Паша Ибиш оьлу Сяфяров

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
51 
 
Kinovar 
 
Bel
ə  ki civənin yüksək  konsentrasiyası  gümbəzşəkilli 
qalxmalarda v
ə fleksura şəkilli əyilmələrdə, şistləşmiş argillitlərlə 
örtül
ən  çatlı,  parçalanmış  və  kvarslaşmış  listvenitlərlə  müşahidə 
olunur.  
Istisu travertin yatağı 
 
Yataq K
əlbəcər rayonu ərazisində,  İstisu  kurortundan  0,8-1,0 
km  şimal-şərqdə, Tərtər  çayının  sağ  sahilində  yerləşir.  Yataq 
1955-ci ild
ə R. A. Qasımov tərəfindən aşkar olunub. Yataq orta 
eosen 
yaşlı  andezitlərin üstündə  yerləşən  dördüncü  dövr  yaşlı 
traveritl
ərdən ibarətdir. 
 
Yatağın  yayılma  sahəsi 80 ha.-a  yaxındır.  Yataqda traveritlər 
ağ, ağ-sarı rəngdədir, məsaməlidir, bəzi yerlərdə də sıxdır.  
 
Əsrik travertin təzahürü 
 
K
əlbəcər rayonu Çobankərəkməz kəndindən 2 km cənub-qərbdə 
“Qoturlu İstisu”nun mineral su çıxan ərazisində yerləşir. Təzahür 
1978-ci ild
ə  S.  A.  Babayev və  A.  F.  Heydərov tərəfindən  aşkar 
olunub. 
Yayılma  sahəsi 3000 km
2
,  orta  qalınlığı  12-14 m.-dir. 

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
52 
Traveritl
əri araqonitli təbəqələrdən təşkil  olunmuş  konsentrik 
ellips şəklində olurlar. Ehtiyyat miqdarı 700 min. m
3
-dir.  
 
Başlıbel travertin təzahürü 
 
Eyniadlı  kəndin  ərazisində  yerləşir.  Təzahür 1978-ci ildə  S.  A. 
Babayev v
ə A. F. Heydərov tərəfindən tədqiq olunub. Ən böyük 
traverti
n çıxıntısı təzahürdən 1,5 km. qərbdə yerləşir və 15,5 km
2
 
sah
əni  əhatə  edir.  Onlar böyük olmayan layvari düzənlik  əmələ 
g
ətirib.  
 
 
Travertin 
Traveritl
ərin  qalınlığı  5 sm.-dən  30  sm,  orta  qalınlığı  20  m.-dir. 
Traveritl
ər  üzlük  materialı  üçün  yararlıdır.  Təzahürün təxmini 
ehtiyyatı 30000 m
3
. –dir.  
 
Güneyp
əyə listvenit yatağı 
 
Günüyp
əyə  kəndinin  şimal  və  şimal-şərq  ətrafında  yerləşir. 
Listvenit kütl
ələri enlik istiqamətində  1,5 km.  məsafədə  uzanır. 
Kütl
ənin qalınlığı 5 m.-dən 40 m.-ə qədər dəyişir. Yataqda süxur 
çox  sıxdır,  kiçik  dənəlidir, massivlidir, bərkliyi 5-ə  qədərdir, 
sınması  qeyri-düzgündür,  parıltısı  tutqundur.  Süxurun 
r
ənglənməsi müxtəlif-ağ,  sarı,  boz  və  qırmızı  rənglərin 

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
53 
qarışığından  ibarətdir, bəzi yerlərdə  yaşıl  tonludur.  Ləkələrin 
ölçül
əri 3-5 mm.-dən bir neçə  sm.-ə  çatır.  Damarcıqların  eni  1 
mm.-d
ən 8 mm.-ə qədərdir, boz-yaşıl rənglidir.  
 
 
Listvenitd
ən hazırlanmış yumurta 
 
Yaxşı  cilalanma  xüsusiyyətinə  malikdir. Dekorativ listvenitin 
t
əqribi ehtiyyatı 5 min. tondur.  
 
Keç
əldağ obsidian yatağı 
 
İstisu  kurortundan  15  km  şimal-şərqdə  Keçəldağ  dağının 
zirv
əsində yerləşir. Yataq 1957-ci ildə M. S. İsmayılov tərəfindən 
betonun  yüngül  doldurulması,  1965-1967-ci illərdə  E.  M. 
Müt
əllibov, 1971-ci ildə  M.  D.  Bayramov, M.  A.  Hüseyinov, 
1963-1974-cü ill
ərdə M. Ç. Nağıyev və V. G. Ramazanov, 1977-
ci ill
ərdə  S.  Y.  Rüstəmov və  V.  D.  Osadçi  tərəfindən  isə 
t
əraşlanmaq və məmulat daşı kimi öyrənilmişdir. Yatağın sahəsi 
0,15 km
2
-dir. 
Geoloji  quruluşunda  pliosen  yaşlı  andezit  lavaları 
iştirak edir. Obsidianın həcmdə çəkisi 2,28-2,29 q/sm
3
, 
qabarması 
0,39-0,45 q/sm
3
,  m
əsaməlik 0,4-1,3 %-dir.  

