mi nə ma lik olan 
öl kə yə ge dib, qa nun suz əməl lə ri bu öl kə də tö rət mə si ni müm kün-
süz  edir.  İkin ci si,    or taq  an la yış lar  təd qi qat  apa rıl ma sı na  yar dım çı 
ola və mə lu mat la rın mü qa yi sə si ni tək mil ləş di rə bi lər və bu nun la da, 
uşaq la ra qar şı sek sual xa rak ter li ci na yət lə rin tam təs vi ri nin əl də edil-
mə si ni asan laş dı ra bi lər. Üçün cü sü, uşaq la ra qar şı cin si zo ra kı lıq ilə 
mü ba ri zə  (qa baq la ma,  qo ru ma,  pro se dur lar)  ey ni  qa nun ve ri ci li yə 
əsas la na raq hə ya ta ke çi ril di yi üçün bey nəl xalq əmək daş lıq asan la şır. 
Bolqarıstan
Bir  çox  ölkələr  kimi,  Bolqarıstan  da  müxtəlif  qanunlarına 
uşaqların  cinsi  zorakılıq  və  seksual  xarakterli  hərəkətlərdən 
qorunmasına dair müddəalar daxil etmişdir. 
Uşaqların  müdafiəsi  haqqında  Qanunun  11-ci  maddəsinə 
uyğun olaraq uşaqların zorakılıqdan qorunması 
(1) 
Hər  bir  uşaq  özünün  fiziki,  psixoloji,  mənəvi  və  əqli 
inkişafına  zərərli  olan  fəaliyyətlərə  cəlb  edilməsindən 
qorunmaq hüququna malikdir. 
(2) 
 Hər bir uşaq ləyaqəti alçaldan tədris metodlarından, fiziki, 
psixoloji və digər zorakılıq hərəkətlərdən və özünün maraqlarına 
zidd olan təsir formalarından qorunmaq hüququna malikdir.  
(3) 
 Hər bir uşaq dilənçiliyə və fahişəliyə məcbur edilməkdən 
və  pornoqrafik  materialların  paylanılması  və  ya  qanunsuz 
maddi gəlirin əldə edilməsi üçün istifadə edilməkdən, eləcə 
də, cinsi zorakılıq/seksual xarakterli hərəkətlərdən qorunmaq 
hüququna malikdir. 

---