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
54 
 
 
Obsidian 
 
Yataqda  obsidian  az  miqdarda  kristallaşmış  şüşə  ilə  təmasda 
olub, onun t
ərkibində  həmçinin  filiz  minerallarının 
mikrofenkristalları  iştirak  edir.  Vitrofir  strukturludur.  Teksturası 
zolaqlıdır.  Qalınlığı  7  mm.  olan  obsidian  lövhələri  emal  zamanı 
bütövlüyünü  saxlayır.  Qalınlığı  8  mm.-ə  qədər olan lövhələrdən 
işıq keçir. Keçəldağ irizasiyalı obsidian yatağı yüksək keyfiyyətli 
m
əmulat daşı kimi qiymətləndirilib.  
 
Com
ərd demantoid tzahürü 
 
Com
ərd kəndinin 2,5 km.  şimal-qərbində  yerləşir.  Sahənin 
şimal-şərq hissəsində  qalınlığı  4-4,5 m.  olan  bazalt  qatı  aşkar 
edilib. 
Bu  qat  xırda  qırıntılı  konqlomerata  keçən  xırda  qırıntılı 
qravelitl
ə  təmsil olunur.  Qırılma  pozulmaları  boyu  sərt  düşən 
çatlıq  sistemləri  aşkar  edilib.  Burada nazik xrizotil-asbest 
damarcıqları  nəzərə  çarpır.  Damarcıqların  eni  1,5  m,  uzunluğu 
1,5-2 m.-dir. 
Onların qalınlığı 0,5 sm.-dən 3 sm. arasında dəyişir.  
 
 

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
55 
Ağyataq mineral boya təzahürü 
 
Kilis
əli və  Moz  çaylarının  arasında  Zülfüqarlı  sahəsində 
yerl
əşir.  Burada alt senon vulkanogen–çökmə  əmələgəlmələri 
geniş  inkişaf  tapıb.  Bu oksidləşmə  zonası  listvenitlərlə, 
serpentinitl
ərlə,  qırmızı-qonur rəngli argillitlərlə  və  tektonik 
brekçiyalarla  bağlıdır.  Zona  şimal-şərq istiqamətində  2 km. 
uzununa, 300-350 m. enin
ə uzanır. Proqnoz ehtiyyatları təxminən 
124,5 min. tondur.  
 
Levçay civ
ə yatağı 
 
T
ərtər çayının böyük sol qolu olan Levçayın yuxarı hövzəsində 
yerl
əşir. Yataq məkanca Göygöl-Levçay zonasının şimal qərbində 
geniş  bir  sahəni  əhatə  edir.  Levçay  yatğı  üst  senon  yaşlı 
əhəngdaşlarından təşkil olunub. Filizə nəzarət edən qırılma Ağdaş 
antiklinanlının  tağı  boyu  keçir.  Antiklinal  qırışıq  hər yerdə  civə 
minerallaşması  daşıyır.  Yataqda civə  ilə  yanaşı  sürmə  və 
m
ərgümüş  filizləşməsidə  geniş  yayılmışdır.  Əsas  filiz  mineralı 
kinovardır.  Bu mineral səpinti möhtəvi  şəklində  filiz kütləsinin 
əsas hissəsini təşkil edir. İkinci dərəcəli minerallara antimonit və 
realqar aiddir.  Filizl
ərdə  mərgümüşün  miqdarı  0,02%,  nadir 
hallarda is
ə 0,1-0,2% təşkil edir. Əsasən narın səpinti halında pirit 
qeyd olunur. 
Damar  minerallarından  kvars,  kalsit,  bituma  rast 
g
əlinir.  
Yataq 
ərzisində Yeni Lev, Qərbi lev, Yelizgöl, Qaraqaya və s. 
filiz t
əzahürləri aşkar edilmişdir.  
 
Levçay sürm
ə yatağı 
 
Yatağın  mərkəz hissəsində  filiz kütləsi  silisiumlaşmış,    əhəng 
daşlarında civəli kütlələrlə yanaşı sürmə filizləşməsinində kifayət 
q
ədər  olması  müəyyənləşdirilmişdir.  Filizdə  sürmənin  miqdarı 

---